James Tissot: Jezus gaat de berg op om te bidden

ArtWay beeldmeditatie 2 april 2023

www.artway.eu

James Tissot: Jezus gaat alleen de berg op om te bidden

Het geheim van bidden

door Willem de Vink

Ik ben geen bergbeklimmer, maar ik heb wel de neiging om waar ik ook ben het hoogste punt op te zoeken. Als kind al wilde ik in Utrecht de Domtoren op en nu ik in Rotterdam woon bezoek ik graag de hoogste verdiepingen van de aanzwellende hoogbouw. Het is alsof ik daarboven vrijer ben dan beneden, alsof ik verder kan kijken, niet alleen vanwege het vogelperspectief, maar ook in mijn gedachten. Ik kom los van de aarde, bidden gaat me gemakkelijker af. In de diepte is bidden roepen, in de hoogte word ik tot stilte gebracht.

Dezelfde drang om op hoger gelegen plaatsen de stilte op te zoeken meen ik ook bij Jezus terug te zien. Hij zocht de bergen op om te kunnen bidden, lees ik in de Bijbel. Een prachtige illustratie daarvan maakte de schilder James Tissot.

Tissot groeide op in Frankrijk als Jacques Tissot. Hij werkte en exposeerde in Parijs, later in Londen (waar hij James werd) en toen weer in Parijs. In het tijdvak waarin veel kunstenaars de romantiek loslieten en gingen experimenteren met impressionisme, bleef Tissot in zijn werk meer verwant met het naturalisme van de prerafaëlieten. Hij schilderde het mondaine leven in Parijs en Londen en liet zich alles welgevallen wat een succesvol kunstenaar toevalt, totdat hij zichzelf als christen een strakke discipline op ging leggen. Vanaf 1885 wijdde hij zich volledig aan het visualiseren van het leven van Jezus, wat na acht jaar 350 platen op zou leveren. Daarna ging hij verder met het Oude Testament.

Om alles zo natuurgetrouw mogelijk vast te leggen ondernam Tissot studiereizen naar Egypte, Syrië en Israël (dat toen nog Palestina heette). Zijn verhalende kunst in waterverf en gouache geeft dan ook veel goed gedocumenteerde informatie. Af en toe verrast hij ons ook met bijzondere interpretaties. De kruisigingsscene schilderde hij bijvoorbeeld vanuit het gezichtspunt van de gekruisigde. Maar terwijl die plaat een enorm druk tafereel weergeeft, is de schildering van Jezus op de berg juist heel ingetogen van opzet. We zien een berg waarin een trap is uitgehakt, een lucht met een maansikkel en sterren en Jezus in kleding waar het maanlicht doorheen valt. De oplichtende figuur doet denken aan een scene op een andere berg waar Jezus voor de ogen van zijn discipelen werd verheerlijkt in net zulk stralend licht. Hier op deze plek zijn de leerlingen echter niet aanwezig; de evangelieschrijvers benadrukken juist dat Jezus alleen was.

Kijken we nog eens goed, dan zien we dat de trap die in de berg is uitgehakt niet naar het hoogste punt leidt, maar naar de opening van een rotsgraf. In Israël werden wel graven in rotsen uitgehakt, ze werden soms ook van deuren en sluitstenen voorzien, maar dat hier zo hoog een graf wordt aangetroffen is wel uitzonderlijk. Misschien heeft de schilder willen zeggen dat Jezus zich op een hooggelegen plaats in gebed oefende om voorbij het graf te kijken door zich over te geven aan zijn hemelse Vader. Het graf onder zijn voeten, de armen in overgave uitgespreid, zijn gedaante in stralend licht – we zien hier warempel een vooruitblik op Jezus die uit de dood zal opstaan.

Nu ik erover nadenk: eigenlijk is dat ook het geheim van bidden. Dat we ons verbinden met iets dat in de toekomst ligt. Met de hoop die voor ons ligt. Met onze opstanding. Het is een vergezicht dat we alleen in gebed voor ons kunnen zien. Jezus is ons voorgegaan de berg op die ons dat uitzicht biedt. We zouden vaker zo'n berg moeten beklimmen, helemaal alleen, om bij de Vader te zijn en met Hem mee te kijken. Het hoogste punt opzoeken om het verst te kijken. Zo komt de heerlijke toekomst die onze hemelse Vader voor ons in gedachten heeft nu al naar ons toe en gaan we stralen, net als Jezus hier.

