ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Lalibela, Ethiopië: De kerk van Sint Joris
Lalibela, Ethiopië: De kerk van Sint Joris
Niet door mensenhanden gemaakt
door James Romaine
De kerk van Sint Joris, gelegen in Lalibela, Ethiopië, is een van de meest verbazingwekkende bouwwerken in de geschiedenis van de architectuur. Direct uit de omringende rotsen gehakt tart dit heiligdom de verbeelding. De kerk wordt nog steeds gebruikt voor kerkdiensten en is een pelgrimsoord voor zowel toeristen als vrome gelovigen. Bezoekers bereiken de kerk via paden die uit de rots zijn gehouwen en komen uit op het ingangsniveau van de kerk.
De kerk van Sint Joris werd in opdracht van de Ethiopische koning Lalibela gemaakt, die regeerde tussen ca. 1181 en 1221. Tegenwoordig wordt de hele regio Lalibela genoemd, naar deze beroemde koning. Koning Lalibela is de bekendste Ethiopische heerser uit de Zagwe-dynastie. Hij is officieel heilig verklaard door de Ethiopisch-Orthodoxe kerk. De kerk is de blijvende erfenis van koning Lalibela.
Hoe deze structuur uit de rots is gehouwen blijft nog steeds een mysterie. Sommige Ethiopisch-orthodoxe gelovigen schrijven de creatie van deze kerk toe aan bovennatuurlijke tussenkomst. Als de arbeiders aan het einde van de dag hun gereedschap neerlegden, namen volgens de traditie engelen het gereedschap op en werkten ze verder door de nacht.
Arbeiders, zowel mensen als engelen, hakten direct in het vulkanische materiaal. Ze groeven naar beneden in de richting van wat de grondlaag van de kerk zou worden en beeldhouwers kerfden de deuren en ramen uit. Vervolgens holden ze het interieur uit. De kerk kwam, schijnbaar als een wonder, uit de rots tevoorschijn.
Voor sommige moderne sceptici kan de suggestie dat dit onwaarschijnlijke gebouw op wonderbaarlijke wijze werd uitgehouwen door een team engelen dezelfde charmante ongeloofwaardigheid hebben als het sprookje over de oude schoenmaker die hulp van elfen ontving. We moeten echter niet te snel de waarde afwijzen die dit scheppingsverhaal heeft om ons te helpen begrijpen wat deze kerk betekende voor koning Lalibela en voor talloze Ethiopisch-orthodoxe gelovigen. Als we de kerk van Sint Joris vanuit het perspectief van geloof in de kracht van wonderen bezien, dan is dit scheppingsverhaal misschien wel meer dan alleen maar een mythe.
De kerk van Sint Joris is een huis van God dat uit een rots oprijst, die daar al sinds de schepping aanwezig was. Als het ontwerp en het uithouwen van dit heiligdom aan bovennatuurlijke krachten kan worden toegeschreven, kan deze uit de rots gehouwen kerk worden gezien als een architectonische parallel aan de iconen van de orthodoxe kerk, die ook als heilig in oorsprong worden beschouwd. Het geloof in wonderbaarlijk geschapen iconen, iconen die niet door mensenhanden zijn gemaakt, staat centraal in de liturgische traditie van de orthodoxe kerk. Het bezien van deze kerk in de context van de heilige iconen beantwoordt veel vragen over zowel het doel van het bouwwerk als het zeer ongebruikelijke bouwproces.
Daar het geloof van koning Lalibela voortkwam uit een liturgische praktijk die heilige iconen vereerde, moest de kerk waarin hij aanbad ook van bovennatuurlijk ontwerp zijn. Door de schepping van deze kerk toe te schrijven aan engelen, verklaart de Ethiopisch-orthodoxe christen het tot een heiligdom dat geschikt is om de residentie van het goddelijke te zijn. Een God die niet kan worden beperkt door menselijke prestaties, heeft zijn eigen creatie, de rots zelf, verordend als zijn woning.
Zelfs voor degenen die dit scheppingsverhaal niet volledig omarmen heeft de beschouwer, wanneer hij zich voor of binnen deze magnifieke structuur bevindt, het gevoel in de aanwezigheid te zijn van niet een menselijke architect, maar van de goddelijke maker van de rots zelf.
