ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Boeken
Nicholas Wolterstorff: Art in Action
Boekbespreking
Nicholas Wolterstorff: Art in Action: Toward a Christian Aesthetic, Eerdmans – Grand Rapids, 1980.
door Steve Guthrie
Op de universiteit studeerde ik muziektheorie en werkte daarna als musicus. Ook werkte ik als assistent-dominee in mijn kerk en vanwege mijn achtergrond in de muziek werd ik soms gevraagd om over onderwerpen als christendom en kunst of geloof en schoonheid te spreken. Ik schrik een beetje als ik nu de aantekeningen tegenkom voor die lezingen. Ik had nog geen theologie gestudeerd, hoewel het probleem niet zozeer mijn gebrek aan theologische kennis was. Het grootste probleem was dat ik weinig begrip had van kunst.
Toen ik 22 was, zou ik waarschijnlijk beledigd zijn geweest vanwege deze constatering. Ik was tenslotte afgestudeerd in de muziek en had mijn hele leven muziek gespeeld. Maar dit had mijn misvattingen over kunst eerder vermeerderd dan verminderd. Zo kwam het me tenminste voor, toen ik enkele jaren later het boek van Nicholas Wolterstorff Art in Action: Toward a Christian Aesthetic las. Het was ook het eerste boek dat ik las over christendom en kunst, en waarschijnlijk het beste.
Wolterstorff was vele jaren professor filosofie aan Calvin College en daarna, tot zijn pensioen, Noah Porter professor in de filosofische theologie aan Yale. Zijn boek bezit veel christelijke wijsheid en theologisch inzicht. Wat me echter als een openbaring trof, was hoe het boek het opneemt tegen de idealen en vooronderstellingen die ingebed zijn in ons denken over de beeldende kunst.
Onze cultuur ziet de kunstenaar bijvoorbeeld als een vernieuwer. De Grote Kunstenaar verkent nieuwe grenzen en doorbreekt de oude. Maar, zo zegt Wolterstorff, in andere tijden en culturen heeft men de kunstenaar vooral gezien als iemand die in een traditie stond, als iemand die doorgeeft en ontwikkelt wat hij ontvangen heeft uit het verleden.
Volgens het moderne westerse denken over kunst is het de belangrijkste taak van de kunstenaar om creatief te zijn, om iets te maken dat helemaal nieuw is. Ja, zegt Wolterstorff, maar de kunstenaar is ook ontvankelijk, hij reageert op de wereld om hem heen, en dit ziet onze cultuur grotendeels over het hoofd. In een goede, door God geschapen wereld is een kenmerk van de roeping van de kunstenaar dat hij werkt met wat er al is, dat hij het eigen karakter van geluid, hout of steen leert kennen om daar vervolgens zoveel mogelijk bij aan te sluiten.
Ook denkt onze cultuur over de kunstenaar als een iconoclast, iemand die schokt en vragen stelt, iemand die ingaat tegen de gebruikelijke manieren van denken. Misschien wordt hij aanvankelijk niet gewaardeerd, maar de ware kunstenaar trekt zich niets aan van de mening van het grote publiek. Dat moge zo zijn, zegt Wolterstorff, maar de christelijke kunstenaar is net als iedereen geroepen om zijn naaste lief te hebben. De kunstenaar is geroepen om te dienen en is verantwoording verschuldigd is voor zijn doen en laten.
Allerbelangrijkst is echter het gegeven dat men in onze moderne tijd meer en meer over kunst en schoonheid is gaan denken – die eeuwenlang het gewone leven verrijkten – als zaken die losstaan van het dagelijks leven. Voor ons hoort kunst thuis in musea, concertgebouwen en theaters, gebouwen die speciaal opgetrokken zijn voor esthetische contemplatie. Kunst is echter volgens Wolterstorff ‘de manier waarop de mens handelt in de wereld. De mens handelt op artistieke wijze.’ Kunst is geen speciale roeping voor een handjevol hoogopgeleide wonderkinderen. Zingen, dansen en verhalen vertellen zijn door en door menselijke bezigheden, nu en altijd. God heeft de mens bovendien gemaakt voor shalom, voor vreugde en genot. Daarom is een wereld waarin schoonheid in musea is opgesloten en waarin de professionele critici bepalen of iets er goed uitziet of mooi klinkt, een verarmde wereld. Het is echter onze roeping als mens en als christen om aan een wereld te werken die ons verheugt vanwege haar kunst en schoonheid.
Als we op een christelijke manier over kunst willen denken, moeten we niet alleen weten wat het christendom is, maar ook wat kunst is. Art in Action is een belangrijk boek, omdat het ons op beide terreinen verder helpt. Het is een boek dat om je volle aandacht vraagt en hier en daar zelfs hard werken is. Je zult de tv uit moeten zetten en je zult een potlood ter hand moeten nemen. Maar het is ook een boek dat je aandacht ten volle waard is en de tijd en moeite die je erin hebt gestopt ruimschoots zal terugbetalen.
In het Engels gepubliceerd op http://stoneworks-arts.org
Vertaling: Marleen Hengelaar-Rookmaaker