*******

Doorlezen: Matteüs 14:23; Matteüs 17:1-9; Matteüs 6:9-13; Filippenzen 3:20-21; Kolossenzen 1:12-14.

James Tissot, Jezus gaat alleen de berg op om te bidden, rond 1887, dekkende waterverf op papier, 28,9 x 15,9 cm, Brooklyn Museum, New York.

James Tissot (1836 – 1902) was een Frans schilder en graficus, geboren in Nantes als Joseph-Jacques Tissot. Na een periode met afbeeldingen van historische kostuums, legde hij zich vanaf 1864 toe op het dagelijkse leven. Hierbij ontwikkelde hij een voorkeur voor portretten van mondaine vrouwen en wel met name voor hun kleding. In 1871 vertrok hij naar Londen, waar hij zijn carrière met succes voortzette. Na de dood van zijn maîtresse (1882) keerde hij terug naar Frankrijk, waar hij een visioen kreeg in de Parijse Saint-Sulpice en zich nadien toelegde op religieuze afbeeldingen. Hiertoe maakte hij twee reizen naar het Heilige Land (1886-87 en 1889). Net als zijn 'kledingstukken' was zijn religieuze werk zeer populair. (statenvertaling.net)

Willem de Vink (Utrecht, 1957) is spreker, schrijver en tekenaar. Zijn stripboek Jezus Messias werd al in meer dan 200 talen uitgebracht. Ook schreef hij het boek Dit is liefde, Vincent. Onlangs publiceerde hij het boek In het hoofd van de maker. Creativiteit, Kunst, Kerk.

*******

KUNSTNIEUWS

ARTWAY – Nieuw op de website: ‘Abraham en het offer van Isaak: een beeldverhaal’ door Marleen Hengelaar-Rookmaaker. Dit ‘beeldverhaal’ vertelt de geschiedenis van het offer van Isaak letterlijk in beelden, namelijk d.m.v. schilderijen met steeds een korte toelichting. Dit materiaal leent zich goed voor een presentatie in een samenkomst of dienst, zo nodig aangevuld of ingekort. Kijk en lees hier

KRUISIGING VAN CRAIGIE AITCHISON OP KERKNET – Uit de kunst (45): de hond naast het kruis. Elke dinsdag verkent Kerknet een hedendaags kunst- of bouwwerk. Deze week: de opmerkelijke kruisigingen van Craigie Aitchison. 'De kruisdood is het ergste verhaal dat ik ken.' Dat zou de Schotse schilder Craigie Aitchison ooit gezegd hebben. Hij kenmerkt zijn werk met ongebruikelijke kleuren in een zonderlinge stijl. Lees hier

SYMPOSIUM – 19 april, 13 – 17 u, Het auditorium van Museum Catharijneconvent, Lange Nieuwstraat 38, Utrecht: Het mysterie op het spoor. Symposium over religie in eigentijdse kunst. Sinds de Verlichting heeft de kunst in westerse landen zich onttrokken aan de zeggenschap van het christendom. Onder invloed van de secularisatie brokkelde de invloed van de gevestigde religie in de bredere samenleving meer en meer af. Terwijl de kerken steeds leger worden, trekken musea wel de aandacht. Mensen zoeken nog steeds het mysterie, maar niet meer binnen het instituut. In plaats daarvan is onder andere de kunst voor hen een vindplaats van ervaringen die het alledaagse overstijgen. Hoe verschijnt het religieuze (opnieuw) in de kunst, nu de georganiseerde religie voor velen irrelevant is geworden? In dit symposium gaan we op zoek naar het mysterie in een ontkerkelijkt land. Er worden vijf eigentijdse Nederlandse kunstwerken als mogelijke vindplaatsen van religie onderzocht, onder andere in de film, in de muziek en in de publieke ruimte. Een middag, niet over religieuze kunst, maar over het religieuze in kunst. De sprekers waren betrokken bij een onderzoeksproject naar religieuze aspecten van eigentijdse Nederlandse kunstuitingen, uitgevoerd door wetenschappers van de School of Catholic Theology en de School of Humanities and Digital Sciences van de Universiteit van Tilburg. https://www.tilburguniversity.edu/nl/onderzoek/instituten-en-researchgroepen/luce/programma/religie-eigentijdse-nederlandse-kunst

