ArtWay

Kunstenaars openen onze ogen voor rijkdom en betekenis. Sandra Bowden

Briton Rivière: Daniël in de leeuwenkuil

 
 
Briton Rivière: Daniël in de leeuwenkuil
 
 
Volmaakte liefde drijft iedere angst uit
 
door Willem de Vink
 
Hoe is het mogelijk: een man staat tegenover een troep leeuwen, die om hem heen kruipen zonder toe te slaan. De man is geboeid, maar toont geen angst. Hij kijkt rustig op de roofdieren neer. We zien op dit schilderij Daniël in de leeuwenkuil, een van de beroemdste verhalen uit het Oude Testament. Hoe kan Daniël daar zo onverschrokken staan zonder dat de leeuwen hem iets aandoen?
 
Er is een parallel verhaal in het Nieuwe Testament van iemand op wie zijn belagers ook geen vat krijgen. Jezus wordt door een uitzinnige menigte zijn stad Nazareth uitgedreven, ze willen hem van een klif het ravijn in storten en stenigen. Maar Jezus draait zich om en loopt tussen hen door, lezen we. De massa deinst terug, net als de leeuwen die we hier zien.
 
De schilder Briton Rivière leefde in Engeland in de negentiende eeuw. Zijn Franse naam had hij te danken aan zijn voorouders, die als Hugenoten naar de Britse eilanden waren gevlucht. Hij was een exponent van de Victoriaanse schilderkunst, die uitdrukking moest geven aan diepe gevoelens, nobele daden en een zo realistisch mogelijke weergave van de wereld. Veel van zijn werk is in onze ogen misschien overdreven sentimenteel. Maar juist in het Victoriaanse tijdperk krijgen dieren een belangrijke plaats in de schilderkunst. En wat kon Rivière dieren schilderen! Kijk naar deze leeuwen, zo karakteristiek en levensecht, je ziet ze worstelen met hun natuurlijke neigingen. De kunstenaar nam trouwens uit de Londense Zoo een dode leeuw mee naar zijn atelier om de dieren nog beter te kunnen schilderen.
 
Hoe weet Daniël stand te houden tussen deze leeuwen? We weten allemaal dat angst agressie aantrekt. Maar het omgekeerde is ook waar. Als je niet bang bent, blijven belagers op afstand. Deze principes werken op allerlei niveaus. Ben je bijvoorbeeld bang om in het openbaar te spreken, dan zie je je toehoorders als tegenstanders. Je zet je schrap voor kritiek en weert complimenten af. Maar ben je niet bang, dan voel je je vrij onder de mensen.
 
Jezus kende geen angst voor mensen. Omdat hun oordeel hem niet deerde, kon hij zich vrij tussen hen bewegen. We zien hoe zijn stadsgenoten met ontzag reageerden op zijn onafhankelijke reactie. De leeuwen hadden net zulk ontzag voor Daniël. Wat was het geheim van deze twee mannen?
 
Daniël leefde als banneling in een voor Joden vijandige wereld. We lezen dat hij bij een geopend raam drie keer per dag zijn aandacht richtte op Gods aanwezigheid. Daar ontstond iets van een besef dat hem vrij maakte van angst. Hij kon in zijn lange leven vier koningen dienen, zonder dat de machtswisselingen hem in verwarring brachten. En hij overleefde ook de leeuwenkuil. Wat had Daniël opgevangen, daar bij dat open raam? God sprak hem aan als geliefde man. Die woorden maakten hem sterk en onafhankelijk, juist als hij bang dreigde te worden. Daniël was zich er zo sterk van bewust dat hij gewaardeerd en geliefd was, dat al het andere er minder toe deed. God had vertrouwen in hem!
 
Ook Jezus leefde bij een open raam. Of eigenlijk leefde hij onder een geopende hemel, lezen we. Hij had voortdurend contact met God de Vader. Die had gezegd: ‘Jij bent mijn geliefde Zoon, in jou vind ik vreugde.’ Dat besef zat er bij hem zo diep in, dat hij soeverein zijn eigen weg door het leven kon gaan.
 
Het is zoals Johannes zegt: ‘Volmaakte liefde drijft de vrees uit.’ Je ziet het hier op dit schilderij voor je.
 
*******
 
Doorlezen: Daniël 6; Daniël 9:23, 10:11 en 19; Lucas 3:21-22; Lucas 4:16-30; 1 Johannes 4:18-19.
 
