ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Boeken
Calvin Seerveld: Bearing Fresh Olive Leaves 2
Besproken:
Calvin Seerveld: Bearing Fresh Olive Leaves: Alternative Steps in Understanding Art, Piquant Editions – Carlisle, 2000.
door Joël Valk
Is kunst luxe of noodzaak? Kunnen creatieve christenen hun tijd en geld niet beter besteden? Wat is eigenlijk het doel en de verantwoordelijkheid van de christenkunstenaar? Filosoof Calvin Seerveld geeft in zijn nieuwste boek een gedegen uiteenzetting over kunst. De rode lijn: kunst moet hoop bieden zonder de wanhoop te ontkennen.
Het laatste boek van de filosoof Calvin Seerveld Bearing Fresh Olive Leaves: Alternative Steps in Understanding Art is een gedegen en enthousiaste uiteenzetting over kunst en creativiteit, nuttig voor zowel kunstenaars, kunstcritici en -historici, als geïnteresseerde medegelovigen. Seerveld schrijft vanuit een analytisch theoretisch standpunt, zo zegt hij zelf, maar zijn verhaal is geenszins droog. Het is een makkelijk leesbaar boek, dat naast vele praktische aanwijzingen ook nog eens veel voorbeelden bevat van (on)gelovige kunstenaars door de eeuwen heen. Seerveld put daarbij uit alle hoeken van de kunst: dans, literatuur, theater, beeldende kunst, architectuur, reclame en liturgie. Hiermee laat hij zien dat hij goed weet hoe de kunstwereld in elkaar steekt.
Gave van God
In zijn eerste hoofdstuk stelt hij meteen het punt aan de orde dat door christenen vaak als een probleem wordt ervaren: is kunst een luxe of een noodzaak? Mogen we wel geld aan kunst besteden als er miljoenen mensen rondlopen die het Evangelie nog niet gehoord hebben of omkomen van de honger? Seerveld concludeert dat creativiteit en schoonheid door God aan de mens gegeven zijn. Kunst is een fundamenteel onderdeel van het leven en hoort daarom zeker niet als luxe neergezet te worden.
Seerveld vindt het vervolgens een probleem dat christenkunstenaars vaak niet goed worden opgevangen binnen de geloofsgemeenschap. De filosoof meent dat daar steun moet zijn voor mensen die hun creatieve gaven inzetten om daarmee hun brood te verdienen. Hij gaat echter niet zo ver - zoals sommigen wel doen - om te zeggen dat de kunstenaars een leidende rol binnen de kerk moeten krijgen vanwege een 'profetische' taak die zij met hun kunst zouden vervullen. Nee, iedereen heeft zijn eigen taak in de kerk en de maatschappij, of je nu loodgieter, arts of kunstenaar bent.
Om dit helder neer te kunnen zetten, geeft hij eerst aan wat een christelijke visie op de maatschappij is, om van daaruit verder te gaan naar de rol die kunstenaars daarin te vervullen hebben. Zo ontstaat er een uitgebalanceerde schets, waarin ook helder wordt aangegeven hoe het christendom wel vaker slecht heeft gereageerd op de uitdagingen van de tijd en de ongelovige buitenwereld.
In zes hoofdstukken gaat Seerveld verder in op verschillende zaken die voor een christenkunstenaar van belang zijn. Hoe ver gaat je vrijheid als kunstenaar? In hoeverre draag je verantwoordelijkheid? Hoe kun je aansprekend zijn voor de hedendaagse cultuur? Verwordt je kunst niet tot propaganda als je je geloof erin verwerkt? Welke taak heb je nu eigenlijk in de maatschappij? Naast de praktische uiteenzetting in deze hoofdstukken zijn er verschillende bijlagen in het boek opgenomen, waarvan sommige iets theoretischer zijn.
Relevantie
In de titel van zijn boek is schematisch aangegeven wat volgens Seerveld de taak van de kunstenaar in de maat schappij is: het brengen van olijftakken naar een wereld in nood. In 1980 publiceerde hij al een boek over christelijke esthetica, met als titel Rainbows for the Fallen World, wat ook die verwijzing naar het verhaal van Noach (Genesis 8: 11 en 9: 13) in zich draagt. Ging hij in dat eerste boek vooral in op wat de Bijbel te zeggen heeft over artistieke activiteiten en kunst, in Bearing Fresh Olive Leaves werkt hij dit veel verder uit, toegespitst op de hedendaagse situatie.
Zoals iedere christen de taak heeft om in zijn leven iets van de verlossing van Christus te laten zien, zo moet kunst van christenen volgens hem redemptive quality bezitten: het moet op de een of andere manier naar die verlossing wijzen, maar dat zónder de gebrokenheid van de wereld te ontkennen. Want als de verwijzing naar die gebrokenheid ontbreekt, is kitsch vaak het resultaat. Ook niet-gelovige kunstenaars maken werk dat worstelt met dezelfde soort vragen en dat daarom de moeite waard is.
Een probleem dat Seerveld hierbij op een interessante manier aankaart, is het zoeken van kunstenaars naar een stijl. Moeten christenen meelopen met de stijl die in de mode is? Hij geeft met voorbeelden van het werk van Pablo Picasso en Diego Rivera aan dat het niet noodzakelijk is om mee te gaan met de trends om interessant en volwaardig werk af te kunnen leveren. Het is wel van belang voor christenen om werk te leveren dat relevant is voor mensen van vandaag de dag, want het gaat tenslotte om een wereld in nood. Maar er is veel nodig om die relevantie te bereiken. En daar komt de hulp van die geloofsgemeenschap om de hoek kijken. Dit boek is daarom niet alleen een pleidooi voor kunstenaars om goed werk te maken - met nuttige handreikingen hiervoor - maar ook een gefundeerd pleidooi voor steun aan kunstenaars door de geloofsgemeenschap waarin ze staan.
Gepubliceerd in CV-KOERS, januari 2005
Boekgegevens: Calvin Seerveld: Bearing Fresh Olive Leaves, Alternative Steps in Understanding Art, Piquant – Carlisle, 2000.
Het auteursrecht voor dit artikel ligt bij CV/Koers en de auteur. Het artikel is overgenomen met toestemming van de uitgever en de auteur.