*******
James Romaine is hoogleraar kunstgeschiedenis aan de afdeling Geschiedenis en filosofie van Lander University in Greenwood, SC, VS. Hij is mede-oprichter van de Association of Scholars of Christianity in the History of Art (ASCHA). Zijn wetenschappelijk werk is onlangs gepubliceerd in The Artistic Sphere, The Arts in Neo-Calvinist Perspective (IVP Academic, 2024) en Religion and Contemporary Art: A Curious Accord (Routledge, 2023). Zijn video's zijn te zien op YouTube bij Seeing Art History, waaronder een driedelige serie over de kerk van Sint Joris in Lalibela, Ethiopië: 1. Historische Context, https://youtu.be/IuDv1T_ghJM ; Vorm en proces, https://youtu.be/Dt83xTDAud8 ; 3. Liturgische opzet, https://youtu.be/PRcG58iBDok
*******
KUNSTNIEUWS
ARTWAY NIEUWE WEBSITE – Op 19 september is de nieuwe website van de Engelse/internationale kant van ArtWay gelanceerd. De nieuwe Nederlandse website zal binnenkort volgen. Om alvast een kijkje te nemen naar de nieuwe look en lay-out, ga naar en.artway.eu.
DE BLAUWE KOEPEL CONFERENTIE 2024 – 17 oktober 2024, Thema: Kleur jouw identiteit. In deze conferentie willen we ons samen verdiepen in het thema hoe je kunstonderwijs als meerwaarde kunt vormgeven in het christelijk onderwijs, voor vorming van de leerlingen. Keynote spreker zal zijn Dr. Gert Biesta. Hij is misschien wel de bekendste pedagoog van Nederland en heeft veelvuldig gepubliceerd over (kunst)onderwijs. Tijdens de conferentie wordt de winnaar bekendgemaakt van onze Essaywedstrijd. Dr. Gert Biesta zal met zijn bijdrage aansluiten bij de resultaten van deze wedstrijd.
Locatie is de Sacristie in de Domkerk in Utrecht.
Aanvang is 14.30 uur.
Kosten van 20,- tot 100,- euro, afhankelijk van of je kunt declareren en hoe lang je blijft (zie voor de details onze website). Naast de bijdrage van hoogleraar pedagogiek Dr. Gert Biesta, is er een interactief gedeelte. Hierin gaan we praktisch en inhoudelijk aan de slag. Afrondend is er voor belangstellenden een gesprek over concrete plannen n.a.v. de conferentie. Aanmelden: info@deblauwekoepel.nl
Locatie is de Sacristie in de Domkerk in Utrecht.
Aanvang is 14.30 uur.
Kosten van 20,- tot 100,- euro, afhankelijk van of je kunt declareren en hoe lang je blijft (zie voor de details onze website). Naast de bijdrage van hoogleraar pedagogiek Dr. Gert Biesta, is er een interactief gedeelte. Hierin gaan we praktisch en inhoudelijk aan de slag. Afrondend is er voor belangstellenden een gesprek over concrete plannen n.a.v. de conferentie. Aanmelden: info@deblauwekoepel.nl
ARS PRO DEO HEEL DE AARDE | GROENE KERK – t/m 31 oktober, Wilhelminakerk, Wilhelminaplantsoen 14, Bussum: Heel de aarde, beeldend bewogen met de schepping. Dit is de nieuwe, reizende expositie van Arsprodeo. We werken hierbij samen met de organisatie GroeneKerken. Arsprodeo wil hiermee aandacht vragen voor de klimaatproblematiek en met kunst de thematiek van verschillende kanten belichten. Juist kunst kan binnenkomen en de urgentie onderstrepen. Kunst communiceert op een unieke manier. Ook willen we deze thematiek verbinden aan de Bijbel en het christelijk geloof. We hebben de schepping gekregen. Hoe gaan we er mee om? De expositie bestaat uit 23 kunstwerken van 22 kunstenaars, in verschillende disciplines. Zoals schilderijen, video en objecten. Elk kunstwerk verbeeldt weer een ander aspect van het thema. Zoals de gebrokenheid van de mens, de hoop in de teloorgang van de aarde, de relatie met het offer van Jezus, de schoonheid van de schepping, Gods Geest in de natuur en de vervuiling. De expositie is elke maand t/m juni 2026 steeds op een andere locatie te zien, meest kerken. De expositie is ook te bezoeken door scholen, gespreksgroepen, kunstcursussen etc. Neem dan even contact op met de locatie. Zie voor de locaties Heel de aarde – Arsprodeo. Openingstijden Bussum: dinsdag, donderdag, vrijdag 10:00-15:30 uur; zaterdag 11:00-13:00 uur; zondag 12:00-13:00 uur.
VERKIEZING FAVORIETE KERKTOREN – Wat is uw favoriete kerktoren? Nederland heeft meer dan 2000 kerktorens. Hele oude monumentale, en hele jonge, net gebouwde. Groot en imposant, maar ook klein of bescheiden. Een kerktoren is een baken in de stad, een herkenningspunt, maar kan ook een verwijzing naar de kerk zijn, of een teken van geloof in God. Gelovigen en ongelovigen zijn gehecht aan hun kerktoren. Wat is uw favoriete kerktoren? Op deze pagina kunt u meedoen aan de verkiezing van de mooiste kerktoren van Nederland: https://kerkenco.nl/kies-de-mooiste-kerktoren-in-nl/.