Briton Rivière: Daniël in de leeuwenkuil, olieverf op doek, 1872, 98,5 x 152,5 cm, National Museums Liverpool, UK.
 
Briton Rivière RA (1840 – 1920) was een Britse kunstenaar die afstamde van de Hugenoten. Hij exposeerde diverse schilderijen in de Royal Academy, maar wijdde een groot deel van zijn leven aan dierenschilderijen. De vader van Briton, William Rivière (1806-1876), was enkele jaren tekenmeester aan Cheltenham College en vervolgens tekenleraar aan de Universiteit van Oxford. Voor zijn kunstopleiding was Briton bijna volledig schatplichtig aan zijn vader. In 1857 exposeerde hij drie werken in de Royal Academy, maar het duurde tot 1863 voordat hij regelmatig ging bijdragen aan de tentoonstellingen van de Academy. In 1865 begon hij dieren te schilderen en bleef dit doen voor de rest van zijn leven. Lees meer
 
Willem de Vink (Utrecht, 1957) is een schrijver van christelijke boeken, tekenaar en voorganger. https://willemdevink.nl
 
*******
 
KUNSTNIEUWS

HANNELIEKE VAN DE BEEK IN DEN HAAG – 14 september t/m 27 oktober, expositie Leven in Gods Licht in de Bosbeskapel, Bosbesstraat 5, Den Haag. Beeldend kunstenaar Hannelieke van de Beek opent de expositie met een lezing op zaterdag 14 september om 15.00 uur in de Bosbeskapel, Bosbesstraat 5, Den Haag. Muzikale omlijsting verleent fluitiste Berdine van Bemmel. Er is gelegenheid om de kunstwerken te bezichtigen op woensdag van 10.00 – 12.00 uur en op vrijdag van 15.00 – 17.00 uur. Vrijdagmiddag 27 september is de kunstenaar zelf aanwezig. Wie de zondagse kerkdienst van 10.00 – 11.00 uur bezoekt, is omringd door 17 kunstwerken en kan deze na afloop nader bekijken. Tijdens de expositie is er vanaf 25 september tot en met 22 oktober elke dinsdagavond van 19.00 – 19.30 uur een Meditatief Moment met muziek, meditatie en gebed waarin één kunstwerk centraal staat. Meer informatie op www.hanneliekevandebeek.exto.nl en www.bosbeskapel.nl
 
RIETEKE HOOGENDOORN IN MIDDELHARNIS – 14 september van 10:00-16:00u., expositie van bijbelquilts van Rieteke Hoogendoorn op Monumentendag in de Grote of St. Michaëlskerk, Ring 15, Middelharnis. Ook zaterdag 21-09-2024 is de expositie nog te bezoeken van 13:00 – 16:00u. Deze dagen zal de kunstenares zelf aanwezig zijn. Over Bijbelquilts – Bijbelquilts (quiltkapel.nl)
 
ANDY WARHOL IN HEERLEN – 15 september – 16 maart, SCHUNCK Heerlen: Andy Warhol: Vanitas. Op 15 september 2024 opent SCHUNCK Museum in Heerlen in samenwerking met The Andy Warhol Museum in Pittsburgh de tentoonstelling Andy Warhol: Vanitas. Het is zestien jaar geleden dat er een grote Andy Warhol solotentoonstelling in Nederland te zien was. Vanitas toont meer dan honderd werken en objecten uit de collectie van het Andy Warhol Museum die thema’s als eindigheid en spiritualiteit in zijn leven en kunst uitlichten. Andy Warhol: Vanitas richt zich op het thema religie in het werk en leven van Warhol, zoals eerder verkend in de succesvolle tentoonstelling Andy Warhol: Revelation (2019) in het Andy Warhol Museum in Pittsburgh. Vanitas bouwt voort op Revelation en gaat dieper in op de thema’s vergankelijkheid en eindigheid in het leven en werk van de kunstenaar. Warhol was een toegewijde Byzantijnse katholiek. Tot zijn moeders dood in 1974 ging Warhol bijna elke zondag samen met haar naar de kerk en ook de jaren daarna ging hij regelmatig. Warhol was zich bewust van de eindigheid van het leven, zeker na de mislukte aanslag op zijn leven. Lees meer
 
