ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Wassily Kandinsky: Allerheiligen II
Wassily Kandinsky: Allerheiligen II
Een onuitsprekelijke vreugde
door Irena Tippett
Wassily Kandinsky staat alom bekend om zijn pure abstracte kunst, om zijn theorieën over kleur, vorm en lijn, en om zijn schijnbaar geheel en al analytische kijk op de schilderkunst. Wat niet zo algemeen bekend is, is de diep persoonlijke en bijbelse roeping waarop zijn leven en kunst zijn gebouwd. Deze roeping begon met een krachtige droom in zijn vroege kinderjaren en het is deze droom die Kandinsky er uiteindelijk toe bracht om het visionaire All Saints II (Allerheiligen II) te schilderen dat hierboven is afgebeeld.
Allerheiligen, dat door christenen over de hele wereld wordt gevierd, is een feest dat trouwe gelovigen uit het verleden gedenkt. Traditionele Allerheiligenschilderijen zijn nogal statische composities bestaande uit rijen canonieke heiligen. All Saints II daarentegen is vol bewegende figuren. Rond 1911 stapte Kandinsky over op een meer abstracte expressie door middel van kleur en de dynamiek van lijn en vorm. De lijnen en kleuren springen op en vloeien samen en knallen op elkaar. Er is lawaai en vreugde en overwinning en strijd. De compositie van het schilderij is complex, een uitvloeisel van zijn vroegere werken over het Allerheiligenthema, met toevoeging van andere bijbelse onderwerpen. Het resultaat is deze theologisch rijke meditatie over Allerheiligen.
Terugkerende motieven op Kandinsky’s Allerheiligenwerken helpen ons onze weg te vinden op het schilderij. De figuur van Johannes, de visionaire schrijver van het boek Openbaring, staat aan de rechterkant. Aan zijn voeten bevindt zich een grote blauwe hartachtige vorm die we kunnen interpreteren als een opengeslagen Bijbel. In dit boek zien we bijbelse figuren, het duidelijkst Johannes de Doper die zijn afgehakte hoofd vasthoudt. De drie figuren die met de armen naar rechts gebaren zijn vrijwel zeker Maria Magdalena, Petrus en Johannes, die allemaal op Paasmorgen het lege graf bezochten. Voor hen staat een lam (vgl. Johannes 1:29). Identificatie van de andere figuren is lastiger. Wie is de vrouw in het geel die vooraan staat? Door het gebaar van haar rechterhand lijkt ze zwanger te zijn. Is dit Maria, de moeder van Jezus? Of vertegenwoordigt zij alle gelovige vrouwen uit de lijn van de Verlosser? Verder zien we heiligen uit de geschiedenis van de kerk, sommige herkenbaar, andere niet. In het midden van het schilderij bevindt zich een cluster figuren die op kaarsen lijken, met de figuur van Maria die er beschermend overheen staat. Dit zijn de gedoopten en zij vertegenwoordigen alle heiligen – bijbels, historisch, jong, oud, man en vrouw – die we op Allerheiligen gedenken. Iedereen die in Christus gedoopt is, is een heilige.
Is het niet verrassend om op een schilderij dat de zegevierende heiligen eert iets te zien wat lijkt op een gigantische vleesetende vis, boze golven en gekartelde zigzaglijnen? Een blik op Kandinsky's andere werken, met name De zondvloed (1913) en De grote opstanding (1913), kan ons helpen om in deze elementen de slang-draak, het verhaal van de zondvloed en een grote storm te herkennen. In het midden bovenaan het schilderij boven de gedoopten zien we de Stad van de Mens die op instorten staat. Hier wordt de theologie van Allerheiligen verrijkt met het besef dat de geloofswandel plaatsvindt in een smeltkroes van goed, kwaad en lijden en dat oordeel noodzakelijk is om de verlossing volledig te maken.
Ook al zijn er zoveel thema's die men op dit schilderij zou kunnen volgen, we kunnen het belangrijkste thema niet over het hoofd zien, namelijk de verzekerde glorieuze bestemming van de heiligen in de hemel. Deze hemelse hoop, die teruggrijpt op Kandinsky's droom uit zijn vroege kindertijd, vervult de hele compositie met energie. Hij schrijft: ‘Ik zag de hemel in een droom; zelfs als herinnering doorstroomt die droom me nog steeds met een kracht die niets van zijn impact heeft verloren.’ De opwaartse blik van Johannes, de engelen met bazuinen, de waaiende wind, de dynamische lijnen die wervelen en bijeenkomen, het opwaarts uitspreiden van armen: allemaal zingen ze het lied van overwinning. De rode tinten op dit schilderij leiden tot de climax waar de heilige koning zegevierend het kruis van Christus alsook de heilige kerk omhoog heft. We zien hoe Elia triomferend naar de hemel wordt vervoerd in zijn vurige wagen, getrokken door vurige paarden (2 Koningen 2:11).