SYMPOSIUM TOEKOMST KERKTORENS – 24 oktober van 13.00 – 18.00 uur in de Grote Kerk in Den Haag organiseert Kerk & Co met partners als St. Kerkenland, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), St. GA Den Haag, St. Grote Kerk Den Haag, Donatus en Vereniging Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) een symposium over de toekomst van kerktorens in Nederland. Het kerkenlandschap verandert; hoe ziet de toekomst van de kerktorens eruit? Wie zijn er verantwoordelijk voor? Wat gebeurt er als de onderhoudskosten blijven stijgen? Hoe kun je een kerktoren succesvol exploiteren en behouden? En wat betekent het als de kerktoren zou verdwijnen uit het landschap? Het wordt een middag met inspirerende sprekers, praktische sessies, ontmoeting en ervaringen uitwisselen. Uiteraard is er ook de mogelijkheid om de 600-jarige Haagse toren te beklimmen en te genieten van het uitzicht over de stad. Lees meer en geef op
LEZING BIJ PARCUM IN LEUVEN – 17 oktober, 21.00 – 21.45 uur: Salonlezing @PARCUM: De Leuvense Laatste Avondmalen: in gesprek met Marjan Debaene (M Leuven), Ellen Descamps (PARCUM) en Jo Celis (stadsgids Leuven). Leuven telt maar liefst vier bijzondere taferelen van het Laatste Avondmaal: het Laatste Avondmaal van Dieric Bouts, het in hout gesneden tafereel in het koorgestoelte van de Sint-Geertruikerk, het schilderij in de Sint-Kwintenskerk en het plafond in de refter van Abdij van Park. Het zijn stuk voor stuk unieke voorstellingen van Vlaamse Meesters op hun plek. Hun kunsthistorische waarde lijkt evident, maar hoe vertel je dit verhaal aan een breed publiek? Heeft het thema ‘De laatste avondmalen’ een cultuurtoeristisch potentieel en hoe gaan we hier best mee aan de slag? Onze drie sprekers gaan vanuit hun eigen expertise in gesprek met elkaar en met u. Koop je tickets
LEZING CATHARIJNECONVENT UTRECHT – 24 oktober om 14.00 uur: De herwaardering van middeleeuwse kunst. Na de Renaissance en de Reformatie was middeleeuwse kunst in Nederland eeuwenlang uit de gratie. 'In de ban van de middeleeuwen' laat zien dat verzamelaars de vergeten madonna’s en kruisigingsscènes in de 19de eeuw weer ontdekten. Conservator René de Kam gaat in op de herwaardering van de middeleeuwse kunst. Lees meer
WILLEM DE VINK OVER SCHILDERIJ VADER EN ZOON – In de Jacobikerk in Utrecht is momenteel het schilderij Vader en Zoon te zien van Willem en Marian de Vink. Het werd geselecteerd voor de expositie Zoals een mantel om mij heen geslagen door Platform Kunst & Kerk. Video: Voordracht in Baptistengemeente Katwijk, Vader en Zoon door Willem de Vink (vanaf 17.50 min); Lees ook het artikel Omhelzing Vader/Zoon.
NIEUW BOEK LIEKE WIJNIA – Lieke Wijnia and James Biel ed., Museums as Ritual Sites. Civilizing Rituals Reconsidered is published on October 14, and critically examines the assumption that museums inherently function as ritual sites and, in turn, are poised to exert influence on cultural and societal change. Bringing together a diverse, international group of interdisciplinary scholars and curators, the volume celebrates and critically engages with Carol Duncan’s seminal work, Civilizing Rituals (1995). Presenting a wide-ranging exploration of how museums function as liminal zones in broader societal contexts, the book discusses major topics identified as functioning at the heart of the above-mentioned paradigm shift: diversity and inclusion, consumption, religion, and tradition. These topics are studied through the lens of their ritual implications in museum practice. Presenting case studies on ethnographic, art, history, community, and memorial practices in museums, the book reflects the diversity of the contemporary international museum field. As such, the volume presents a critical and updated revision of the ritual perspective on museums – both as it was presented by Duncan and as it has since been developed in the field of museum studies.
Museums as Ritual Sites. Civilizing Rituals Reconsidered is essential reading for academics and students working in museum studies, heritage studies, cultural anthropology, religious studies, and ritual studies.
