Een tijd van vluchtelingen

Gyula Somos: Los Cristianos

door Anikó Ouweneel-Tóth

Het uitzonderlijke en alledaagse van de migratieproblematiek. Het grote in het kleine. Het sacrale in het profane. Leven en dood en wat wij ermee doen. Gewoon een paar onderwerpen die al kijkend naar dit schilderij naar voren springen.

Los Cristianos is een plaatsje op Tenerife. Ook daar spoelen bootmigranten uit Afrika aan. Een NRC artikel beschrijft de hulp aan deze mensen, in vogelvlucht geïllustreerd met een foto. Dit artikel vormt het uitgangspunt van dit kunstwerk. Gyula Somos experimenteert al meer dan 20 jaar met het combineren van aquarel, tempera en olieverf op doek, hout of gevonden meubelpanelen. In het geval van dit werk is het krantenartikel gelijmd op meubelplaat, waarop de kunstenaar met grote precisie heeft geschilderd.

De compositie draait om de lichtblauwe rots heen. Een arts verleent eerste hulp, sommigen zitten, anderen lopen weg. Er ligt een lijk in een rode body bag. Het is een tafereel van grote spanning en van grote opluchting, van leven en dood.

Wij kijken ernaar van boven en zien allerlei voorwerpen. Een verzameling van associaties: een dode kikker, een soort middeleeuwse afbeelding van een zeemeermin, verwijzingen naar water. Verder een bronzen crucifix: Christus kijkend op de drenkelingen. Ook zien we een oude wereldbol die aan het verbrokkelen is en een graal met een pakketje erin. Onze turende blik eindigt bij een bord met een vis en een paar willekeurig lijkende voorwerpen erop. Wij zullen straks ons visje met het woord ‘uitnodiging’ erop opeten. Mijn associatie gaat uit naar de wonderbare spijziging met zijn vele vissen om uit te delen.

Maar de krant lijkt slechts een achtergrond te zijn van onze werkelijkheid, als onderzetter gebruikt. Of toch niet? De zittende man linksboven leunt op de voet van de crucifix. Hij ‘rijst’ hiermee op uit de achtergrond. Het journalistiek verslag dringt onze werkelijkheid binnen. De lijdende Christus is de link.

‘In de middeleeuwen was er een grote behoefte om het dagelijkse leven te sacraliseren. Gewone gebruiksvoorwerpen werden beladen met betekenis. Bijvoorbeeld een kaars werd de drager van het licht. Vandaag is er een grote golf van desacralisering gaande. Al de dingen die wij als heilig beschouwden worden profaan geduid. Ik zou graag willen dat wij het profane sacraal maken en niet het sacrale profaan,’ zegt de kunstenaar.

Dit is precies wat hier gebeurt. Door een soort fantasielandschap, door verrassende, ongebruikelijke combinaties herinnert het werk ons eraan dat de gewone dagelijkse berichtgeving een sacrale onalledaagse betekenis kan dragen.

De kunstenaar daagt ons uit. Hoe reageren wij?

*******

Gyula Somos: Los Cristianos, 2014, olieverf op hout en krant, 58 x 42 cm.

Gyula Somos studeerde aan de Hongaarse Academie voor Beeldende Kunsten bij Pál Gerzson. Nadat hij zijn studie heeft voltooid, vestigt hij zich in Amsterdam. Sinds 1991 is hij docent aan de Ruudt Wackers Academie in Amsterdam. In die tijd begint hij zijn vroege, expressieve stijl te combineren met een zeer precieze realistische manier van werken. Op zaterdag 7 november opent een overzichtstentoonstelling van zijn werk in de expositiezaal van de Wackers Academie, getiteld: Gyula Somos and his Choice. www.somosartgallery.com

Anikó Ouweneel-Tóth is cultuurhistoricus en kunstadviseur. Ze is gespecialiseerd in hedendaagse christelijke kunst. Zij is o.a. initiatiefnemer van het Platform Kerk en Kunst. Samen met Marleen Hengelaar-Rookmaaker stelde zij het Handboek voor kunst in de kerk (Buijten & Schipperheijn 2015) samen. 

---