Allerheiligen II is een symfonische compositie gebouwd op de dynamiek van het geloof die uiteindelijk, in een groot crescendo, uitkomt in de grote verrijzenis. Het schilderij biedt ons een visioen van de universele kerk, de verzekerde triomf van het goede over het kwade en de toekomstige vreugde van ons hemelse thuis. God zij gedankt!
*******
Wassily Kandinsky, All Saints II (Allerheiligen II), 1911, olieverf op doek, 86x99 cm. Städtische Galerie im Lenbachhaus, München.
Wassily Kandinsky (1866-1944) was een Russische kunstenaar. Kandinsky wordt vaak beschouwd als de vader van de abstracte kunst die al vroeg uitstapjes maakte naar unieke verkenningen in kleur, vorm en lijn. Hij werd geboren in 1866 in Moskou. Zijn vader was een succesvol zakenman die later met het gezin naar Odessa verhuisde, waar hij een theebedrijf runde. Kandinsky toonde al vroeg talent voor muziek (piano en cello) en tekenen. In 1886 schreef hij zich in aan de Universiteit van Moskou, met de bedoeling een carrière in de rechten te beginnen. Na zijn afstuderen in 1893 kreeg hij een positie als hoogleraar in de rechten aangeboden aan een universiteit in Estland. In 1896 gaf hij echter zijn onderwijscarrière op om fulltime te gaan schilderen. Na een vroege voorliefde voor landschappen in post-impressionistische stijl werd Kandinsky’s werk steeds abstracter, vaak geïnspireerd door muziek, geometrie en kleurentheorie. Zijn werk aan de Bauhaus-kunstacademie in Duitsland in de jaren ’20 en vroege jaren ’30 en zijn geschriften over abstracte kunst consolideerden zijn reputatie als een van de belangrijkste kunstenaars van de 20e eeuw. Kandinsky's boek Concerning the Spiritual in Art (1910) is nog steeds goed verkrijgbaar.
Irena Tippett behaalde een Master in de kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Toronto. Het was tijdens zomercursussen aan Regent College, Vancouver, B.C. dat ze de schoonheid van haar vakgebied ontdekte in relatie tot haar geloof. In de loop der jaren heeft ze het grootste deel van haar energie besteed aan de bijbels onderwijs aan vrouwen in St. John's Anglican Church in Vancouver en aan haar grote gezin, maar ze blijft mogelijkheden vinden om God te dienen met haar passie voor kunst. Sinds 2011 heeft ze een aantal beeldmeditaties bijgedragen aan ArtWay.
*******
KUNSTNIEUWS
ARTWAY – Nieuw in de rubriek Materiaal voor kerken:
WINNENDE KERKTOREN – De Martinitoren in Groningen is donderdagmiddag verkozen tot de mooiste kerktoren van Nederland. Dat werd donderdag bekendgemaakt tijdens een symposium over de toekomst van kerktorens in Den Haag. De verkiezing werd georganiseerd door Kerk & Co, in samenwerking met het Nederlands Dagblad. Kerk & Co is een organisatie die zich inzet voor het behoud van kerkgebouwen in Nederland. Er kon de afgelopen weken online gestemd worden op vijftien bijzondere kerktorens verspreid door het hele land. De toren ontving 26 procent van de stemmen. De Dom in Utrecht eindigde op de tweede plek in de ranglijst. Op plek drie van de lijst was de toren van de Grote Kerk in Dordrecht te vinden.