MARIANNE VON WEREFKIN IN ZWOLLE – 5 oktober 2024 t/m 16 maart 2025, Museum de Fundatie Zwolle: Marianne van Werefkin – Pionier van het expressionisme. Marianne von Werefkin werd op twintigjarige leeftijd al de Russische Rembrandt genoemd. Ze speelde aan het begin van de 20ste eeuw een cruciale rol in de ontwikkeling van het expressionisme in Duitsland. En ze maakte deel uit van de kunstenaarsgroep Der Blaue Reiter. Toch is Marianne von Werefkin (1860-1938) veel minder bekend dan kunstenaars Wassily Kandinsky, Franz Marc en haar langjarige partner Alexej von Jawlensky. Van de kunstenaars rondom Der Blaue Reiter was zij de eerste die – naar het voorbeeld van Munch en de Franse Nabis en fauves – met intense kleurvlakken en vlakke vormen experimenteerde. Haar grote belang wordt pas de laatste jaren echt erkend. Vrouwelijke schilders werden lange tijd onderschat en zijzelf droeg daar ook aan bij door de carrière van haar partner Jawlensky jarenlang op allerlei manieren te ondersteunen. Vanaf de herfst is voor het eerst in Nederland het kleurrijke werk van Marianne von Werefkin in een overzichtstentoonstelling te zien, samen met een aantal werken van haar tijdgenoten. Lees meer
SUSANNA IN MUSEUM GOUDA – t/m 23 maart 2025, Museum Gouda: Susanna – van middeleeuwen tot MeToo. Susanna en de ouderlingen is een eeuwenoud verhaal over een jonge vrouw die wordt belaagd door twee machtige mannen. Zij begeren haar en gebruiken chantage om hun zin te krijgen - er is niets nieuws onder de zon. We kennen het verhaal uit het Bijbelse oude testament en uit Duizend-en-één Nacht. Maar Susanna werd pas echt beroemd dankzij de kunst. Keer op keer is Susanna vastgelegd. Vaak als mooie naakte vrouw. Badend in een fontein in een weelderige tuin. Bespied door twee mannen, vanachter een boom. Soms wordt haar arm vastgegrepen. Vaak kijkt ze wanhopig, soms hoopvol of zelfs een beetje verleidelijk. Maar waarom legden kunstenaars dit MeToo tafereel keer op keer vast? Van Rembrandt en Artemisia Gentileschi tot hedendaagse kunstenaars - Susanna is een muze. Als symbool van vroomheid en huwelijkse trouw. Of juist als lustobject. Als vehikel voor een politieke boodschap. Als belaagde prooi, of juist als een krachtige survivor. Aan de hand van tientallen schilderijen, tekeningen en voorwerpen uit binnen- en buitenland krijgt Susanna in Gouda het podium. Lees meer
ARY SCHEFFER IN DORDRECHTS MUSEUM – 19 oktober t/m 23 maart, Dordrechts Museum: Liberté! Ary Scheffer & de Franse Romantiek. Deze tentoonstelling neemt je mee terug naar het roerige Parijs in de eerste helft van de negentiende eeuw, een tijd vol politieke onrust en culturele bloei. Kunstenaars als Eugène Delacroix en Théodore Géricault zetten hun penselen in als wapens of klommen op de barricades. Zo ook de uit Dordrecht afkomstige Ary Scheffer (1795-1858), die al snel een van de beroemdste schilders van de Franse hoofdstad werd. Behalve een indrukwekkend aantal schilderijen van Scheffer zijn er ook bekende kunstwerken uit het Kasteel van Versailles en het Louvre voor de eerste keer in Nederland te zien. www.dordrechtsmuseum.nl
JOSEFIEN ALKEMA IN GRONINGEN – Vanaf 25 oktober is een uitgebreid overzicht van collages en papiersculpturen van Josefien Alkema te zien in de expositieruimte KEIK, Boterdiep 63, Groningen (vlakbij de parkeergarage Boterdiep). Van harte welkom op de opening op 25 oktober, om 16 uur. Expositie open op ma. t/m vr. van 09:00 tot 17:00u.