EXPOSITIE AMSTERDAM - 18 maart – 11 juni, Museum Het Rembrandthuis, Jodenbreestraat 4, Amsterdam: Tekenkunst. 74 tekeningen van Rembrandt, Bol, Maes en anderen uit The Peck Collection, Ackland Art Museum (USA). Voor het eerst in Europa zijn 74 tekeningen van onder andere Rembrandt, Bol en Maes uit The Peck Collection (Ackland Art Museum, USA) te zien, op de plek waar Rembrandt zelf zijn tekeningen maakte. Je komt haast niet dichter bij een kunstenaar dan door zijn tekeningen. Anders dan schilderijen en etsen, vertellen tekeningen namelijk nóg meer over de werkwijze. Je kunt de hand van de kunstenaar volgen langs de tekenlijnen – of het nu gaat om een snelle schets of om een nauwkeurig uitgewerkt kunstwerk. De tentoonstelling Tekenkunst in Museum Rembrandthuis is ingedeeld in zeven hoofdstukken, die samen de centrale vraag beantwoorden: ‘Waarom maakte een zeventiende-eeuwse kunstenaar tekeningen?’ In de nieuwe, derde tentoonstellingszaal organiseert het museum workshops tekenen met zeventiende-eeuwse technieken en materialen. 10 – 18 u,  behalve 27 april. https://www.rembrandthuis.nl/nl/tentoonstelling/tekenkunst/

HAPPENING TEKENKUNST I – 6 april, 10.30 – 15 u, Museum Rembrandthuis, Jodenbreestraat 4, Amsterdam: Happening Tekenkunst I in samenwerking met kunstenaar Caren van Herwaarden. Je komt haast niet dichter bij een kunstenaar dan door zijn tekeningen. Anders dan schilderijen en etsen vertellen tekeningen namelijk nóg meer over de werkwijze. In het eerste deel van de happening neemt senior conservator David de Witt je mee langs de tekeningen in de tentoonstelling Tekenkunst. Samen volg je de hand van de kunstenaar langs de tekenlijnen om erachter te komen: is het een snelle schets of een nauwkeurig uitgewerkt kunstwerk? Vervolgens ga je met educator Wim Schot zelf aan de slag: je begint met slow looking – enkele kunstwerken met aandacht en vanuit verschillende hoeken bekijken – en gaat daarna samen reflecteren op de werken en zelf tekenen! Ook krijg je een 30-minuten durende workshop 17de-eeuwse Tekenmaterialen. Het tweede deel van de Happening Tekenkunst bestaat uit een lezing en workshop Kijken en bekeken worden. Kunstenaar Caren van Herwaarden laat je zien welke rol empathie speelt bij het maken van kunst. https://www.rembrandthuis.nl/nl/activiteiten/happening-tekenkunst-i-met-o-a-kunstenaar-caren-van-herwaarden/

