ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kerk en kunst -> Materiaal voor kerkelijk gebruik
C jaar zomer 10 - De smalle poort, 1509
C jaar – Tiende zondag van de zomer
St-Genovevakerk, Zepperen, België: Laatste oordeel
Dries van den Akker s.j.
Eerst gepubliceerd op beeldmeditaties.nl
We staan in de Sint-Genovevakerk te Zepperen, België, en kijken naar een wandschildering van het Laatste oordeel. Min of meer in het midden zien we Christus, tronend op de regenboog. Links en rechts van Hem mannen en vrouwen met aureooltjes in aanbidding; ze staan op wolkjes en delen in zijn heerlijkheid. Ter hoogte van zijn hals een zwaard en een lelietak. Het zwaard aan de linkerkant, boven degenen die diep daaronder worden meegevoerd naar de muil van een monster, waar duiveltjes in kettingen gevangen mensen naar binnen drijven. Op de kop van de draak zien we een toren; achter een getralied venster mensen in vlammen. Zo stelde men zich de hel voor. De plek waar mensen akelig aan hun eind kwamen.
Daar tegenover een andere toren met een nauwe poort. Er staat een groepje mensen voor begeleid door een engel. Petrus staat klaar om met zijn sleutel die nauwe poort voor ze te openen. Tussen die twee groepen in de aartsengel Michaël die in zijn weegschaal de zielen weegt om te beoordelen of ze naar de hemel dan wel naar de hel zullen worden verwezen.
In de middeleeuwen waren dergelijke afbeeldingen bijzonder populair. Denken we maar aan de tympanen boven de ingang van talloze middeleeuwse kerken in Europa: wie de kerk binnenging werd herinnerd aan het Laatste Oordeel. Maar wat kunnen wij er nog mee? Waren dergelijke voorstellingen niet vooral bedoeld om de gelovigen klein te houden en bang te maken. En zo wensen wij vandaag de dag immers niet meer te geloven.
Toch is het een feit dat Jezus zelf herhaaldelijk gebruik maakt van het beeld van het Laatste Oordeel. Vandaag is er zo’n voorbeeld van. “Zorg dat je door de nauwe deur binnenkomt. Want als eenmaal de deur gesloten is, sta je buiten. En dan kun je roepen wat je wil, maar dan is er geen redden meer aan voor je aan. Dan is er alleen nog maar geween en tandengeknars.” Staat Jezus eigenlijk niet zelf aan de basis van de angst die in onze godsdienst vaak zo’n grote rol heeft gespeeld?
Laten we eerst luisteren wie er aan de verkeerde kant uitkomen. Volgens Jezus zal er tegen die mensen gezegd worden: “Gaat weg van mij, allen die ongerechtigheid bedrijft.” Als je ongerechtigheid bedrijft, zul je uiteindelijk ongelukkig terecht komen. Ieder die ooit ongerechtigheid heeft moeten ondergaan, in welke vorm dan ook, zal sympathie voelen voor het feit dat degenen die jou die pijn hebben aangedaan, nog eens lelijk hun trekken thuis zullen krijgen. Zo gezien zouden we Jezus’ woorden dus niet moeten opvatten als een dreigement, maar als een troost voor de kleine mensen die geleden hebben onder meedogenloze, onverzoenlijke rotzakken. Dan zou je met voldoening op de afbeelding kunnen kijken naar de figuurtjes die rechts onder in kettingen worden afgevoerd naar het vuur. Net goed. Eindelijk gerechtigheid!
Maar dat was niet de bedoeling van Jezus’ verhaal. Hij geeft geen antwoord op de vraag wie er verloren zullen gaan, maar op de vraag wie er gered worden, en of dat er veel of weinig zullen zijn. Op de achtergrond klinkt de vraag: ‘En zal ik daar dan bijhoren?’ Daarop is Jezus’ antwoord: ‘Wie nu gerechtigheid doet, zal straks gered worden. Als je gerechtigheid doet, loopt het goed met je af.’ Dat is geen dreigement, maar een aansporing in de vorm van een constatering. Juist zoals een docent voor de klas tegen een leerling kan zeggen: ‘Als je niet werkt, ga je niet over.’ Dat is geen dreigement, maar een aansporing in de vorm van een nuchtere constatering. De docent dreigt niet, nee, hij of zij laat op basis van ervaring zien wat straks de gevolgen zijn van je handelwijze nu. Trek je conclusie. Handel nu zo, dat je straks goed terecht komt.
Dat geldt voor Jezus ook. Hij dreigt niet. Als goede leraar is Hij bezorgd en geeft op basis daarvan zijn advies. Misschien waren al die middeleeuwse voorstellingen van het Laatste Oordeel eigenlijk ook niet bedoeld om mij bang te maken, maar om mij eraan te herinneren welke levenshouding ik nu moet kiezen om straks door de nauwe poort naar binnen te kunnen. Ik neem de tijd om na te gaan in hoeverre ik mij laat leiden door het doen van gerechtigheid.
St-Genovevakerk, Zepperen, België: Laatste oordeel, 1509, wandschildering.
Bijbellezingen: Jesaja 30:15-21; Psalm 112; Hebreeën 12:22-29; Lucas 13:22-30