AUGUST KLAWER IN VORDEN – t/m 31 oktober, in het Heiligenbeeldenmuseum, Ruurloseweg 101, Vorden: thematentoonstelling De Ambachtsman achter het kunstwerk. Het Heiligenbeeldenmuseum wijdt haar thematentoonstelling dit jaar aan de in 1883 in Rotterdam geboren beeldhouwer en tekenaar August Klawer. Hij volgde onderwijs aan de Academie van Beeldende Kunsten en technische wetenschappen in Rotterdam. In 1901 trok hij naar Dusseldorf en volgende daar een opleiding tot beeldhouwer, waarna hij zich in 1906 vestigde in den Haag. Klawer maakt onder meer mens- en dierfiguren en christelijk religieus werk in steen en hout. Hij was restauratiebeeldhouwer aan de Oude Kerk te Delft en de Oud-Katholieke Kerk van de H. Augustinus in den Haag. Ook ontwierp hij, in den Haag, werken in openbare ruimten. In 1969 overleed hij op 86 jarige leeftijd. Liefst 180 door hem vervaardigde objecten, zijn door de familie bijeen gebracht en worden hier tentoongesteld. Als aanvulling op deze expositie komt het museum dit jaar zelf met beelden en religieuze voorwerpen, die niet eerder een plek in een tentoonstelling hadden. Open: iedere dag, behalve maandag, van 12.00 tot 17.00 uur. Entree € 7,50, kinderen tot 12 jaar en museumkaarthouders gratis toegang.
MUSEUM SJOEL ELBURG – t/m 25 januari presenteert Museum Sjoel Elburg de tentoonstelling ‘Licht en Leven’ met werk van het kunstenaarsechtpaar Heather en Wiert Douglas. Heather Douglas exposeert met haar ‘dansende kandelaren’ en meer keramische kunstvoorwerpen. Van Wiert Douglas zijn er schilderijen met thema’s rond Bijbelse verhalen. Heather Douglas (1949) volgde op de Academie de specialisatie keramiek. Na deze opleiding gaf ze les in handenarbeid en tekenen, ook ging ze aan de slag als schilder. De laatste jaren legt ze zich weer meer toe op keramiek. Zij steekt traditionele beelden zoals de menora en chanoekia in ‘een nieuw jasje.’ Zo ontwierp ze de dansende kandelaartjes. Jesaja 60:2 inspireerde Heather tot het maken van de menora als het beeld van Gods licht dat eeuwig brandt. ‘Dat licht van God omringt ons en is in ons. Zo mogen wij ook lichtdragers zijn.’ Op de tentoonstelling zijn te zien: menora’s, chanoeka’s, vazen, schalen en lichttorens. Wiert Douglas (1948) specialiseerde zich na de Academie als grafisch vormgever en illustrator. Bij Wiert gaat het vooral om de vertolking van ideeën naar aanleiding van verhalen uit de Bijbel. Wiert: ‘Als ik in de Bijbel lees, groeit een verhaal dat ik op linnen of papier probeer over te brengen. Bijvoorbeeld als ik door een bos loop, word ik geraakt door het licht wat er door de bomen naar beneden valt. Ik denk dan meteen aan het volk Israël in de woestijn dat loofhutten maakte – door het dak heen zagen ze nog steeds de sterren, de maan, het licht en de zon.’ https://sjoelelburg.nl/tentoonstelling/licht-en-leven/
SINGER LAREN: MY WORLD – t/m 12 jan 2025, Singer Laren: My World. Zeven zalen met zeven verschillende thema’s proberen het menselijke bestaan te omvatten. De tentoonstelling ‘My world’ in museum Singer Laren, samengesteld door gastcurator Hans den Hartog Jager, toont topstukken uit de hedendaagse kunst. Werken van internationaal bekende kunstenaars zoals Yayoi Kusama (1929) en Anselm Kiefer (1945) worden afgewisseld met die van minder bekende kunstenaars. Alle kunstwerken zijn afkomstig uit privécollecties. Met zijn selectie laat Den Hartog Jager zien hoe kunstenaars werelden tot leven proberen te brengen. Zo roept bijvoorbeeld de Tsjechische kunstenaar Vojtěch Kovařík (1993) met het huilende mensfiguur, dat met één hand zijn gezicht bedekt, een herkenbare belevingswereld van verdriet en schaamte op.