ICONENEXPOSITIE JAN VERDONK IN LOCHEM – 16 oktober – 9 november, Gudulakerk, Lochem: Iconenexpositie Jan Verdonk. Elk jaar wordt voor de Iconenexpositie in de Gudulakerk een thema gekozen. De tentoonstelling wordt vervolgens met passie samengesteld en geëxposeerd. Te zien zijn dit jaar 70 iconen en miniaturen van de hand van Jan Verdonk uit Amsterdam. Ze zijn geschilderd in de traditionele byzantijnse vormen en kleuren. Al meer dan 30 jaar ‘schrijft’ Jan Verdonk iconen waarbij alles traditioneel vastligt volgens de schilderboeken. Het gaat bijvoorbeeld om de lijnen, kleuren, letters, het perspectief en de rand. Iconen worden ook vensters op de Hemel genoemd. Ze brengen de kijker in contact met de afgebeelde personen. Lang geleden volgde Jan Verdonk zijn opleiding van de meesterschilder Neoklis Kolliopoulos in Athene. Daarna vestigde hij zich als professioneel iconograaf in Amsterdam. In de uitdrukking van zijn iconen en de kleurstelling van de afgebeelde personen komt nog dicht bij de 16e-eeuwse bloeiperiode van het Byzantijnse schilderen in Griekenland. Jan Verdonk krijgt veel erkenning in Nederland en vanuit de oosters-orthodoxe landen. In 2000 richtte hij zijn succesvolle iconenschool op. Hij wordt gewaardeerd om zijn warme didactische kwaliteiten en de eruditie van zijn publicaties. De Gudulakerk is deze periode geopend op woensdag tot en met zaterdag van 11.00 – 15.00 uur. De toegang is gratis. https://www.gudulakerk.nl/event/iconenexpositie-gudulakerk-lochem/
ADRI GEELHOED EN LEENDERT HOUTEKAMER IN AXEL – 28 oktober t/m 29 maart, Museum Het Warenhuis, Markt 1 te Axel: tentoonstelling van beelden van Leendert Houtekamer en schilderijen van Adri Geelhoed. Levensechte personages, door Leendert, in klei, gips, steen en hout. Een ontmoeting om niet te vergeten. Het Zeeuwse landschap in de schilderijen van Adri zal je bekend voorkomen, in veel gevallen ben je door dat landschap naar de expositie gereisd. Wellicht veranderen de schilderijen je kijk op het echte landschap. De beelden en schilderijen gaan tweegesprekken aan, ze wisselen elkaar af in mooie combinaties en versterken elkaar. De tentoonstelling schetst de ontwikkeling van twee kunstenaars. Die ontwikkeling loopt deels parallel. https://www.hetwarenhuis.nl/
EXPOSITIE REMONSTRANTSE KERK SOMMELSDIJK – 2 november t/m 26 december, Remonstrantse kerk Sommelsdijk: expositie Foke Stribos, Leo van den Bos, Theo Mastenbroek en Joep Luijckx van KunstPlus. KunstPlus is een vereniging die een platform biedt aan professionele kunstenaars om zich op Goeree-Overflakkee te presenteren en te exposeren. Voor meer informatie zie de website Kunstplus.nu. Vier leden van deze vereniging laten werk zien.
Foke Stribos: Met brede kwaststreken en/of plamuurmes schildert hij kleur, vorm en ritme. Thema’s vindt hij in de natuur, de bijbel, het schilderplezier zelf en de reflectie daarop. Zo creëert hij zijn werken van acryl met zand of olieverf (soms met zand vermengd) op doek of paneel en schept hierbij een geabstraheerde werkelijkheid, thematisch en ook grenzend aan realisme.
Leo van den Bos: Zijn beelden ontstaan op het snijvlak van abstract en figuratie. Steen, hout, staal, beton en brons zijn de materialen waarin de beelden gestalte krijgen.
Joep Luijckx: De geëxposeerde foto's zijn gemaakt op Schouwen Duiveland ergens langs de kant van de weg. Het zijn vervreemde abstracte landschappen. Het komt maar zelden voor dat je zo'n boeiende locatie vindt met geweldige weersomstandigheden.
Theo Mastenbroek: Hij is een “klassiek” fotograaf: het beeld zien en ter plaatse de foto componeren spreekt hem meer aan dan het later manipuleren van het beeld. In de loop van de jaren heeft hij alle technieken, van dia en zelf afdrukken in de donkere kamer van zwart-wit en kleurenfoto’s tot de huidige digitale fotografie gebruikt.
U bent van harte welkom bij deze expositie elke woensdagochtend van 10.00 - 12.00 uur, op de zaterdagen tussen 14.00 - 16.00 uur. Elke zaterdag is er om 14.30 uur een introductie door een van de kunstenaars. En na de kerkdienst op zondag (vanaf 11.00 uur tot ongeveer 12.00 uur) of op verzoek (even aanbellen bij de fam. Schrier die boven de kerk woont). De opening is op zaterdag 2 november om 14.30 uur – inloop vanaf 14.00 uur.
