ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
William Congdon: Natività
William Congdon: Natività
De hemel dringt de aarde binnen
door Marleen Hengelaar-Rookmaaker
Wat een kleurenpracht, wat een overweldigend licht, wat een uitbundigheid en vreugde en tegelijkertijd ook verstilling! Dit bijzondere werk is van de hand van de Amerikaanse kunstenaar William Congdon (1912-1998), die een groot deel van zijn leven in Italië woonde. Hoewel hij aanvankelijk een bekende naam was binnen de kringen van het abstract expressionisme in New York, vergelijkbaar met Jackson Pollock, Mark Rothko en Barnett Newman, raakte hij later min of meer in de vergetelheid. Dit kwam doordat hij zich na zijn bekering tot het rooms-katholicisme in 1959 vooral wijdde aan religieuze onderwerpen, die minder goed lagen in de kunstwereld.
Vlak voor Kerst 1960, een jaar na zijn bekering, maakte hij dit werk over de geboorte van Christus. Maar we zien hier niet het gebruikelijke kersttafereel. We zien geen stal, Jozef, os en ezel, herders of wijzen. Wel engelen, die in grote getale met wapperende vleugels en hemels gezang de blijdschap van het hemelrijk vertolken. En in de vrouw met haar blauwe kleed herkennen we Maria, die zich vol tedere toewijding buigt over haar kind. Kind? Christus is hier niet afgebeeld als een klein mensje, maar wonderlijk genoeg als een klein lammetje. Zo legt Congdon de vinger bij de reden van zijn komst: om als offerlam de zonden van de wereld weg te dragen.
De grotachtige ruimte onder de engelen wordt omgeven door de diepzwarte duisternis van een wereld in de greep van het kwaad: aan beide zijkanten en onder de schamele rieten vloer bevindt zich een gitzwarte werkelijkheid. De muren wijken met schrik naar achteren als een groot licht met verheven hemels geweld de wereld binnenbreekt. Dit witgouden licht boort zich als een wig naar beneden en komt uit bij het spierwitte middelpunt van het schilderij: het lam dat de zuiverheid zelve is, dat als hemels wit de aardse zwartheid komt verdrijven.
In de muren kunnen we een aantal menselijke figuren herkennen (als je goed kijkt, zie je er steeds meer). Ze lijken vooral verbijsterd; één heeft een lach op zijn/haar gezicht en bij de ingang rechts lijkt een vrouwengezicht zich af te wenden naar de duisternis. Deze figuren vertegenwoordigen de mensheid die Jezus komt verlossen. Misschien kunnen we er ook de herders en wijzen in herkennen, de eersten die Jezus welkom kwamen heten op aarde. In hun midden zit Maria op een steen die op een altaar lijkt. Daarboven zien we een baldakijn, die zich in oude kerken soms boven het hoofdaltaar bevindt, een altaarciborie geheten. Deze plaatsing van Maria met het lam op een altaar benadrukt nog eens extra dat Kerst het feest is van de geboorte van Christus het Offerlam.
Zo schilderde Congdon de incarnatie, de menswording van de Zoon van God. Niet met een verhalende kerststal, niet met behulp van de oude vertrouwde symboliek, maar met eigen symbolische elementen vertelt hij ons een origineel en betekenisvol kerstverhaal.
Komt laten wij aanbidden dit Lam dat de wereld binnenbrak om ons te verlossen.
*******
William Congdon: Natività, 1960, olieverf op masoniet, 129x118 cm.
William Grosvenor Congdon (1912-1998) was een Amerikaanse schilder die in de jaren veertig bekend werd als kunstenaar in New York City, maar het grootste deel van zijn leven in Europa woonde. Zijn ouders behoorden tot twee prominente protestantse zakenfamilies, terwijl Congdon zich later in zijn leven bekeerde tot het katholicisme. Lees meer
Marleen Hengelaar-Rookmaaker is kunsthistorica en hoofdredacteur van ArtWay, www.artway.eu, website over kunst en geloof.
MET ONZE BESTE WENSEN VOOR FEESTELIJKE KERSTDAGEN!