UIT HET PARADIJS IN UDEN – 13 oktober t/m 16 maart, Museum Krona, Veghelsedijk 25, Uden: Uit het paradijs. Kunst, mythologie, psychologie, een coproductie van het Bijbels Museum en Museum Krona. Labyrint-achtige paden, middeleeuwse heiligenbeelden, getufte ‘Joshua Trees’ en immense spiraalvormige schilderingen: oude, moderne en hedendaagse kunst worden met elkaar verbonden. Van grafiek van Salvador Dalì en Rembrandt tot videokunst van Juul Kraijer en Guido van der Werve. Centraal staat ‘de reis van de mens’, waarin ook de bezoeker zelf wordt meegenomen. Om vanuit de veilige omgeving – het paradijs – via obstakels uiteindelijk gelouterd naar huis terug te keren. Inspiratie voor de tentoonstelling komt van dieptepsycholoog C.G. Jung, wiens boek De mens en zijn symbolen precies zestig jaar geleden verscheen. De visie van Jung op de mens en de kunst, het onbewuste en het symbool vormt – samen met het werk van mythedeskundige Joseph Campbell – al jaren inspiratie voor vele kunstenaars, filmmakers (de ‘Hollywoodfilm’) en romanschrijvers. Uit het paradijs. Kunst, mythologie, psychologie toont middeleeuwse topstukken uit de collectie van Museum Krona, verrijkt met unieke bruiklenen uit verschillende museale collecties. Aansluitend reist de tentoonstelling naar Museum Klooster Ter Apel. Open di t/m zo van 11 tot 17. www.museumkrona.nl
JUBILEUMTENTOONSTELLING ANNEMIEK PUNT – 13 oktober t/m 1 december. Met trots presenteert Galerie Annemiek Punt de solotentoonstelling ‘Grenzeloos in Glas’ ter ere van het 45-jarig kunstenaarschap van Annemiek. Locatie: StudioPunt5, Korenbree 28-5 in Borculo. Tijden: Zaterdag en zondag, 12:00 - 17:00 uur (en op afspraak). Toegang: Gratis. Info: www.studiopunt5.nl. Tijdens deze tentoonstelling blijft de galerie in Ootmarsum geopend. Bekijk de openingstijden op www.annemiekpunt.nl. In de nieuwste kwartaaluitgave van GLAS Magazine, hét magazine over ontwikkelingen in de internationale glaskunst, staat een artikel over de kunst van Annemiek. Lees het artikel hier
JOHANN GEORG SCHWARTZE IN LUTHER MUSEUM – 17 oktober t/m 12 januari, Luther Museum Amsterdam: Johann Georg Schwartze uit de schaduw van zijn dochter. Ontdek vanaf 17 oktober meer over de lutherse kunstschilder Johann Georg Schwartze. Zijn werk is onterecht in de vergetelheid geraakt. Ter gelegenheid van zijn 150e sterfdatum en 100 jaar na zijn laatste overzichtstentoonstelling, organiseert het Luther Museum Amsterdam een grote expositie met de beste portretten van Johann Georg Schwartze. Johann Georg Schwartze (1814-74) was de vader van de beroemde schilder Thérèse Schwartze, beeldhouwer Georgine Schwartze, en grootvader van schilder Lizzy Ansingh van wie we al prachtig werk in het museum hangt. Ter gelegenheid hiervan verschijnt bij WBOOKS een monografie over zijn werk. De tentoonstelling en de publicatie zijn samengesteld door dr. Rudi Ekkart en Claire van den Donk. Lees meer
NIEUW BOEK – Rudi Ekkart, Claire van den Donk, Johann Georg Schwartze | Uit de schaduw van zijn dochter. Zwolle – Wbooks, 2024. Een herontdekking van een van de beste Nederlandse portrettisten. Johann Georg Schwartze (1814-1874) is tegenwoordig nog vrijwel uitsluitend bekend als de leermeester van zijn dochter, de vermaarde schilderes Thérèse Schwartze. Dat is zeker ten onrechte, want hij was een van de beste Nederlandse portretschilders van de negentiende eeuw. Geboren in Amsterdam als zoon van een Duitse immigrant en een half-Duitse en half-Nederlandse moeder, ging hij op vijfjarige leeftijd met het ouderlijk gezin naar de Verenigde Staten. In 1838 keerde hij terug naar Europa om een kunstenaarsopleiding te volgen in Düsseldorf. In Amsterdam maakte hij carrière als schilder van portretten en tevens als schilder van historiestukken. Naar verluidt zijn veel van zijn historiestukken verkocht naar de Verenigde Staten, terwijl zijn meest ambitieuze werk op dit gebied tijdens een scheepstransport naar Amerika ten onder ging. Maar we kennen nog wel een flink aantal van zijn portretten, die verspreid zijn over musea en particuliere verzamelingen. Gebonden, afbeeldingen in kleur, €24,95.
DE MIDDELEEUWEN IN HET CATHARIJNECONVENT – 18 oktober 2024 – 26 januari 2025, Museum Catharijneconvent, Utrecht: In de ban van de Middeleeuwen. Haal vanaf 18 oktober je hart op aan middeleeuwse pracht uit kasteel De Haar, Kasteel Huis Bergh en Museum Catharijneconvent. De adembenemende kunstcollecties ontstonden vanaf de negentiende eeuw vanuit een diep verlangen naar vervlogen tijden. Wat dreef de mensen die deze eeuwenoude kunst zo driftig verzamelden? En wat zochten zij in de middeleeuwen wat ze in hun eigen tijd niet vonden? Je krijgt een inkijkje in de levens en verzamelmotieven van vier opmerkelijke individuen. Stuk voor stuk droegen zij bij aan de oplevende interesse voor de middeleeuwen in Nederland. Via hun fascinatie voor dit tijdperk geniet je van de mooiste kunstwerken.
