ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Boeken
Gerda Hoekveld-Meijer: De God van Rembrandt
Besproken:
Gerda Hoekveld-Meijer: De God van Rembrandt, Meinema - Zoetermeer, 2005.
door Willem L. Meijer
De God van Rembrandt
Nog steeds wordt Rembrandt voorgesteld als een trouwhartig lezer van de Bijbel. Ten onrechte, meent Hoekveld-Meijer. Volgens haar behoorde Rembrandt tot de socinianen, een richting die voor katholiek en protestant als extreem ketters gold. Rembrandt zou zowel de Drie-eenheid ontkennen als de godheid van Jezus en de ‘verzoening door voldoening’. Zijn ultieme ijkpunt zou de rede zijn. Als geestverwant van Descartes zou hij zich ontwikkelen in de lijn van Spinoza.
De schrijfster, sociaalgeograaf en theoloog, koos ooit kunstgeschiedenis als bijvak. Ze neemt aan dat overal in Rembrandts oeuvre verborgen betekenissen schuilgaan. Deze tracht ze aan het licht te brengen door over elk kunstwerk een raster van leeslijnen te trekken. Hierop markeert ze bijzondere punten, waaraan ze volgens een wonderlijk patroon van verwijzingen betekenissen verbindt. Zo ontlokt ze Rembrandt de meest rigide kritiek op de kerkelijke en politieke kwesties van zijn dagen.
Ook los van deze tarotachtige manier van kunstwerken lezen, trekt de auteur vergaande conclusies. Op Rembrandts Honderdguldenprent zegent Jezus de kinderen. Dit bewijst volgens haar dat ze onschuldig zijn, en dat Rembrandt de erfzonde verwerpt. Als een bewijsvoering dreigt vast te lopen, duidt ze onwelkome gegevens om. Het lofdicht dat Hendrick Waterloos, een vriend van Rembrandt, op Jezus en de Drie-eenheid schrijft, verandert onder haar handen in zijn tegendeel (128). En de engel die Jezus in Getsemane ondersteunt, tekent ze als de satan die Hem al eerder verzocht, maar ditmaal met succes (172).
De Jezus die de schrijfster bij Rembrandt meent te onthullen, vinden we nergens zo gedetailleerd als in haar eigen recente theologische publicaties. Zou Rembrandt daarin voorinzage hebben gehad?
Gepubliceerd in LEV 10, 3, 2006, tijdschrift van Stichting l’Abri, www.labri.nl