ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Johansson, Janeric - BM - Janeric Johansson
Janeric Johansson: De zeven elementen
Harmonie
door Janeric Johansson
In 2008 begon ik voor een tentoonstelling in China na te denken over een groot schilderij over de vier elementen (water, lucht, vuur en aarde). In de antieke wereld beschouwde men de vier elementen als de basis van het leven en het universum. Op het internet kon ik vinden dat dit soort opvattingen in bepaalde kring nog volop levend zijn. Ik vroeg me af of ik me wel op dit terrein moest begeven, waar ik maar weinig van afwist.
Toch had ik het gevoel dat ik hiermee verder moest gaan. Ik las over Aristoteles, die zich in de vierde eeuw v. Chr. hiermee bezighield als onderdeel van de toenmalige wetenschap. Volgens hem vormen de vier elementen samen een cirkel, waarbinnen zij zich bewegen. Ieder heeft een tegenhanger, ze kunnen elkaar overlappen en zelfs vernietigen. Maar hij dacht ook dat er nog meer moest zijn – een vijfde element misschien dat er altijd geweest is en nooit kan verdwijnen, een hemels element dat hij Eter noemde. Het deed me aan het Engelse woord ‘eternity’ (eeuwigheid) denken. Misschien werd Aristoteles’ idee dat er meer moet zijn veroorzaakt door een verlangen naar God, net als het altaar voor de onbekende God dat werd gebouwd door de Grieken.
Ik besloot een groot schilderij te maken met een aantal doeken van verschillend formaat en ze met elkaar te verbinden in de vorm van een cirkel met een lege ruimte in het midden. Hieraan wilde ik de elementen toevoegen. In de Chinese traditie zijn er vijf elementen: in plaats van lucht kennen zijn goud en hout. Door de Chinese en westerse overlevering met elkaar te combineren kwam ik uit bij zes elementen, die ik wilde weergeven op stukken metaal en op de doeken vastmaken met Eter in de lege ruimte in het midden.
Ik wist echter nog steeds niet zeker of ik dit schilderij wel moest maken. Toen ik dus in mijn atelier in China kwam, legde ik de vier witte doeken op de grond en wachtte twee weken op de kracht om de eerste streep te zetten. Ik wist dat dit werk heel anders zou zijn dan wat ik tot nu toe had gedaan en dat een interessant idee alleen niet genoeg is. Het moet ook goede kunst zijn.
Toen bezochten twee Chinese jonge vrouwen mijn atelier, dat gelegen is op het dak van een oude fabriek. De ene was een paar jaar ervoor christen geworden en had een jaar bij mij en mijn vrouw in Zweden gewoond. Terwijl we naar het dak klommen, vertelde ze dat de andere vrouw twee keer met haar naar de kerk was geweest. Nadat ze wat van mijn werk hadden bekeken, vroeg deze vrouw wat ik van die grote doeken op de grond ging maken. Ik vertelde haar over de elementen en Aristoteles. ‘Ik weet waar je het over hebt,’ zei ze, ‘ik heb meer vuur nodig in mijn leven.’ En toen vertelde ze dat het oude gedachtegoed over de elementen nog zeer levend is in het moderne China en hoe belangrijk het is dat alles in balans is in je leven. Wat ze vertelde klonk deels overtuigend, deels vergezocht en bijgelovig. Ik vroeg haar: ‘Belemmeren deze ideeën je niet eerder dan dat ze je helpen?’ Ze keek me aan zonder me te antwoorden. Een paar minuten later zei ze opeens: ‘Als ik over je schilderij nadenk, realiseer ik me dat dit denken teveel mijn van tijd heeft opgeëist. Het is waar, het heeft me meer belemmerd dan geholpen. Ik heb niet dit maar God nodig.’
Ik wist nu waarom ik dit idee niet had kunnen loslaten. De volgende dag vertelde een oudere christelijke vrouw me dat de elementen op dat moment een veel besproken onderwerp vormden in China, daar de Chinese overheid het belang benadrukte van het streven naar een ‘harmonieuze samenleving’. Men had zich gerealiseerd dat mensen meer nodig hebben dan mooie huizen en auto’s en daarom had men teruggegrepen op het oude gedachtegoed van Confucius over de vijf elementen. Duizenden artikelen waren erover geschreven. Veel mensen hadden hun naam veranderd, nieuwe meubels gekocht enz. in de hoop op een evenwichtiger en beter leven. ‘Als christenen hebben we onze bedenkingen hierover. En zonder dit te weten, ben jij bezig met een schilderij over dit onderwerp!’
Twee weken later hing het schilderij in een museum in het zuiden van China. De bijzondere vorm en het onderwerp maakten veel discussie los. Een vrouw vertelde me dat zeven haar geluksnummer is, terwijl dat in China gewoonlijk acht is. Ik zei haar dat zeven in de Bijbel als het volmaakte getal wordt gezien. Plotseling bedacht ik me dat Eter in het lege centrum van mijn schilderij een zevende element vormt. We zijn allemaal op zoek naar het goede leven, maar we hebben altijd het gevoel dat er een leegte is. Ik vertelde de vrouw dat God deze leegte wil vullen en we waren allebei diep geraakt.
*******
Janeric Johansson: De zeven elementen, schilderij in 11 delen, acryl en zand op doek en metaal, 2008.
Janeric Johansson is een schilder uit Zweden. Hij heeft 41 jaar fulltime als kunstenaar gewerkt en had meer dan 200 solo-exposities in vele verschillende landen. Zijn werk bevindt zich in 35 musea in 17 landen. http://janericjohansson.com/
ArtWay beeldmeditatie 23 oktober 2011