SYMPOSIUM FIGURA DIVINA: IS KUNST WOKE? – 19 september in de Geertekerk te Utrecht: een symposium over moraal in kunst en literatuur. Twee voorbeelden uit februari 2023. De kinderboekenauteur Pim Lammers trad terug als dichter voor de komende Kinderboekenweek. Hij werd geattaqueerd van radicaal-rechtse en conservatief-katholieke zijde, maar ook door een organisatie als ‘Free a Girl’, omdat hij pedofilie zou verheerlijken. In dezelfde maand ontstond heftige discussie over het besluit van de Britse erven van Roald Dahl om zijn kinderboeken te onderwerpen aan correctie door ‘inclusive sensitivity readers’. In het verleden speelden zich heftige morele debatten af rond het werk van een componist als Richard Wagner, beeldend kunstenaars als Emil Nolde, Pablo Picasso, Ai Weiwei, Judy Chicago, auteurs als Louis-Ferdinand Céline, Knut Hamsun, Vladimir Nabokow, Gerrit Achterberg, Lucebert. Alle reden om de ingewikkelde thematiek rond kunst, literatuur en moraal bespreekbaar te maken – een debat dat vooral in de literatuurwetenschap al geruime tijd gaande is. Door een subsidie zijn de deelnamekosten verlaagd naar 25 euro. https://figuradivina.org/2024/03/26/symposium-is-kunst-woke-inschrijving-geopend/
 
JAAP MIN IN BENNEKOM – T/m 19 oktober zullen in de Oude of Sint-Alexanderkerk in Bennekom meer dan twintig werken te zien zijn van de Bergense kunstenaar Jaap Min (1914-1987). Jaap Min was voornamelijk schilder van vrij werk, waarbij Bergen en de naaste omgeving centraal staan. Daarnaast maakte hij fresco’s, glas-in-loodramen en mozaïeken voor kerken en openbare gebouwen en schilderijen met een religieus thema. Jaap Min had een grote betrokkenheid bij mensen, bij het leven en bij de aarde. Deze blijkt duidelijk uit zijn werk, of het nu om een Bijbels thema gaat of om een landschap. Meer dan een letterlijke weergave van een Bijbelverhaal vond hij het belangrijk om menselijke emoties weer te geven. De tentoonstelling is geopend op donderdag en vrijdag van 13.30 – 16.00 uur en op zaterdag van 11.00 – 16.00 uur. De toegang is vrij. Incidenteel kan de kerk gesloten zijn i.v.m. een andere activiteit. Zie hiervoor de website: www.expooudekerk.nl/agenda
 
VESPERS OUDE KERK AMSTERDAM – Ben je een zondag in Amsterdam? Sluit de dag dan af met een bezoek aan de vespers om 18.30 uur in de Oude Kerk. Op 29 september danst Jelina Leenders bovendien in het hoogkoor van de Oude Kerk het Magnificat: de lofzang van Maria, al eeuwenlang onlosmakelijk met het avondgebed verbonden en ontelbare malen op muziek gezet. Een dapper protestlied dat de omkeer van gevestigde belangen en scheve verhoudingen bezingt: “heersers stoot hij van hun troon en wie gering is geeft hij aanzien; wie honger heeft overlaadt hij met gaven, maar rijken stuurt hij weg met lege handen”. De dans maakt deze expressieve woorden tastbaar. De ongrijpbare en tegelijk leven veranderende gewaarwording van God in eigen lijf motiveert Jelina Leenders in haar werk.
 
EXTRA RONDLEIDINGEN IN MUSEUM HELMANTEL – De aanmeldingen voor de rondleidingen bij de tentoonstelling De kerken van Helmantel liepen dit jaar hard. Zo hard, dat binnen een aantal weken alle rondleidingen al volgeboekt waren. Daarom organiseren we op donderdag 19 september twee extra rondleidingen. Zonder gebak en lunch, maar verder wel gelijk aan de volgeboekte ochtendsessies. Kosten zijn € 15 p.p. De starttijden zijn: 13:30 en 15:00 uur en er is plaatst voor 15 personen per rondleiding. Aanmelden kan hier. De tentoonstelling loopt nog tot 2 november, do t/m zaterdag 13 – 17 uur.
 