JOSEFIEN ALKEMA IN GRONINGEN – Vanaf 25 oktober is een uitgebreid overzicht van collages en papiersculpturen van Josefien Alkema te zien in de expositieruimte KEIK, Boterdiep 63, Groningen (vlakbij de parkeergarage Boterdiep). Van harte welkom op de opening op 25 oktober, om 16 uur. Expositie open op ma. t/m vr. van 09:00 tot 17:00u.
NIEUW BOEK – Hendrik Jan Tolboom (redactie), Icoon in de steigers. Restauratie van de Domtoren 2016-2024. Zwolle – WBOOKS, 2024. Een eeuw na afronding van de vorige grote restauratie was de Utrechtse Domtoren toe aan groot onderhoud. Wat komt er anno 2024 bij kijken wanneer een grootschalig binnenstedelijk maar vakspecifiek restauratieproject moet worden opgetuigd? Icoon in de steigers doet verslag van de restauratie van de Domtoren, die werd voorbereid vanaf 2016 en uitgevoerd tussen 2020 en 2024. De organisatie van het project, de onderzoeken die zijn gedaan, de plannen die zijn geschreven en de uitvoering van de werkzaamheden vormen de kern van het boek over deze restauratie. Veel werkzaamheden hadden betrekking op het natuursteen aan de toren. Vandaar dat juist dit materiaal, maar ook het steen- en beeldhouwwerk dat hiervan gemaakt is en de herstelwerkzaamheden die eraan werden verricht, uitvoerig de revue passeert. Ook over de restauratie van het glas in lood, de leibedekking en het metselwerk aan de toren wordt verslag gedaan. Alle hoofdstukken zijn geschreven door auteurs die betrokken waren bij de restauratie van dit Utrechtse meesterwerk. € 39,95. Lees meer
ARS PRO DEO HEEL DE AARDE | GROENE KERK – t/m 31 oktober, Wilhelminakerk, Wilhelminaplantsoen 14, Bussum: Heel de aarde, beeldend bewogen met de schepping. Dit is de nieuwe, reizende expositie van Arsprodeo. We werken hierbij samen met de organisatie GroeneKerken. Arsprodeo wil hiermee aandacht vragen voor de klimaatproblematiek en met kunst de thematiek van verschillende kanten belichten. Juist kunst kan binnenkomen en de urgentie onderstrepen. Kunst communiceert op een unieke manier. Ook willen we deze thematiek verbinden aan de Bijbel en het christelijk geloof. We hebben de schepping gekregen. Hoe gaan we er mee om? De expositie bestaat uit 23 kunstwerken van 22 kunstenaars, in verschillende disciplines. Zoals schilderijen, video en objecten. Elk kunstwerk verbeeldt weer een ander aspect van het thema. Zoals de gebrokenheid van de mens, de hoop in de teloorgang van de aarde, de relatie met het offer van Jezus, de schoonheid van de schepping, Gods Geest in de natuur en de vervuiling. De expositie is elke maand t/m juni 2026 steeds op een andere locatie te zien, meest kerken. De expositie is ook te bezoeken door scholen, gespreksgroepen, kunstcursussen etc. Neem dan even contact op met de locatie. Zie voor de locaties Heel de aarde – Arsprodeo. Openingstijden Bussum: dinsdag, donderdag, vrijdag 10:00-15:30 uur; zaterdag 11:00-13:00 uur; zondag 12:00-13:00 uur.
