ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Brandeler, Agnes van den - BM - Koos Sluiter
Jonkvrouw Agnes van den Brandeler: Sint Georgius de drakendoder
Draken doden
door Koos Sluiter
In de wereld van kerk en geloof waren er al heel vroeg rolmodellen: naast apostelen en bisschoppen waren dat heiligen. Heiligen waren er bij vele honderden en de legenden over heiligen, mannen en vrouwen, zijn ontelbaar. Blijkbaar was er behoefte aan verhalen en legenden over voorbeeldige gelovigen. Zulke gelovigen leefden vaak een onopvallend leven totdat ze, zoals dat nu in de sportwereld heet, ‘er moesten staan’. Van die verhalen waren er nooit genoeg. Soms zijn het ook alleen nog maar verhalen; de mens achter die indrukwekkende verhalen is onvindbaar en over sommigen is er twijfel of ze wel ooit hebben bestaan.
Ook al hebben ze vaak een grote bekendheid, toch is er voor veel heiligen een ‘beperkt bereik’: ze horen bij een land of een stad, bij een of meer beroepsgroepen of bij ziektes of gemis. Dan is de heilige vooral een beschermheilige. Zo is de heilige Georgius of Sint Joris van Cappadocië schutspatroon van Rusland en Moskou, hij beschermt tegen koorts, pest en oorlogsgevaar en waakt over ziekenhuizen en bijvoorbeeld leprozenkolonies. Ook is hij de beschermheilige van o.a. smeden, padvinders en soldaten en de schutspatroon van talrijke steden, naast Moskou bijvoorbeeld Amersfoort en Beit Jala op de Westbank.
Werken uit de collectie van Museum De Fundatie zijn regelmatig te zien in de Kunsthal in Almelo. Zo was in 2023 werk te zien van jkvr. Agnes van den Brandeler (1918-2003). Ze volgde opleidingen in Den Haag, Parijs en Barcelona. Haar keuze voor het kunstenaarsbestaan werd in haar adellijke milieu niet begrepen. Haar vader stuurde haar zelfs het huis uit, maar aan haar keuze veranderde dat niets.
In haar werk zijn diverse stromingen te herkennen. Toen ze werk van de Russische kunstenaar Nicholas de Staël (1904-1955) leerde kennen, richtte ze zich op zijn stijl die een samengaan laat zien van abstractie en expressionisme in grote felgekleurde vlakken. Een andere kunstvorm die haar beïnvloedde was het schilderen van iconen. In 1966 verbleef ze in Athene waar ze lessen Grieks en Russisch volgde om het orthodoxe geloof beter te leren kennen, maar ook om afstand te nemen tot het modernisme. In november liet ze zich dopen in de oosters-orthodoxe kerk.
In 1967 keerde ze terug naar Parijs en daar maakte ze dit schilderij van Sint Georgius waarin de twee aspecten, expressionisme en het schilderen van iconen, samenkomen. Georgius is het symbool van de dappere, onverschrokken ridder. Hij onderging talloze martelingen en toen een draak eiste dat een koning zijn dochter aan hem zou offeren, trok hij tegen het beest ten strijde, op voorwaarde dat de koning en het hele volk zich zouden laten dopen.
De drakendoder en grootmartelaar Georgius is het tegenbeeld van de brute geweldenaar Poetin die vanuit zijn Russische burcht met de zegen van de Russisch-orthodoxe kerk honderdduizenden de dood injaagt en miljoenen mensen in angst gevangen houdt als offer aan zijn vorm van orthodoxie. Het is bittere ironie dat hij in 2008 zijn kruistocht begon met de bezetting van Georgië. We leven niet in de tijd van de dappere ridders, maar moed en volharding zijn onverminderd vereist om deze monsterlijke draak te steken.
*******
Deze meditatie werd allereerst op 12 augustus 2024 verstuurd door Vragen om kunst. O.v.v. ‘vragen om kunst’ is het mogelijk om je via geloveninkunst@gmail.com op de wekelijkse meditatie te abonneren.
Jkvr. Agnes van den Brandeler: Sint Georgius de drakendoder, 1967, 95 x 75 cm. Foto Koos Sluiter.
Jonkvrouw Agnes van den Brandeler (1918–2002) groeide op in Den Haag. In de luwte van de kunstwereld werkte ze aan een groot oeuvre, waarin haar reizen naar Spanje, Italië, Griekenland en Frankrijk regelmatig het onderwerp zijn. In een losse, expressionistische stijl ontwikkelde ze een heel eigen idioom; uniek voor een vrouw van adel, van wie toen verwacht werd alleen hobbymatig bloemstillevens te schilderen. Het verblijf van Agnes van den Brandeler in Parijs in 1947 mag gezien worden als het startpunt van haar carrière. Wat opvalt aan de landschappen en interieurs uit dat jaar zijn de vlotte toets en on-Hollandse kleuren. In Parijs leerde ze bovendien de abstracte kunst waarderen, vooral die van Nicolas de Staël. Lange tijd maakte ze zelf ook alleen nog maar abstracte composities. Vanaf 1973 bewoonde Van den Brandeler de herenboerderij ‘Het Hof’ in het Gelderse Hengelo. Met de intimiteit van het huiselijke leven kwam de figuratie terug in haar werk. Het grote, oude sfeervolle huis met de steeds meer verwilderende tuin, de omringende boerenerven en het pittoreske Achterhoekse landschap zouden het werk van Van den Brandeler gaan beïnvloeden. (Overgenomen van https://www.museumdefundatie.nl/nl/agnes-van-den-brandeler-2/)
Lees meer over Agnes van den Brandeler op https://agnesvandenbrandelerstichting.nl
Koos Sluiter, geboren in 1946 in Emmen, is sinds 1970 predikant en sinds 2011 emerituspredikant. Hij legt zich toe op het verkennen van het raakvlak van geloof en kunst. Hij verzorgt cursussen en presentaties. Geloven in kunst biedt groepen (bijvoorbeeld in kerken en het volwassenenonderwijs) een verscheidenheid aan programma’s en thema’s. Een overzicht van de onderwerpen staat op de website www.geloveninkunst.nl . Daar staan ook de contactgegevens. In cursussen, presentaties of een liturgie verkent hij samen met u de wisselwerking tussen geloof en kunst. Kunst maakt geloven zichtbaar. Doordat geloven verandert in de loop van de geschiedenis, toont ook de kunst een ander gezicht. Het zien van verschillen maakt mensen bewust van hun eigen tradities. Dat verrijkt de beleving. Koos Sluiter schrijft iedere week een korte beeldmeditatie. O.v.v. ‘vragen om kunst’ is het mogelijk om je via geloveninkunst@gmail.com hierop te abonneren.
ArtWay beeldmeditatie 1 september 2024