WHAT REMAINS #2 IN LEUVEN – 1 september – 31 oktober, KADOC-KU Leuven, Vlamingenstraat 39, Leuven: What Remains#2, een samenwerking van KADOC met de Accademia di Belle Arti di Bologna en met de onderzoeksgroepen FRAME (PXL-MAD School of Arts & UHasselt) en Palettes (KU Leuven). De opening vindt plaats op zondag 1 september om 15u30. Vanaf 13u30 kunt u enkele lezingen bijwonen. Vanaf 1 september vormt de KADOC-kapel tot 31 oktober het kader voor de kunsttentoonstelling What Remains#2. Die is het resultaat van een artistiek onderzoeksproject over de vergankelijkheid als nieuw begin. Ze brengt kunstenaars en academici uit België en Italië samen voor een dialoog met de vele beeldende en inhoudelijke lagen van KADOC als documentatie- en onderzoeksinstelling voor religie, cultuur en samenleving. U bent van harte welkom.  Meer info vindt  u op deze webpagina
 
ZOMERTENTOONSTELLING ANTWERPEN LINKEROEVER – t/m 29 september, Sint-Anna-ten-Drieënkerk te Antwerpen-Linkeroever: niet minder dan 11 kunstenaars uit binnen- en buitenland tonen schilderijen, beeldhouwwerk, fotografie, grafiek, keramiek en installaties die geïnspireerd zijn op de zee. Via de Schelde en ons schelpjeszand op Sint-Anneke is er immers een innige band tussen Linkeroever en de Noordzee! GRATIS TOEGANG. De tentoonstelling is elk weekend open van 14.00 uur tot 17.00 uur, uitgezonderd 28 juli, 25 augustus en 29 september tot 16.00 uur wegens concerten.
 
WILMA VEEN IN HARDERWIJK – t/m 22 september, Stadsmuseum Harderwijk: Wereld van verwondering – Schilderijen van Wilma Veen. De schilderijen van Wilma Veen zijn net zo sprankelend als zij zelf is: haar aanstekelijke levensvreugde en optimisme stralen van haar doeken af. Liefde in de breedste zin van het woord loopt als een rode draad door haar werk en deze boodschap brengt ze krachtig en duidelijk over in grote schilderijen vol kleur en dynamiek. Toegang gratis. Lees meer
 
TENTOONSTELLING STOF TOT NADENKEN – t/m 10 oktober, Doopsgezinde kerk, Wirdumerdijk 18, Leeuwarden: tentoonstelling Stof tot nadenken’. Textielkunstenares Bernadet van Amstel maakt kunst uit ‘rest- textiel’ - d.w.z. afgedankte textiel: zoals kleding, tafellakens, gordijnen. De textiel heeft zijn waarde verloren en wordt weggedaan. Deze stoffen worden door de Bernadet van Amstel gebruikt en zo verheven tot kunst. Janneke Lettinga, godsdienstdocent, heeft aan de werkstukken van Bernadet van Amstel bijbelteksten gekoppeld, samen met uitspraken uit het boek Groene Theologie van Trees van Montfoort. De tentoonstelling is gratis te bezoeken op vrijdag 14.00-16.00 uur (tijdens de zomervakantie) en zaterdag 13.30 – 17.00 uur. De opening van de tentoonstelling is op 7 juli van 15.00 – 17.00 uur, met Trees van Montfoort, Bernadet van Amstel en Janneke Lettinga. Er is op 1 september een lezing van 15.00 – 17.00 uur door Janneke Lettinga: Groene Theologie en Gandhi. De tentoonstelling wordt op 10 oktober afgesloten met een lezing van Matthias Olthaar, medeschrijver van het boek Er is leven na de groei. Toegang tot de opening en lezingen is gratis. Zie voor meer informatie op https://doopsgezindenleeuwarden.nl/
 
KANDINSKY IN H'ART MUSEUM AMSTERDAM – t/m 10 november, H’ART Museum, Amstel 51, Amsterdam: Kandinsky (1866-1944). Speciaal voor deze tentoonstelling reizen meer dan 60 kunstwerken uit de Parijse collectie van het Centre Pompidou naar Amsterdam. Het belooft een bijzondere overzichtstentoonstelling te worden: van Kandinsky’s vroege figuratieve werk tot aan zijn wereldberoemde abstracte schilderijen. Een persoonlijke reis die hem tot een van de pioniers van abstracte kunst maakte. Kandinsky is te zien vanaf woensdag 19 juni tot en met zondag 10 november 2024. Dagelijks geopend van 10:00 - 17:00. Tickets zijn hier verkrijgbaar. Lees meer
 