MARIANNE VON WEREFKIN IN ZWOLLE – t/m 16 maart 2025, Museum de Fundatie Zwolle: Marianne van Werefkin – Pionier van het expressionisme. Marianne von Werefkin werd op twintigjarige leeftijd al de Russische Rembrandt genoemd. Ze speelde aan het begin van de 20ste eeuw een cruciale rol in de ontwikkeling van het expressionisme in Duitsland. En ze maakte deel uit van de kunstenaarsgroep Der Blaue Reiter. Toch is Marianne von Werefkin (1860-1938) veel minder bekend dan kunstenaars Wassily Kandinsky, Franz Marc en haar langjarige partner Alexej von Jawlensky. Van de kunstenaars rondom Der Blaue Reiter was zij de eerste die – naar het voorbeeld van Munch en de Franse Nabis en fauves – met intense kleurvlakken en vlakke vormen experimenteerde. Haar grote belang wordt pas de laatste jaren echt erkend. Vrouwelijke schilders werden lange tijd onderschat en zijzelf droeg daar ook aan bij door de carrière van haar partner Jawlensky jarenlang op allerlei manieren te ondersteunen. Vanaf de herfst is voor het eerst in Nederland het kleurrijke werk van Marianne von Werefkin in een overzichtstentoonstelling te zien, samen met een aantal werken van haar tijdgenoten. Lees meer
SUSANNA IN MUSEUM GOUDA – t/m 23 maart 2025, Museum Gouda: Susanna – van middeleeuwen tot MeToo. Susanna en de ouderlingen is een eeuwenoud verhaal over een jonge vrouw die wordt belaagd door twee machtige mannen. Zij begeren haar en gebruiken chantage om hun zin te krijgen - er is niets nieuws onder de zon. We kennen het verhaal uit het Bijbelse oude testament en uit Duizend-en-één Nacht. Maar Susanna werd pas echt beroemd dankzij de kunst. Keer op keer is Susanna vastgelegd. Vaak als mooie naakte vrouw. Badend in een fontein in een weelderige tuin. Bespied door twee mannen, vanachter een boom. Soms wordt haar arm vastgegrepen. Vaak kijkt ze wanhopig, soms hoopvol of zelfs een beetje verleidelijk. Maar waarom legden kunstenaars dit MeToo tafereel keer op keer vast? Van Rembrandt en Artemisia Gentileschi tot hedendaagse kunstenaars - Susanna is een muze. Als symbool van vroomheid en huwelijkse trouw. Of juist als lustobject. Als vehikel voor een politieke boodschap. Als belaagde prooi, of juist als een krachtige survivor. Aan de hand van tientallen schilderijen, tekeningen en voorwerpen uit binnen- en buitenland krijgt Susanna in Gouda het podium. Lees meer
ARY SCHEFFER IN DORDRECHTS MUSEUM – t/m 23 maart, Dordrechts Museum: Liberté! Ary Scheffer & de Franse Romantiek. Deze tentoonstelling neemt je mee terug naar het roerige Parijs in de eerste helft van de negentiende eeuw, een tijd vol politieke onrust en culturele bloei. Kunstenaars als Eugène Delacroix en Théodore Géricault zetten hun penselen in als wapens of klommen op de barricades. Zo ook de uit Dordrecht afkomstige Ary Scheffer (1795-1858), die al snel een van de beroemdste schilders van de Franse hoofdstad werd. Behalve een indrukwekkend aantal schilderijen van Scheffer zijn er ook bekende kunstwerken uit het Kasteel van Versailles en het Louvre voor de eerste keer in Nederland te zien. www.dordrechtsmuseum.nl
AUGUST KLAWER IN VORDEN – t/m 31 oktober, in het Heiligenbeeldenmuseum, Ruurloseweg 101, Vorden: thematentoonstelling De Ambachtsman achter het kunstwerk. Het Heiligenbeeldenmuseum wijdt haar thematentoonstelling dit jaar aan de in 1883 in Rotterdam geboren beeldhouwer en tekenaar August Klawer. Hij volgde onderwijs aan de Academie van Beeldende Kunsten en technische wetenschappen in Rotterdam. In 1901 trok hij naar Dusseldorf en volgende daar een opleiding tot beeldhouwer, waarna hij zich in 1906 vestigde in den Haag. Klawer maakt onder meer mens- en dierfiguren en christelijk religieus werk in steen en hout. Hij was restauratiebeeldhouwer aan de Oude Kerk te Delft en de Oud-Katholieke Kerk van de H. Augustinus in den Haag. Ook ontwierp hij, in den Haag, werken in openbare ruimten. In 1969 overleed hij op 86 jarige leeftijd. Liefst 180 door hem vervaardigde objecten, zijn door de familie bijeen gebracht en worden hier tentoongesteld. Als aanvulling op deze expositie komt het museum dit jaar zelf met beelden en religieuze voorwerpen, die niet eerder een plek in een tentoonstelling hadden. Open: iedere dag, behalve maandag, van 12.00 tot 17.00 uur. Entree € 7,50, kinderen tot 12 jaar en museumkaarthouders gratis toegang.