HAPPENING TEKENKUNST II – 8 april, 10.30 – 15 u, Museum Rembrandthuis, Jodenbreestraat 4, Amsterdam: Happening Tekenkunst II in samenwerking met kunstenaar Marisa Rappard. In het eerste deel van de happening neemt senior conservator David de Witt je mee langs de tekeningen in de tentoonstelling Tekenkunst. Samen volg je de hand van de kunstenaar langs de tekenlijnen om erachter te komen: is het een snelle schets of een nauwkeurig uitgewerkt kunstwerk? Vervolgens ga je met educator Wim Schot zelf aan de slag: je begint met slow looking – enkele kunstwerken met aandacht en vanuit verschillende hoeken bekijken – en gaat daarna samen reflecteren op de werken en zelf tekenen! Ook krijg je een 30-minuten durende workshop 17de-eeuwse Tekenmaterialen. Het tweede deel van de Happening Tekenkunst bestaat uit een lezing en workshop De tekenaar als seismograaf. Tekenen naar de waarneming kan ruimer worden opgevat dan enkel het weergeven van wat je ziet. De andere zintuigen spelen ook hun rol, net als het verstrijken van de tijd en je eigen reacties tijdens het kijken. Kunstenaar Marisa Rappard ziet zichzelf dan ook als een soort seismograaf: ze wil met haar kunst weergeven hoe het is om mens te zijn in deze tijd. https://www.rembrandthuis.nl/nl/activiteiten/happening-tekenkunst-ii-met-o-a-kunstenaar-marisa-rappard/

DRAWING DATES VOOR PROFESSIONELE TEKENAARS - Ben je professioneel beeldend kunstenaar en gespecialiseerd in tekenen? Of wil je als professioneel tekenaar beginnen? In het Museum Rembrandthuis gaat beeldend kunstenaar Arno Kramer op 30 april tijdens een Drawing Date van een half uur met je in gesprek over jouw werk. Hij bekijkt je tekeningen nauwkeurig en geeft tips waarmee je je tekenvaardigheden verder kunt ontwikkelen. Hiervoor hoef je enkel je portfolio met maximaal 10 werken mee te nemen. Arno Kramer (1945) is beeldend kunstenaar en curator, gespecialiseerd in tekeningen. Hij maakt vaak werk op groot formaat, soms wandvullend en direct op de muur. Zijn tekeningen zijn een mix van figuratie en abstractie en hebben vaak een melancholische sfeer. Zijn werk bevindt zich in collecties van diverse Nederlandse musea. Lees meer

RKD TALK VERMEER IN NEW YORK – 20 april, 16 u, Auditorium RKD, Prins Willem-Alexanderhof 5, Den Haag: RKD Talk Vermeer in New York. De belangstelling voor de Delftse kunstschilder Johannes Vermeer is misschien nog nooit zo groot geweest. Op internationaal niveau is er veel interesse in de zeventiende-eeuwse meester. Sterker nog, een aanzienlijk deel van het oeuvre van Vermeer bevindt zich in de Verenigde Staten. Op donderdag 20 april zal kunsthistorica Esmée Quodbach een RKD Talk houden over Vermeers schilderijen in New York. Quodbach, voorheen werkzaam bij The Frick Collection, vertelt waarom er zoveel werken van Vermeer in de Verenigde Staten terecht zijn gekomen. Daarnaast zal ze ingaan op de Amerikaanse interesse in Hollandse meesters, waarbij ze bijzondere aandacht zal schenken aan de verzamelaar Henry Clay Frick en zijn tijdgenoten. https://rkd.nl/nl/over-het-rkd/actueel/agenda/1366-rkd-talk-vermeer-in-new-york

BOEK NET UIT – Helewise Berger, Ron Dirven, Atlas Van Gogh in Brabant. Zwolle: WBooks, 2023. De wereldberoemde kunstenaar Vincent van Gogh (1853-1890) woonde de helft van zijn leven in Brabant. Hij is geboren en opgegroeid in Zundert, zat op een kostschool in Zevenbergen en ging naar de hbs in Tilburg. Brabant vormde voor de jonge Vincent een belangrijke thuishaven, waarop hij vaak terugviel. In het dorp Etten tekende hij volop als beginnend kunstenaar en hij maakte in Nuenen een grote ontwikkeling door als schilder. Een aanzienlijk deel van zijn oeuvre kwam tot stand in deze streek. Diverse locaties dragen de sporen van zijn jeugd en zijn familie, liefdes en vrienden. De tekeningen en schilderijen die hij er maakte, zijn nauw verbonden met het Brabantse land. Hij nam de boeren en hun woningen tot model. Hij schilderde de natuur, de molens en de kerken in zijn omgeving. De Atlas Van Gogh in Brabant brengt deze bekende en minder bekende plekken voor het voetlicht. Het boek volgt Vincent op de voet langs de gebouwen, locaties en landschappen waar hij verbleef of zich liet inspireren. Gebonden, circa 100 afbeeldingen in kleur. €29,95. Atlas Van Gogh in Brabant • WBOOKS