HEILIGE VROUWEN IN KAMPEN – t/m 29 september, Ikonenmuseum Kampen: IKONA | Heilige vrouwen in de orthodoxe kunst. IKONA is de eerste tentoonstelling die zich richt op de uitbeelding van heilige vrouwen in de orthodoxe iconenschilderkunst en wil bijdragen aan het beeld van vrouwen in andere culturen en hun historische ontwikkeling traceren. Meer dan zeventig ikonen uit de drie musea en van particuliere bruikleengevers illustreren het brede spectrum van vrouwelijke heiligheid. Het christelijke beeld werd vooral gevormd door Eva en Maria, maar naast martelaren, kluizenaars en nonnen waren er ook machtsbewuste heersers die als heiligen werden vereerd. In deze tentoonstelling willen we ons publiek de spannende verhalen van deze vrouwen vertellen en vragen wat ze ons vertellen over de machtsverhoudingen tussen de seksen. Lees meer
 
CHRISTENDOM EN SLAVERNIJ IN CATHARIJNECONVENT – t/m 22 september, Catharijneconvent, Utrecht. Kom deze zomer naar Christendom en slavernij. Een Nederlands verhaal. Aan de hand van historische bronnen, persoonlijke reflecties, onderbelichte perspectieven en hedendaagse kunst biedt de tentoonstelling inzicht in de vaak onbesproken relatie tussen het christendom en het Nederlandse slavernijverleden. Het christendom had een cruciale invloed op het denken over slavernij.  Dit is de grootste en meest omvattende tentoonstelling ooit over dit onderwerp ooit. Lees meer
 
SYMPOSIUM EN EXPOSITIE PLATFORM KERK & KUNST – symposium zaterdag 5 oktober, expositie 5 oktober – december in de Jacobikerk in Utrecht. Deze regel komt uit een lied van Huub Oosterhuis en dit lied heeft het Platform Kerk & Kunst geïnspireerd om samen met de Jacobikerk in Utrecht in het najaar een expositie te organiseren. Op zaterdag 5 oktober wordt deze expositie geopend met een symposium. In onze tijd van veel eenzaamheid neemt de behoefte aan echt contact toe. Al eeuwenlang speelt de kerk een rol in contact: de zichtbare ontmoeting tussen mensen onderling en de ontmoeting tussen God en mens. Daarom willen de Jacobikerk en het Platform Kerk & Kunst met een expositie aandacht vragen voor het verlangen naar echt contact en geborgenheid. De geselecteerde kunstwerken worden van oktober tot december tentoongesteld in het Noorderkoor van de Jacobikerk. Lees hier meer.
In het ochtendprogramma van het symposium zullen drie kunstenaars Wout Herfkens, Marjan Beuker en Jelle Korevaar een presentatie geven over hun projecten. Deze projecten sluiten mooi aan bij het thema van deze dag. 's Middags worden er diverse workshops georganiseerd. Meer informatie hierover vind je binnenkort op onze website. Het symposium begint om 10.30 uur en we sluiten het programma met elkaar af om ongeveer 15.30 uur. De toegangsprijs is € 37,50 en dat is inclusief koffie/thee en een heerlijke lunch. Meer info en opgeven: www.platformkerkenkunst.nl
 
DE BLAUWE KOEPEL CONFERENTIE 2024 – 17 oktober 2024, Thema: Kleur jouw identiteit. In deze conferentie willen we ons samen verdiepen in het thema hoe je kunstonderwijs als meerwaarde kunt vormgeven in het christelijk onderwijs, voor vorming van de leerlingen. Keynote spreker zal zijn Dr. Gert Biesta. Hij is misschien wel de bekendste pedagoog van Nederland en heeft veelvuldig gepubliceerd over (kunst)onderwijs. Tijdens de conferentie wordt de winnaar bekendgemaakt van onze Essaywedstrijd. Dr. Gert Biesta zal met zijn bijdrage aansluiten bij de resultaten van deze wedstrijd.
Locatie is de Sacristie in de Domkerk in Utrecht.
Aanvang is 14.30 uur.
Kosten van 20,- tot 100,- euro, afhankelijk van of je kunt declareren en hoe lang je blijft (zie voor de details onze website). Naast de bijdrage van hoogleraar pedagogiek Dr. Gert Biesta, is er een interactief gedeelte. Hierin gaan we praktisch en inhoudelijk aan de slag. Afrondend is er voor belangstellenden een gesprek over concrete plannen n.a.v. de conferentie. Aanmelden: info@deblauwekoepel.nl
 
Bekijk meer actuele tentoonstellingen, symposia, lezingen, boeken, podcasts, video's, ArtWay nieuws en meer, hier 
 
ArtWay is een website met materiaal voor kerken en individuen die kunst en geloof met elkaar willen verbinden.
 
ARTWAY: OPENING EYES, HEARTS AND MINDS