MUSEUM SJOEL ELBURG – t/m 25 januari presenteert Museum Sjoel Elburg de tentoonstelling ‘Licht en Leven’ met werk van het kunstenaarsechtpaar Heather en Wiert Douglas. Heather Douglas exposeert met haar ‘dansende kandelaren’ en meer keramische kunstvoorwerpen. Van Wiert Douglas zijn er schilderijen met thema’s rond Bijbelse verhalen. Heather Douglas (1949) volgde op de Academie de specialisatie keramiek. Na deze opleiding gaf ze les in handenarbeid en tekenen, ook ging ze aan de slag als schilder. De laatste jaren legt ze zich weer meer toe op keramiek. Zij steekt traditionele beelden zoals de menora en chanoekia in ‘een nieuw jasje.’ Zo ontwierp ze de dansende kandelaartjes. Jesaja 60:2 inspireerde Heather tot het maken van de menora als het beeld van Gods licht dat eeuwig brandt. ‘Dat licht van God omringt ons en is in ons. Zo mogen wij ook lichtdragers zijn.’ Op de tentoonstelling zijn te zien: menora’s, chanoeka’s, vazen, schalen en lichttorens. Wiert Douglas (1948) specialiseerde zich na de Academie als grafisch vormgever en illustrator. Bij Wiert gaat het vooral om de vertolking van ideeën naar aanleiding van verhalen uit de Bijbel. Wiert: ‘Als ik in de Bijbel lees, groeit een verhaal dat ik op linnen of papier probeer over te brengen. Bijvoorbeeld als ik door een bos loop, word ik geraakt door het licht wat er door de bomen naar beneden valt. Ik denk dan meteen aan het volk Israël in de woestijn dat loofhutten maakte – door het dak heen zagen ze nog steeds de sterren, de maan, het licht en de zon.’ https://sjoelelburg.nl/tentoonstelling/licht-en-leven/
UIT HET PARADIJS IN UDEN – t/m 16 maart, Museum Krona, Veghelsedijk 25, Uden: Uit het paradijs. Kunst, mythologie, psychologie, een coproductie van het Bijbels Museum en Museum Krona. Labyrint-achtige paden, middeleeuwse heiligenbeelden, getufte ‘Joshua Trees’ en immense spiraalvormige schilderingen: oude, moderne en hedendaagse kunst worden met elkaar verbonden. Van grafiek van Salvador Dalì en Rembrandt tot videokunst van Juul Kraijer en Guido van der Werve. Centraal staat ‘de reis van de mens’, waarin ook de bezoeker zelf wordt meegenomen. Om vanuit de veilige omgeving – het paradijs – via obstakels uiteindelijk gelouterd naar huis terug te keren. Inspiratie voor de tentoonstelling komt van dieptepsycholoog C.G. Jung, wiens boek De mens en zijn symbolen precies zestig jaar geleden verscheen. De visie van Jung op de mens en de kunst, het onbewuste en het symbool vormt – samen met het werk van mythedeskundige Joseph Campbell – al jaren inspiratie voor vele kunstenaars, filmmakers (de ‘Hollywoodfilm’) en romanschrijvers. Uit het paradijs. Kunst, mythologie, psychologie toont middeleeuwse topstukken uit de collectie van Museum Krona, verrijkt met unieke bruiklenen uit verschillende museale collecties. Aansluitend reist de tentoonstelling naar Museum Klooster Ter Apel. Open di t/m zo van 11 tot 17. www.museumkrona.nl
JUBILEUMTENTOONSTELLING ANNEMIEK PUNT – t/m 1 december. Met trots presenteert Galerie Annemiek Punt de solotentoonstelling ‘Grenzeloos in Glas’ ter ere van het 45-jarig kunstenaarschap van Annemiek. Locatie: StudioPunt5, Korenbree 28-5 in Borculo. Tijden: Zaterdag en zondag, 12:00 - 17:00 uur (en op afspraak). Toegang: Gratis. Info: www.studiopunt5.nl. Tijdens deze tentoonstelling blijft de galerie in Ootmarsum geopend. Bekijk de openingstijden op www.annemiekpunt.nl. In de nieuwste kwartaaluitgave van GLAS Magazine, hét magazine over ontwikkelingen in de internationale glaskunst, staat een artikel over de kunst van Annemiek. Lees het artikel hier