KOOS SLUITER OVER GELOVEN OP REIS – 12 april, 20 – 22 u, ’t Kerkheem, Kerkhoflaan 34, Bennekom: ds. Koos Sluiter: Geloven op reis. Mensen op vakantie of op reis lopen binnen in een kerk of museum. Ze zien prachtige religieuze kunst. Maar waar kijk je naar? Deze presentatie biedt in kort bestek een schat aan informatie. Dan weet je wat je ziet. Het herkennen van evangelisten en kerkvaders, apostelen en heiligen maakt het kijken naar kunst nog aantrekkelijker. Voor de deelnemers is een handzaam overzicht beschikbaar met de karakteristieke kenmerken van allerlei thema’s uit de christelijke kunst. Toegang: gratis. Graag aanmelden: inderoos@xs4all.nl of 0318-418090.

EXPOSITIE EDE - 20 maart 2023 – 20 maart 2024, Studio Vandaar, Oude Kerkweg 100, Ede: Jedi Noordegraaf: Psalmen Verbeeld. Bezoekers dienen zich te melden bij de receptie. Daar wordt u doorverwezen naar de plek van de expositie. Ma – do, 8 – 22 u, vr, 8 – 18 u. www.studiovandaar.nl

EXPOSITIE LUNTEREN - 25 maart – 1 juli, Museum Lunteren, Dorpsstraat 55, Lunteren: Expositie Vallei en Zand. Met schilderijen, gouaches, tekeningen van Otto de Bruijne en van Wiebe van Dingen gevonden hout, bois trouvé. Otto de Bruijne werd na zijn carrière bij onder meer de Evangelische Omroep en Tear Fund onafhankelijk spreker, schrijver en schilder. Zijn inspiratiebron zijn de Gelderse Vallei, Wekeromse Zand en Kootwijkerzand. Wiebe van Dingen heeft verschillende opleidingen gevolgd en heeft gewerkt als meubelmaker, metaalbewerker, edelsmid en docent kunstvakken in het voortgezet onderwijs. Wanneer hij over de Veluwe wandelt ziet hij mensfiguren in beschadigde, afgevallen takken en boomstronken. Onder zijn handen veranderen deze misvormde stukken hout tot bijzondere beelden. Hij wil mooie dingen maken die op hun beurt een verhaal van hoop vertellen. https://museumlunteren.nl/2022/12/06/expositie-vallei-zand-in-museum-lunteren/

EXPOSITIE ZUNDERT - 26 maart – 6 augustus, Vincent van Gogh Huis, Markt 26/27, Zundert: Johan Tahon – Van Gogh • Prediker. De Vlaamse kunstenaar Johan Tahon (1965) werkt aan een nieuw monument voor Van Gogh. Aanleiding is een lange voettocht die Vincent begin augustus 1879 ondernam vanuit Cuesmes in de Borinage naar Sint-Maria-Horebeke in de Vlaamse Ardennen om te rade te gaan bij de dominee-schilder Abraham van der Waeyen Pieterszen. Zijn ambitie predikant te worden was spaak gelopen en hij zocht advies over zijn toekomst. Dat hij er uiteindelijk voor koos om als kunstenaar verder te gaan is bekend. Niet door te prediken, maar door zijn kunst wilde hij de mensen voortaan troost bieden. Dit gegeven is aanleiding voor de beeldhouwer Johan Tahon een omvangrijk cultuurproject te organiseren in de Vlaamse Ardennen, waar hij een atelier heeft in de gemeente waar Vincent heen ging. Het Van GoghHuis is partner in dit project. In november 2022 heeft Tahon in het gastatelier van het Van GoghHuis het ontwerp voor zijn Van Gogh monument voltooid. Voor het beeld heeft hij zich laten inspireren door Vincents geloof. Het is geïnspireerd op een schilderij van Van Gogh naar de Pietà van Eugene Delacroix. De Jezus figuur op dit schilderij lijkt vanwege het rode haar enigszins op een zelfportret. De vorm van het beeld verwijst ook naar de Christus Consolator van Ary Scheffer, waarvan Vincent een prent aan de muur had hangen. De boodschap van verbinding wordt versterkt door het gegeven dat het beeld ook bedoeld is om op plaats te nemen. Zo kunnen kinderen bij Vincent op schoot zitten. Naast het model van het Van Gogh monument worden diverse studies van Tahon naar Van Gogh en verwante sculpturen uit de collectie van de kunstenaar getoond. Tevens wordt in het museum de documentaire Sign of the Times: Mensch (EO 2019, regie: Wilberry Jacobs) vertoond over de spiritualiteit in Tahons werk. Openingstijden: https://www.vangoghhuis.com/bezoekersinfo/ ; https://www.vangoghhuis.com/portfolio/johan-tahon-van-gogh-prediker/