DE ZEVEN HOOFDZONDEN IN MAASTRICHT – 19 oktober t/m 12 januari, Bonnefanten, Maastricht: Goed/Fout: De Zeven Hoofdzonden in beeld. Verwacht een tentoonstelling over Hoogmoed, Luiheid, Gulzigheid, Afgunst, Woede, Lust en Hebzucht. Centraal staat de vermaarde prentserie naar Pieter Bruegel de Oude waarin het kwaad wordt verbeeld: De Zeven Hoofdzonden uit 1558. Rondom deze prentreeks toont het Bonnefanten zijn voorlopers en inspiratiebronnen, werken van tijdgenoten en navolgers die dezelfde thema’s verbeelden. Van toegankelijke, goedkope verbruikskunst tot kostbare verzamelaarsstukken. Hoe zag de zonde er toen uit en hoe verhoudt deze zich tot die in onze eigen tijd? www.bonnefanten.nl
MAARTEN VAN HEEMSKERCK IN DRIE MUSEA – t/m 19 januari 2025 in het Frans Hals Museum in Haarlem, Stedelijk Museum Alkmaar in Alkmaar en Teylers Museum in Haarlem. Dit is de eerste grote overzichtstentoonstelling over Maarten van Heemskerck. Met 50 schilderijen, 16 tekeningen en 68 prenten van Heemskerck bieden de musea een representatieve indruk van het grote oeuvre van Van Heemskerck. Maar liefst de helft van de aan de kunstenaar toegeschreven schilderijen wordt in Nederland samengebracht. Maarten van Heemskerck was een van de meest succesvolle en vernieuwende kunstenaars van de Noordelijke Nederlanden in de zestiende eeuw. Tijdens zijn leven zag hij de opkomst van het protestantisme, nieuwe technologie en de opkomst van de Nederlandse Republiek. De veranderingen die om hem heen plaatsvonden, zijn terug te zien in zijn werk: de nieuwe invloed van de burgers op de kunst en de impact van de Italiaanse Renaissance en de beeldenstorm.
In het Frans Hals Museum staat de vroege carrière van Maarten van Heemskerck centraal. Een vergelijking van zijn werk met dat van docenten en tijdgenoten als Jan Gossaert en Jan van Scorel laat zien hoe de aanstormende, getalenteerde Van Heemskerck zich een opmerkelijke nieuwe manier van schilderen eigen maakte en uitblonk. Deze uitgesproken realistische stijl komt duidelijk naar voren in de tijdloze portretten die hij schilderde voor de steeds succesvoller wordende burgers.
Het Stedelijk Museum Alkmaar vertelt het verhaal van de reis van Maarten van Heemskerck naar Italië en laat zien hoe deze ervaring leidde tot gedurfde en voor die tijd spectaculaire werken. Hij arriveerde in Rome toen de eerste oude sculpturen werden opgegraven. Daar maakte hij ook kennis met het werk van Michelangelo, Rafaël en hun tijdgenoten. Al deze Italiaanse kunstwerken maakten een enorme indruk op Van Heemskerck. Zijn stijl werd nog expressiever en dynamischer. Hij werd uiteindelijk de belangrijkste vertegenwoordiger van de Italiaanse Renaissance in de Noordelijke Nederlanden. Vanaf 1532 woonde en werkte Maarten van Heemskerck meer dan vier jaar in Rome, een ervaring die zijn carrière vormde. De kunst en gebouwen van de Eeuwige Stad zouden hem de rest van zijn leven inspireren.
In het prentenkabinet toont Teylers Museum prenten van Maarten van Heemskerck. Hij dankte zijn succes niet alleen aan zijn talent, maar ook aan zijn ondernemersgeest. Na zijn terugkeer uit Italië volgde hij het voorbeeld van kunstenaars als Rafaël en tekende hij zijn ontwerpen voor prenten op grote schaal. Het tijdrovende werk van graveren, etsen, drukken en verkopen besteedde hij echter uit aan professionele graveurs.
Bij de tentoonstelling verschijnt een boek over het leven en werk van Maarten van Heemskerck, geschreven door Ilja Veldman, met aanvullende bijdragen over Heemskercks materialen en technieken door Jessica Roeders en Mireille te Marvelde (restauratoren van het Frans Hals Museum).
