A jaar veertigdagen 6 - Giotto Intocht Jeruzalem

Giotto: Intocht in Jeruzalem

Zie uw koning

door Thena Ayres

Bij de voorbereiding van deze meditatie werd ik bewogen door Jezus’ diepe eenzaamheid en kwetsbaarheid. Als hij de stad binnengaat, bevindt hij zich op het scharnierpunt tussen de jaren van onderwijs en genezing die achter hem liggen en de dagen van geweld, verraad en dood die voor hem liggen. De intocht in Jeruzalem wordt in al de vier evangeliën in detail verteld, wat het belang aangeeft van deze episode in het leven van Jezus en in ons leven.

Giotto di Bondone (c.1267-1337) bracht een radicale verandering in de kunst van Florence teweeg door zijn realistische weergave van mens en natuur, waarbij hij afstapte van de gestileerde manier van schilderen van de Byzantijnse traditie. Zijn landschappen en figuren zijn gereduceerd tot hun essentie, waardoor ze op indringende wijze het verhaal tot leven kunnen brengen. Deze fresco schilderde Giotto voor de Arenakapel in Padua in 1305-06. Het maakt deel uit van een bijna filmische serie schilderingen over het leven van Jezus, die de muren van de kapel bedekt.

De kunstenaar heeft Jezus in het centrum van de compositie geplaatst met links van hem de discipelen en rechts de menigte die Jeruzalem uit komt stromen. We kunnen alleen de gezichten van vier van de discipelen zien. De rest van de twaalf wordt slechts gesuggereerd door een tros gouden nimbussen. Zover we kunnen zien zijn het allemaal mannen. Staand achter Jezus, stokstijf, schouder aan schouder, vormen ze een hechte massa. Ze zijn alert en houden de menigte oplettend in de gaten. En niet zonder reden. Drie keer hebben ze van Jezus gehoord dat hij in Jeruzalem gearresteerd en gedood zal worden. Ze zijn waarschijnlijk bang voor hem, maar ook voor zichzelf. Ze weten niet wat in het verschiet ligt en deze hoopvolle uitbarsting van hosanna’s zal hen ongetwijfeld in verwarring hebben gebracht. 

De menigte die hen verwelkomt is heel anders weergegeven. We zien zowel vrouwen als mannen en ieder gezicht en elk persoon is duidelijk zichtbaar. De rechterhelft van het fresco is vol beweging en actie. Mensen klimmen in bomen en breken takken af en een man legt met een plechtig gebaar zijn mantel op de grond als een geïmproviseerde rode loper. Twee trekken hun bovenkleden uit en een derde zwaait met een palmtak.

Giotto vestigt onze aandacht op Jezus door hem de grootste figuur in het fresco te maken en hem zo driedimensionaal weer te geven dat hij gebeeldhouwd lijkt. Door de hele scène op de voorgrond van de schildering te plaatsen geeft de kunstenaar ons het gevoel dat wij ook aan de actie deelnemen. Het lijkt of Jezus vlak voor ons langs loopt en wij ons onverwachts ook zelf in de menigte bevinden.

Matteüs 21:5 bevat een verwijzing naar Zacharias 9:9 waarin de komst van Sions Koning wordt aangekondigd. ‘Juich, Sion, Jeruzalem, schreeuw het uit van vreugde! Je koning is in aantocht, bekleed met gerechtigheid en zege. Nederig komt hij aanrijden op een ezel, op een hengstveulen, het jong van een ezelin.’ De profeet spreekt hier niet alleen over de nabije toekomst, maar kijkt ook verder de toekomst in. De joden worden opgeroepen een koning te verwelkomen die voor hun redding komt – niet als politiek revolutionair om Rome omver te werpen, maar rijdend op een onaanzienlijke ezel om de macht van de zonde en de dood te breken en genezing en vrede te brengen.

Terwijl de menigte groeit en het geschreeuw aanzwelt, geeft Giotto het enige stille punt weer: Jezus die met Messiaanse waardigheid te midden van dit alles op zijn ezel zit en een gebaar maakt van vrede en zegen. Op het beginpunt van alle leugens en vijandigheid, het zinloze geweld en de gruwelijke dood is de aandacht van Jezus niet op zichzelf gericht.

Als één in de menigte willen we misschien proberen hem tegen te houden. We voelen de neiging ‘Ga terug!’ te roepen en voor zijn ezel te gaan staan. Totdat we ons te binnen brengen dat deze Koning redding komt brengen, redding die wij heel hard nodig hebben.

*******

Giotto di Bondone: Intocht in Jeruzalem, Arenakapel (Scrovegnikapel) in Padua, 1305-06.

Bijbellezingen: Matteüs 21:1-1129; Psalm  118:1-2, 19-29; Jesaja 50:4-7; Jesaja 52:13-53,12; Psalm 73:13-20; Filippenzen 2:5-11; Matteüs 26:1-27, 66.

Giotto di Bondone (ca. 1267-1337) was een Italiaanse schilder die leefde in en om Florence. Giotto wordt vaak geroemd vanwege de nieuwe impulsen die hij gaf aan de schilderkunst. Zijn werk gaf de eerste aanzet tot de Renaissance. Giotto gaf personages eigen trekken en poogde hun emoties tot uitdrukking te laten komen in houding en gezicht. Al tijdens zijn leven werd zijn werk gevierd. Slechts weinig werken zijn met zekerheid aan hem toe te schrijven: een serie fresco's in Padua, fresco's en altaarstukken in de Santa Croce te Florence en een Madonnaschilderij in het Uffizi in Florence. Waarschijnlijk is de beroemde frescocyclus over het leven van de heilige Franciscus in de Franciscuskerk in Assisi ook van zijn hand. Giotto was ook betrokken bij het ontwerp van bouwwerken: hij werkte mee aan de Dom van Florence en ontwierp de bijbehorende campanile.

Thena Ayres werkte 21 jaar voor Inter-Varsity Christian Fellowship of Canada (IVCF Canada) en 16 jaar aan Regent College in Vancouver, B.C. als Associate Professor in Adult Education, Dean of Students en Summer School Dean. Ze houdt van lezen, zeilen, tuinieren en reizen.  

Voor een Woord en beeld bijbelstudie van Thena Ayres over Giotto’s Intocht in Jeruzalem en Matteüs 21:1-11, klik hier.

ArtWay beeldmeditatie 25 maart 2018