EXPOSITIE ZWOLLE - 1 april – 25 juni, Academiehuis Grote Kerk, Grote Markt 18, Zwolle: Jan Pieter Gootjes: Known‍. je wordt gekend, wat er is kent jou. In het Academiehuis is een energiebaan aanwezig. Deze baan loopt over de lengteas van de kerk en loopt door in het Hoogkoor van het Academiehuis. Deze baan is ooit de reden geweest om in Zwolle een ruimte van bezinning, religie en ontmoeting op deze plaats te bouwen. Deze energiebaan is opgenomen in de installatie en speelt een wezenlijke rol in het ervaren van het werk. Jan Pieter Gootjes (1950) is beeldend kunstenaar. Hij maakt naast installaties ook schilderijen, sculpturen, houtdrukken en foto’s. Hij studeerde aan de Academie Minerva in Groningen. Hiernaast heeft hij een aantal specifieke opleidingen gedaan bij Phoenix-opleidingen in Utrecht. In het werk komt de aandacht voor beide gebieden tot uitdrukking in thema’s als Stilte, Vuur en Verbinding. Ook in de vorm komt dit tot uitdrukking. Bij een installatie wordt de bezoeker uitgenodigd om deelnemer te worden. Di – za, 11 – 17 u, zo, 11 – 16 u. https://www.academiehuis.nl/evenementen/expositie-known

EXPOSITIE GELDERMALSEN - 7 april – 10 april, Kunstverdieping, Molenweg 3, Geldermalsen: Expositie ‘Moedhouden’.  Hansa Versteeg, Martine Kuijsten, Marion Murman en Mérie Rijnberk 12 – 17 u, www.moedhouden.nl

STATIONS OF THE CROSS BY DAN CALLIS – Each station offers you something to see, something to listen to, something to read and reflect on and a prayer to pray. You are free to create the experience you want, that is most meaningful and life-giving for you. You may want to experience one station in the morning and one in the evening, following a rhythm of morning prayer and evening prayer, a practice of so many faith traditions. Or you may choose to follow whatever rhyme or reason works best in your life. With music by The Many. Watch, listen, read, reflect and pray here. Dan Callis also sent us a personal video about his exhibition.

CHRIST’S VOLITIONAL ASCENT OF THE CROSS IN ART – ‘The Ascent of the Cross: Christ’s Death as a Volitional Act’ by Victoria Emily Jones. ‘In the thirteenth century, a new subject emerged in painted Passion cycles in both East and West: Christ resolutely climbing a ladder to the cross. He ascends willingly, even enthusiastically, demonstrating a heroic acceptance of death. In taking those steps up onto the instrument of his martyrdom, he exercises agency. As he tells a gathered crowd in John 10:18, “No one takes [my life] from me, but I lay it down of my own accord. I have power to lay it down . . .” Out of love for the world, he gives himself as a sacrifice, bringing about reconciliation between God and humanity.’ Read more

Voor meer tentoonstellingen, lezingen, kunstvespers, conferenties enz., klik hier

ArtWay is een website met materiaal voor kerken en individuen die kunst en geloof met elkaar willen verbinden.

ARTWAY: OPENING EYES, HEARTS AND MINDS

---