Kerst - Kate Rose: Kerst in Perelandra

Kate Rose: Geboorte van Christus in Perelandra

Midwinter

door Michael Sadgrove

De schilderijen van Kate Rose over de geboorte van Christus volgen het kerstverhaal op de voet. De panelen vertellen een winters verhaal. De bomen zijn kaal: alleen een paar roze en gouden blaadjes klampen zich vast aan de takken. Het oude jaar, de oude wereld is stervende. Je voelt de blootstelling aan de elementen, de kale grond, de skeletachtige rotsen onder je voeten, de gure wind die over de troosteloze heuvel waait.

Het bos is een welsprekend beeld voor het menselijk leven. In Narnia staat een geruststellende lantaarnpaal tussen de besneeuwde bomen, hoewel het er wel ‘altijd winter en nooit Kerstmis’ is. Aan het begin van de Goddelijke Komedie van Dante ben je verdwaald in een donker bos, waarin je zoekt hoe je verder moet gaan. In het bos van Kate zijn geen paden, niets om ons de weg te wijzen en ons door dit verwarrende landschap te leiden.

Niets, behalve het drama dat zich in het midden ervan afspeelt. Het begint met de Annunciatie of Aankondiging waarin Maria het nieuws krijgt dat ze een kind zal baren. Het middenpaneel draagt de titel Geboorte van Christus in Perelandra, terwijl het derde schilderij de wijzen laat zien die in een droom door een engel gewaarschuwd worden.

In Annunciatie (zie boven) kijkt een vrouw uit een toren, die naar het lijkt haar gevangenis is. De kluizenaars cel, waarin middeleeuwse vrouwen als Julian van Norwich verkozen voor het leven te worden opgesloten, is een oud symbool voor maagdelijkheid. Net als Tennysons Lady of Shalott kijkt ze naar wat er buiten gebeurt. Maar terwijl die ongelukkige dame een vloek te wachten stond, is deze vrouw, Onze Lieve Vrouwe, voorbestemd om gezegend te worden. De zegen komt in de vorm van een duif die naar haar neerdaalt, het symbool van de heilige Geest. Wat lezen we op Maria's gezicht? Verwarring? Verbijstering? ‘Hoe zal dit gebeuren, aangezien ik maagd ben?’ Maar ook openheid en bereidheid om deze Bezoeker te verwelkomen en Gods vreemde werk te omarmen. ‘Mij geschiede naar uw woord.’

Dit eerste paneel introduceert het motief van het vogelnest dat in ieder van de drie schilderijen voorkomt. Drie eieren die de Drie-eenheid van de Vader, Zoon en heilige Geest vertegenwoordigen. Ze symboliseren natuurlijk de geboorte – van Gods Zoon die onder ons komt en de nieuwe geboorte van de schepping die zal volgen. En ik zie er een voorafschaduwing in van de Paaseieren die staan voor de dood en opstanding die de bestemming van het Kind zijn. De bomen zijn bijna kaal, maar de belofte van de lente is er al.

Ook op het schilderij van de geboorte liggen de drie eieren op de voorgrond. Het nest leidt het oog naar het midden van het doek waar Maria knielt bij het Kind als de as waar de wereld en haar geschiedenis omheen draaien. Het landschap lijkt te stralen, alsof de natuur haar eigen aureool rond dit heilige drama werpt.

Maar links heeft een schimmige figuur het geboortetafereel de rug toegekeerd en loopt weg. Het doet me denken aan Graham Sutherlands wandtapijt van Christus in Glorie in de kathedraal van Coventry, waar de verslagen Satan uit de hemel wordt weggestuurd door de aartsengel Michaël. In C.S. Lewis’ Perelandra uit de titel van het schilderij is de onmens (Un-man) het tegenovergestelde van het goede en het ware. De incarnatie heeft de onmens echter ontdaan van het vermogen om door het kwaad de wereld kapot te maken. In dit landschap van verlossing is een nieuwe dag aangebroken.

Het laatste schilderij verbeeldt een gebeurtenis na het bezoek van de drie wijzen. De wijzen hebben het Heilige Kind gevonden en hem hulde gebracht. Nu is het tijd om terug te keren naar hun eigen land. Het evangelieverhaal vertelt dat een engel hen in een droom waarschuwt om via een andere weg terug te reizen vanwege de wraakzuchtige dreigementen van koning Herodes.

Het schilderij citeert een prachtig romaans beeldhouwwerk in de kathedraal van Autun in Frankrijk. Gislebertus, de 12e-eeuwse beeldhouwer, verbeeldt de wijzen samen slapend onder één deken (Kate voegt charmant een plaspot toe). De engel zweeft boven hen met één hand op de arm van een wijze om hem te waarschuwen, terwijl zijn andere hand wijst naar de ster die hen veilig naar huis zal leiden.

Het nest is hier omgeven door een gouden schaal die het hooi omvat als een wieg. Waarom is er nog maar maar één ei? Epifanie (waarop we de drie wijzen gedenken) betekent onthulling: onthulling van het mysterie van God die in Jezus onder ons komt. Van nu af aan zal de focus van het evangelieverhaal op hem liggen. Net als de wijzen moeten ook wij wakker geschud worden, zodat we het licht kunnen volgen dat in onze duisternis geschenen heeft, de Ene die door het geloof wordt herkend als het Licht van de wereld, vol van genade en waarheid.

*******

Kate Rose: Annunciatie, 2022, 18 x 27 cm, gips en acryl op papier.

Kate Rose: Geboorte van Christus in Perelandra, 2022, 28 x 28 cm, gips en acryl op papier.

Kate Rose: De wijzen gewaarschuwd door een engel in een droom, 2022, 28 x 28 cm, gips en acryl op papier.

Kate Rose is een kunstenaar die in Sheffield woont en werkt met haar man Martin, die ook kunstenaar is. Ze volgde een opleiding aan het Birmingham College of Art, waar ze een BA in schilderkunst behaalde en vervolgens een MA in grafiek behaalde aan het Royal College of Art. Kate heeft veel geëxposeerd en heeft werk in particuliere en openbare collecties, waaronder Sheffield Art Galleries, Sheffield Cathedral, Chelmsford Cathedral en The Arts Council of Great Britain.

Michael Sadgrove is een gepensioneerde priester van de Church of England en voormalig Deken van Sheffield en Durham.

ArtWay beeldmeditatie Kerst 2023