B jaar Advent 4 - Lamidi O. Fakeye Annunciatie

Lamidi O. Fakeye: Annunciatie

Kolanoten en gestampte yam met Kerst

door Scott Rayl

Dit werk maakt deel uit van een groter houten paneel, gemaakt door de vermaarde Nigeriaanse houtbewerker Lamidi O. Fakeye (1925-2009). Zijn naam is in het midden op het achterpaneel gestempeld. Het geeft de Annunciatie weer oftewel het bezoek van de engel Gabriël aan de jonge Maria om haar te vertellen dat ze een kind zal baren dat de verwachte Messias zal zijn. Het werd door Fakeye gemaakt tijdens of na zijn tijd bij de Oye-Ekiti werkplaats (1947-1954), die werd gestart door de Ierse katholieke priester Kevin Carroll in zuidwest Nigeria. De werkplaats, gefinancierd door de Society of African Missions, leverde kunstmaterialen, werkruimte en opdrachten aan de deelnemende kunstenaars. Het doel dat pater Carroll op het oog had was het bevorderen van de ontwikkeling van een inheemse christelijke kunst, die een plaats zou kunnen krijgen in de kerken van de Yoruba.

Victoria Jones schrijft: ‘Vader Carroll leerde de kunstenaars bijbelverhalen en moedigde hen aan om ze te interpreteren in het licht van hun eigen culturele context. Dit was een belangrijke verschuiving ten opzichte van de toen overheersende katholieke missionaire praktijk om inheemse kunstenaars Europese kunstwerken te laten kopiëren.’ Helaas sloeg het idee niet aan en veel van deze prachtige kunstwerken werden later verwijderd uit Nigeriaanse katholieke kerken.

Hier zien we een prachtige contextualisering van deze scène. Op de meeste westerse afbeeldingen van de Annunciatie houdt Gabriël een lelie of een olijftak vast. De lelie staat voor de zuiverheid van Maria, terwijl een olijftak symbool staat voor de vrede die de duif op aarde vond aan het eind van het verhaal van de ark van Noach. Hier heeft Gabriël echter een kolatak in zijn hand, terwijl Maria yams aan het stampen is, gewoonlijk gegeten met soep. Een kolavrucht die kolanoten bevat is te zien aan het uiteinde van de tak. Kolanoten zijn zeer symbolisch onder veel Nigeriaanse taalgroepen, met name de Yoruba en Igbo. Kolanoten kunnen aan een bezoeker worden aangeboden als teken van gastvrijheid of door vrienden worden gegeten als teken van kameraadschap. Ook geloven de Igbo's ‘dat de kolaboom de eerste boom op aarde was en daarom diens vrucht de eerste op aarde. . . . Kola staat voor leven voor hen, kola symboliseert vrede. Dit is de reden waarom een Igbo je verwelkomt met kolanoten wanneer je zijn huis bezoekt en daarbij zegt ‘onye wetere oji, wetere udo’, wat betekent ‘hij die kola brengt, brengt vrede’.

En ja, kola is een van de originele ingrediënten in Coca Cola. Hoewel ze door Nigerianen worden gegeten, zijn kolanoten erg bitter van smaak totdat er een tijdje op gekauwd is. Kola-extract werd oorspronkelijk niet vanwege de smaak maar vanwege het hoge cafeïnegehalte aan Coca Cola toegevoegd.

Omdat Jezus werd verwekt door de Heilige Geest, beeldt Fakeye net boven de kolatak de Heilige Geest af in de vorm van een neerdalende duif. De stijl van de duif, Maria's hoofdbedekking en Gabriëls gewaad zijn waarschijnlijk gebaseerd op westerse modellen. Dit werk laat zien hoe Fakeye putte uit decoratieve elementen en stijlen uit Afrika en daarbuiten, maar deze naadloos combineerde tot een beeldtaal die echt Afrikaans was.

*******

Lamidi O. Fakeye: Annunciatie, gesneden houtpaneel, midden 20ste eeuw, U.S. National Archives and Records Administration, licensed under Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=17069219.

Lamidi O. Fakeye (1928-2009) was een gerenommeerde Nigeriaanse houtsnijder wiens werk zich uitstrekte van de koloniale tot de moderne tijd (1938-2009). Hij werd geboren in Ila-Orangun in de staat Osun in het zuidwesten van Nigeria, de vijfde generatie in een familie beeldhouwers. Van 1948 tot 1954 ging hij in de leer bij Bamidele Arowogun die werkte in de Oye-Ekiti Workshop, die werd aangestuurd door de Ierse rooms-katholieke priesters Kevin Carroll en Sean O'Mahony. De workshop werd opgericht om het concept van inculturatie na te streven, wat ‘het creëren van inheemse christelijke kunst was, waardoor een persoon door middel van artistieke expressie werd geholpen om erachter te komen hoe hij tegelijkertijd een christen en een Afrikaan kan zijn’ (Bridger, 2009: 108). ‘In de workshop creëerde Lamidi werken voor zowel christelijke als Orisa religieuze behoeften, terwijl hij de al lang bestaande kunstvormen van de Igbomina en Ekitistijlen verkende" (Edewor 2018). Vanaf 1962 werd hij benoemd tot artist-in-residence aan Western Michigan University. In 1978 werd hij aangesteld aan de Faculteit der Letteren van de Universiteit van Ile-Ife, Nigeria. In 1999 werd een overzichtstentoonstelling van zijn werk gehouden in het Smithsonian Institution in Washington, D.C. Ten slotte werd Fakeye in 2008 uitgeroepen tot UNESCO Living Human Treasure. Zijn persoonlijke stijl omvatte zowel traditionele als moderne invloeden, met gedetailleerde decoratieve motieven op haar en kleding die contrasteerden met de vereenvoudigde vormen en brede gezichtsvlakken van de figuren.

Scott Rayl zet zich in om de rol van inheemse kunsten in het leven van de wereldwijde kerk beter te begrijpen en te promoten. Hij studeerde af aan Tulane University met een bachelordiploma in antropologie en studiokunst, en aan Dallas International University met een masterdiploma in World Arts. Hierna omvatte Scotts carrière grafisch ontwerp en werk als bijbels kunstenaar die schilderijen maakte in traditionele kunststijlen van over de hele wereld. Hij heeft onlangs drie jaar als EthnoArts Specialist bij SIL Nigeria gewerkt, waar hij Nigeriaanse christenen hielp om zich te verdiepen in de Bijbel door middel van lokale kunstvormen. Hij werkte mee aan het boek Worship and Missions for the Global Church: An Ethnodoxology Handbook. Scott woont nu in de VS, waar hij zijn werk voortzet als Media & Communications Developer en EthnoArts Specialist voor Storyweavers Global. Lees hier een artikel van Scott Rayl over Ethnoarts Scripture Engagement.

Verder lezen:

Dominic, U. (2018, June 17). The Big Deal About Kola Nuts and the Igbo people. Medium. https://medium.com/@uzoanyadominic/the-big-deal-about-kola-nuts-and-the-igbo-people-34487d2c543d

Edewor, U. N. O. (2018, April 25). The Woodcarving Genre of Lamidi Olonade Fakeye: A Synthesis of Multiple Artworlds. Semantic Scholar. https://pdfs.semanticscholar.org/521d/088ac653e2cf97aba05c1f61ab10ccf13b2c.pdf 

ArtWay beeldmeditatie 3 december 2023