ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Clack, Christopher - BM - Jonathan Evens
Christopher Clack: Descent II
De gebeurtenis van het grootste belang
door Jonathan Evens
De kruisafneming op de maan, dit soort vreemde combinaties zijn Christopher Clacks handelsmerk. Een tyrannasaurus rex en het kruis, een hoofd gevormd door de maan, een pieta met een astronaut - dit zijn slechts enkele voorbeelden van de beelden die de Engelse kunstenaar Christopher Clack in zijn werk naast elkaar zet.
De paradox viert hoogtij in zijn werk. We worden geleid naar plaatsen waar meer vragen zijn dan antwoorden. Dit is een van de redenen waarom Clacks werk gewaardeerd wordt door mensen met en zonder geloof. Hij heeft deze plaatsen beschreven als ‘luchtledige plekken waar de waarde of betekenis van een idee getest kan worden’, zoals hij hier doet met de kruisafneming, ‘een beeld dat zoveel historische bagage en associaties met zich meedraagt’.
In Descent II (Descent betekent zowel landing als afdaling en de kruisafneming heet in het Engels The Descent from the Cross) worden geloof en wetenschap naast elkaar gezet – maar staan ze tegenover elkaar of worden ze met elkaar verzoend? Meestal ziet men de wetenschap als de toekomst en het geloof als het verleden, maar wat vertegenwoordigt in dit werk de toekomst en wat het verleden? De afbeelding zelf vertelt het ons niet; de twee gebeurtenissen staan simpelweg naast elkaar.
Yuri Gagarin vloog de ruimte in en zag daar, in de woorden van Nikita Khrushchev, geen god. Buzz Aldrin daarentegen nam het brood en de wijn van het avondmaal of de eucharistie tot zich toen hij zich op het maanoppervlak bevond. Wie had er gelijk? Was Christus aanwezig op de maan en in welke vorm dan? C.S. Lewis stelde vergelijkbare vragen aan de orde in zijn sciencefiction trilogie waarin hij de zondeval op een andere planeet liet plaatsvinden.
Maar dit werk is meer dan alleen maar een concept dat filosofische en theologische vragen opwerpt. Het is allereerst een uitzonderlijk mooi kunstwerk. Hoewel het een digitale prent is, ziet het eruit als een gravure met dunne lijnen en een delicaat evenwicht tussen licht en schaduw. Het kruis en de ladder vormen de as van de compositie. Ze steken uit boven het ovaal waarop de scene zich afspeelt en suggereren zo dat er buiten beeld meer is.
In het centrum van deze verfijnde schoonheid bevindt zich de donkere gapende wond in de zij van het dode lichaam van Christus. ‘God is dood’ is een zin die Clack in een recente serie kunstwerken liet figureren op een reclamebord in de straten van een arme buurt in Londen. In Descent II is God letterlijk dood en is de mens als astronaut volwassen geworden. Op deze afbeelding zien we de grootste menselijke prestatie tot nu toe – de hemel in vliegen en weer levend op aarde terugkeren – gezet tegenover de incarnatie – God die de hemel verlaat om op aarde te leven en sterven. Wat is de grootste prestatie? Welke gebeurtenis is van groter belang? De vragen stapelen zich op als we de complexe werkelijkheid op ons in laten werken die Clack heeft opgeroepen door deze twee beelden met elkaar te combineren.
Deze vermenigvuldiging van vragen suggereert dat de kruisafneming als concept en beeld de toets kan doorstaan die Clack laat plaatsvinden in het luchtledige van de maan. Door het thema van de kruisafneming in dit buitenaardse landschap te plaatsen doet hij de betekenis van deze gebeurtenis veelvuldig resoneren. Zoals Clack zei: ‘Het ‘Religieuze’ wordt gevonden op plaatsen waar je dit het minst verwacht.’ Wat zou er gebeuren als we vaker religieuze beelden uit hun religieuze context zouden halen en erop zouden vertrouwen dat ze hun eigen vragen zouden opwerpen en zelf hun betekenis zouden openbaren in wat voor landschap, cultuur of wereld ook?
*******
Christopher Clack: Descent II, 90 cm x 100 cm, digitale prent, 2003.
Christopher Clack volgde een opleiding tot schilder aan de Camberwell School of Art en Royal College of Art, maar werkt nu geheel en al digitaal. Het verband tussen religie en kunst beschouwt hij als zeer betekenisvol met implicaties voor hoe we denken over religie en over kunst. Zijn werk kan bekeken worden op www.christopherclack.co.uken www.modernreligiousart.com.
Jonathan Evens is een Engelse Anglicaanse priester die secretaris is van commission4mission, een organisatie die opdrachten aan kunstenaars door kerken stimuleert als een manier om fondsen te werven voor goede doelen en als een mogelijkheid voor de deelnemende kerken om het evangelie te verkondigen. Zijn artikelen werden gepubliceerd in uiteenlopende tijdschriften. Zie http://commissionformission.blogspot.comvoor meer informatie.
Klik hier om een Engels artikel van Jonathan Evens te lezen over de 20e-eeuwse Britse kunstenaar Albert Houtheusen en de betekenis van de clown in zijn leven en werk.
ArtWay beeldmeditatie 9 oktober 2011