ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kerk en kunst -> Materiaal voor kerkelijk gebruik
B jaar zomer 3 - Zillis: Jezus in synagoge
B jaar, Derde zondag van de zomer
Plafondschildering Zillis: Jezus geeft onderricht in de synagoge in Nazareth
door Dries van den Akker s.j.
Eerst gepubliceerd op http://www.beeldmeditaties.nl
De afbeelding is ontleend aan het beroemde plafond in de kerk van het Zwitserse plaatsje Zillis. Dat plafond is volkomen gevuld met afbeeldingen uit het Oude en Nieuwe Testament. Waar de kunstenaar meestal één vierkant vak vult met een afbeelding, heeft hij er twee gereserveerd voor Jezus’ prediking in de synagoge. Het rechter vak is precies in twee helften verdeeld, van elkaar gescheiden door een zuil in het midden. Rechts de prekende Jezus, links drie toehoorders. Het linker vak wordt door twee zuilen in drie gelijke delen verdeeld.
Daarin staan van rechts naar links respectievelijk één, drie en twee toehoorders.
Jezus is herkenbaar aan zijn kruisnimbus, zijn blote voeten en aan de wetsrol in zijn linkerhand. Volgens Lukas’ verhaal heeft Hij zojuist uit die rol voorgelezen en hem toen teruggegeven aan de dienaar. Maar de kunstenaar heeft Hem toch weer die rol in handen gegeven om daarmee te benadrukken dat Jezus Gods Woord verkondigt. De tekst die Hij zojuist gelezen heeft, was ontleend aan Jesaja:
‘De Geest des Heren is over mij gekomen,
Omdat Hij mij gezalfd heeft.
Hij heeft mij gezonden
Om aan armen de Blijde Boodschap te brengen,
Aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken,
En aan blinden dat zij zullen zien;
Om verdrukten te laten gaan in vrijheid,
Om een genadejaar af te kondigen van de Heer.’
Omdat Hij mij gezalfd heeft.
Hij heeft mij gezonden
Om aan armen de Blijde Boodschap te brengen,
Aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken,
En aan blinden dat zij zullen zien;
Om verdrukten te laten gaan in vrijheid,
Om een genadejaar af te kondigen van de Heer.’
Een Messiaanse tekst, vol beloften. Die tekst had Jezus op zichzelf toegepast: “De woorden die u daarnet gehoord hebt, zijn thans in vervulling gegaan.”
Jezus’ voeten, zijn lichaamshouding en vooral zijn rechter wijsvinger (symbool voor leermeesterschap) geven aan hoezeer Hij op zijn toehoorders betrokken is. Hij komt met Gods woord naar hen toe. Iedereen – aldus Lukas - betuigde zijn instemming, hoewel men zich afvroeg waar die gewone jongen uit hun eigen dorp ineens al die wijsheid vandaan haalde.
Laten we zien hoe de toehoorders zijn afgebeeld. Geheel in overeenstemming met Lukas’ tekst zijn alle ogen op Jezus gevestigd.
Misschien zijn het nog het meest hun handen die spreken. De voorste van de drie in het vak van Jezus spreidt zijn handen uit… ten teken dat hij Jezus’ woord in ontvangst neemt? Het is niet duidelijk of de andere twee zich bij de voorste aansluiten, al lijkt het er wel op. Ook de voorste, meest rechts, in het linker vak opent zijn hand. Maar de man daar in het midden maakt duidelijk een discussiegebaar. Hij is iets op zijn vinger aan het natellen. Somt hij tegenargumenten op? Of brengt hij Jezus in herinnering dat er Tien Geboden zijn, en vraagt hij zich af of Jezus’ opvatting van Gods Wet daarmee wel in overeenstemming is? De op één na achterste man in het rood maakt duidelijk met zijn hand een afwerend gebaar. En de man achter hem, helemaal links, wijst: duidt dat op instemming, of juist afwijzing?
De verleiding is groot om onderscheid aan te brengen tussen rechts en links, zoals Jezus dat bij een andere gelegenheid ook doet in zijn verhaal over het Laatste Oordeel. Rechts degenen die Jezus’ woord wel aannemen, links degenen die zijn woord niet aannemen. Maar of we daarmee nog recht doen aan wat de kunstenaar ons voorhoudt?
Intussen vraag ik mij af waar ik thuishoor op die afbeelding, en hoe ik daar afgebeeld zou moeten zijn.
Plafondschildering Zillis: Jezus geeft onderricht in de synagoge in Nazareth, ca 1130-40, plafondschildering op hout, Zillis, Zwitserland. Foto 1: Dries van den Akker s.j.; Foto 2: Martine Koops.
Bijbellezingen: Ezechiël 2:1-7; Psalm 123; 2 Korintiërs 12:1-10; Marcus 6:1-6