JOHANN GEORG SCHWARTZE IN LUTHER MUSEUM – t/m 12 januari, Luther Museum Amsterdam: Johann Georg Schwartze uit de schaduw van zijn dochter. Ontdek vanaf 17 oktober meer over de lutherse kunstschilder Johann Georg Schwartze. Zijn werk is onterecht in de vergetelheid geraakt. Ter gelegenheid van zijn 150e sterfdatum en 100 jaar na zijn laatste overzichtstentoonstelling, organiseert het Luther Museum Amsterdam een grote expositie met de beste portretten van Johann Georg Schwartze. Johann Georg Schwartze (1814-74) was de vader van de beroemde schilder Thérèse Schwartze, beeldhouwer Georgine Schwartze, en grootvader van schilder Lizzy Ansingh van wie we al prachtig werk in het museum hangt. Ter gelegenheid hiervan verschijnt bij WBOOKS een monografie over zijn werk. De tentoonstelling en de publicatie zijn samengesteld door dr. Rudi Ekkart en Claire van den Donk. Lees meer
DE MIDDELEEUWEN IN HET CATHARIJNECONVENT – t/m 26 januari 2025, Museum Catharijneconvent, Utrecht: In de ban van de Middeleeuwen. Haal vanaf 18 oktober je hart op aan middeleeuwse pracht uit kasteel De Haar, Kasteel Huis Bergh en Museum Catharijneconvent. De adembenemende kunstcollecties ontstonden vanaf de negentiende eeuw vanuit een diep verlangen naar vervlogen tijden. Wat dreef de mensen die deze eeuwenoude kunst zo driftig verzamelden? En wat zochten zij in de middeleeuwen wat ze in hun eigen tijd niet vonden? Je krijgt een inkijkje in de levens en verzamelmotieven van vier opmerkelijke individuen. Stuk voor stuk droegen zij bij aan de oplevende interesse voor de middeleeuwen in Nederland. Via hun fascinatie voor dit tijdperk geniet je van de mooiste kunstwerken.
DE ZEVEN HOOFDZONDEN IN MAASTRICHT – t/m 12 januari, Bonnefanten, Maastricht: Goed/Fout: De Zeven Hoofdzonden in beeld. Verwacht een tentoonstelling over Hoogmoed, Luiheid, Gulzigheid, Afgunst, Woede, Lust en Hebzucht. Centraal staat de vermaarde prentserie naar Pieter Bruegel de Oude waarin het kwaad wordt verbeeld: De Zeven Hoofdzonden uit 1558. Rondom deze prentreeks toont het Bonnefanten zijn voorlopers en inspiratiebronnen, werken van tijdgenoten en navolgers die dezelfde thema’s verbeelden. Van toegankelijke, goedkope verbruikskunst tot kostbare verzamelaarsstukken. Hoe zag de zonde er toen uit en hoe verhoudt deze zich tot die in onze eigen tijd? www.bonnefanten.nl
MAARTEN VAN HEEMSKERCK IN DRIE MUSEA – t/m 19 januari 2025 in het Frans Hals Museum in Haarlem, Stedelijk Museum Alkmaar in Alkmaar en Teylers Museum in Haarlem. Dit is de eerste grote overzichtstentoonstelling over Maarten van Heemskerck. Met 50 schilderijen, 16 tekeningen en 68 prenten van Heemskerck bieden de musea een representatieve indruk van het grote oeuvre van Van Heemskerck. Maar liefst de helft van de aan de kunstenaar toegeschreven schilderijen wordt in Nederland samengebracht. Maarten van Heemskerck was een van de meest succesvolle en vernieuwende kunstenaars van de Noordelijke Nederlanden in de zestiende eeuw. Tijdens zijn leven zag hij de opkomst van het protestantisme, nieuwe technologie en de opkomst van de Nederlandse Republiek. De veranderingen die om hem heen plaatsvonden, zijn terug te zien in zijn werk: de nieuwe invloed van de burgers op de kunst en de impact van de Italiaanse Renaissance en de beeldenstorm.
In het Frans Hals Museum staat de vroege carrière van Maarten van Heemskerck centraal. Een vergelijking van zijn werk met dat van docenten en tijdgenoten als Jan Gossaert en Jan van Scorel laat zien hoe de aanstormende, getalenteerde Van Heemskerck zich een opmerkelijke nieuwe manier van schilderen eigen maakte en uitblonk. Deze uitgesproken realistische stijl komt duidelijk naar voren in de tijdloze portretten die hij schilderde voor de steeds succesvoller wordende burgers.