BOEK MAARTEN VAN HEEMSKERCK – Ilja Veldman, met een bijdrage van Mireille te Marvelde en Jessica Roeders: Maarten van Heemskerck 1498-1574. Zwolle – Wbooks, 2024. Maarten van Heemskerck (1498-1574) is een van de belangrijkste Noord-Nederlandse kunstenaars uit de zestiende eeuw. Zijn vroegste schilderijen getuigen al van een meesterlijke creativiteit en originaliteit. Een verblijf in Rome in 1532-1536/1537 is bepalend voor Heemskercks verdere loopbaan. De antieke kunst en de meesterwerken van Italiaanse kunstenaars als Michelangelo en Rafaël die hij daar ziet, maken diepe indruk op hem. Zijn stijl en thematiek veranderen daardoor radicaal. Na terugkeer in Haarlem in 1537 ontwikkelt Heemskerck zich tot de beste vertegenwoordiger van de renaissance in de noordelijke Nederlanden. In dit boek worden voor de eerste keer zijn leven en werk in samenhang beschreven en gezet tegen de achtergrond van maatschappelijke omstandigheden en historische gebeurtenissen. De schilder leeft in een woelige tijd. De Beeldenstorm en de opstand tegen het Spaanse regime maken in de noordelijke Nederlanden een eind aan de traditionele kunst voor kerken en kloosters, terwijl de gegoede burgerij de nieuwe doelgroep wordt. Dankzij Heemskerck komt ook de prentkunst tot bloei als een nieuw artistiek medium voor bredere lagen van de bevolking. Dit nieuwe, rijk geïllustreerde standaardwerk bevat tal van nieuwe vondsten en inzichten. Circa 320 afbeeldingen in kleur en zwart-wit. Introprijs tot 20 januari 2025: €39,95. Maarten van Heemskerck 1498-1574 • WBOOKS
KANDINSKY IN H'ART MUSEUM AMSTERDAM – t/m 10 november, H’ART Museum, Amstel 51, Amsterdam: Kandinsky (1866-1944). Speciaal voor deze tentoonstelling reizen meer dan 60 kunstwerken uit de Parijse collectie van het Centre Pompidou naar Amsterdam. Het belooft een bijzondere overzichtstentoonstelling te worden: van Kandinsky’s vroege figuratieve werk tot aan zijn wereldberoemde abstracte schilderijen. Een persoonlijke reis die hem tot een van de pioniers van abstracte kunst maakte. Kandinsky is te zien vanaf woensdag 19 juni tot en met zondag 10 november 2024. Dagelijks geopend van 10:00 - 17:00. Tickets zijn hier verkrijgbaar. Lees meer
BOEK KANDINSKY – Angela Lampe, Kandinsky | Pionier van de abstracte kunst. Zwolle: Wbooks in samenwerking met H'ART Museum Amsterdam & Centre Pompidou, 2024. Wassily Kandinsky (Moskou 1866-Parijs 1944) is van niet te onderschatten betekenis geweest voor de kunst. Zijn ontwikkeling verliep van figuratief, bijna impressionistisch werk, naar een organische, hybride vormentaal. Dit boek laat de artistieke weg van de Russisch-Franse kunstenaar zien. Hij was een van de pioniers van de abstracte kunst die de kunstwereld op zijn kop zette. Kandinsky werd geboren in tsaristisch Rusland, vestigde naam als leraar aan het vermaarde Bauhaus in Duitsland, ontvluchtte het fascisme en kwam terecht in Frankrijk waar hij tot Fransman werd genaturaliseerd. Oorlogen, crises en revoluties hadden hun beslag op de kunstenaar. Zijn onwaarschijnlijke levensverhaal is terug te zien in de rijkdom van zijn kunst. Dat er zoveel van hem bewaard bleef, is te danken aan zijn weduwe Nina. Zij schonk kunst en archiefstukken aan de Franse staat. Daar kwamen ze terecht in Centre Pompidou, een van de grootste musea voor moderne en hedendaagse kunst ter wereld. 144 pag., circa 100 afbeeldingen in kleur en zwart-wit, paperback met flappen. €29,95.
BOOK: TEXT PANELS IN CALVINIST CHURCHES – To Proclaim, to Instruct and to Discipline. The Visuality of Texts in Calvinist Churches in the Dutch Republic, by Jacolien Wubs. The visual display of Scripture became common in Dutch Calvinist churches after the “Beeldenstorm”: text panels and text paintings filled the lacunas left by removed images and altars. This richly illustrated volume shows how text decoration marked the Reformed appropriation of church space. Series: Kunst & Konfession in der Frühen Neuzeit, published by Verlag Schnell und Steiner. To Proclaim, to Instruct and to Discipline
Bekijk meer actuele tentoonstellingen, symposia, lezingen, boeken, podcasts, video's, ArtWay nieuws en meer, hier
ArtWay is een website met materiaal voor kerken en individuen die kunst en geloof met elkaar willen verbinden.
ARTWAY: OPENING EYES, HEARTS AND MINDS