Het Stedelijk Museum Alkmaar vertelt het verhaal van de reis van Maarten van Heemskerck naar Italië en laat zien hoe deze ervaring leidde tot gedurfde en voor die tijd spectaculaire werken. Hij arriveerde in Rome toen de eerste oude sculpturen werden opgegraven. Daar maakte hij ook kennis met het werk van Michelangelo, Rafaël en hun tijdgenoten. Al deze Italiaanse kunstwerken maakten een enorme indruk op Van Heemskerck. Zijn stijl werd nog expressiever en dynamischer. Hij werd uiteindelijk de belangrijkste vertegenwoordiger van de Italiaanse Renaissance in de Noordelijke Nederlanden. Vanaf 1532 woonde en werkte Maarten van Heemskerck meer dan vier jaar in Rome, een ervaring die zijn carrière vormde. De kunst en gebouwen van de Eeuwige Stad zouden hem de rest van zijn leven inspireren.
In het prentenkabinet toont Teylers Museum prenten van Maarten van Heemskerck. Hij dankte zijn succes niet alleen aan zijn talent, maar ook aan zijn ondernemersgeest. Na zijn terugkeer uit Italië volgde hij het voorbeeld van kunstenaars als Rafaël en tekende hij zijn ontwerpen voor prenten op grote schaal. Het tijdrovende werk van graveren, etsen, drukken en verkopen besteedde hij echter uit aan professionele graveurs.
Bij de tentoonstelling verschijnt een boek over het leven en werk van Maarten van Heemskerck, geschreven door Ilja Veldman, met aanvullende bijdragen over Heemskercks materialen en technieken door Jessica Roeders en Mireille te Marvelde (restauratoren van het Frans Hals Museum).
BOEK MAARTEN VAN HEEMSKERCK – Ilja Veldman, met een bijdrage van Mireille te Marvelde en Jessica Roeders: Maarten van Heemskerck 1498-1574. Zwolle – Wbooks, 2024. Maarten van Heemskerck (1498-1574) is een van de belangrijkste Noord-Nederlandse kunstenaars uit de zestiende eeuw. Zijn vroegste schilderijen getuigen al van een meesterlijke creativiteit en originaliteit. Een verblijf in Rome in 1532-1536/1537 is bepalend voor Heemskercks verdere loopbaan. De antieke kunst en de meesterwerken van Italiaanse kunstenaars als Michelangelo en Rafaël die hij daar ziet, maken diepe indruk op hem. Zijn stijl en thematiek veranderen daardoor radicaal. Na terugkeer in Haarlem in 1537 ontwikkelt Heemskerck zich tot de beste vertegenwoordiger van de renaissance in de noordelijke Nederlanden. In dit boek worden voor de eerste keer zijn leven en werk in samenhang beschreven en gezet tegen de achtergrond van maatschappelijke omstandigheden en historische gebeurtenissen. De schilder leeft in een woelige tijd. De Beeldenstorm en de opstand tegen het Spaanse regime maken in de noordelijke Nederlanden een eind aan de traditionele kunst voor kerken en kloosters, terwijl de gegoede burgerij de nieuwe doelgroep wordt. Dankzij Heemskerck komt ook de prentkunst tot bloei als een nieuw artistiek medium voor bredere lagen van de bevolking.
Dit nieuwe, rijk geïllustreerde standaardwerk bevat tal van nieuwe vondsten en inzichten. Circa 320 afbeeldingen in kleur en zwart-wit. Introprijs tot 20 januari 2025: €39,95. Maarten van Heemskerck 1498-1574 • WBOOKS
WILLEM DE VINK OVER SCHILDERIJ VADER EN ZOON – In de Jacobikerk in Utrecht is momenteel het schilderij Vader en Zoon te zien van Willem en Marian de Vink. Het werd geselecteerd voor de expositie Zoals een mantel om mij heen geslagen door Platform Kunst & Kerk. Video: Voordracht in Baptistengemeente Katwijk, Vader en Zoon door Willem de Vink (vanaf 17.50 min); Lees ook het artikel Omhelzing Vader/Zoon.
Bekijk meer actuele tentoonstellingen, symposia, lezingen, boeken, podcasts, video's, ArtWay nieuws en meer, hier
ArtWay is een website met materiaal voor kerken en individuen die kunst en geloof met elkaar willen verbinden.
ARTWAY: OPENING EYES, HEARTS AND MINDS