ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Heinen, Beate - Yvonne van den Akker
Beate Heinen: Annunciatie
door Yvonne van den Akker-Savelsbergh
Eerst gepubliceerd op www.beeldmeditaties.nl
In de schilderkunst wordt Maria vaak ingetogen en devoot uitgebeeld, een beetje onwerkelijk, niet echt van deze wereld. Wanneer de engel Gabriël onverwacht voor haar staat, al dan niet uitgerust met een banier met de woorden Ave Maria, plena gratia …(wees gegroet, Maria, vol van genade …) en haar de geboorte van een zoon, Jezus, aankondigt, zien we haar gewoonlijk in gebed verzonken. Op de open bladzijde van het boek, waarin Maria leest of bidt, staan vaak de woorden: Ecce ancilla Domini (Zie de dienstmaagd des Heren). Ook de duif, die symbool staat voor de heilige Geest, ontbreekt niet. Dat zij een eenvoudig joods meisje was, is haar meestal niet aan te zien.
Het is zeker geen vreemde gedachte om Maria al biddend en mediterend uit te beelden, want juist gebed en meditatie zijn uitstekende wegen om open en ontvankelijk te worden voor God. Niet voor niets komen de beste invallen tijdens deze speciaal voor God gereserveerde momenten van de dag. Maar de evangelist Lucas vertelt niets over Maria’s bezigheden op het moment dat de engel Gabriël, de gabber, de vriend van God, zoals zijn naam luidt, bij haar komt (Lucas 1,26-38).
Daarom ook treft mij zo deze verfrissende afbeelding van de annunciatie van Beate Heinen. We zien een Maria met een schort voor, een Maria die op haar knieën met emmer en dweil de vloer aan het schoonmaken is. Midden in dit alledaagse werk, de dweil nog in haar hand, kijkt zij verrast en getroffen omhoog. Heeft ze soms iets gehoord of gezien? De klink van de deur is naar beneden gericht, is de engel Gabriël soms net naar buiten gegaan? Tegelijkertijd is haar blik naar binnen gekeerd, nadenkend, en lijkt zij heel intensief te luisteren naar een stem binnen in haar.
Een deel van de kamer en van Maria zelf zijn in een bijzonder licht gehuld, wellicht de schaduw van de Geest waarover het evangelie spreekt. Geen schaduw om bang van te zijn; integendeel, geborgenheid, veiligheid straalt hij uit. Het is dezelfde lichtende schaduw als van de wolk waarin God meetrok met zijn volk door de woestijn: God wil zijn bij de mensen, Hij wil zich laten vinden door de mensen.
Op de achtergrond van deze afbeelding is de heilige Geest te zien, in de vorm van een duif bij een boomstronk. De machtige boom van het huis van koning David is zo goed als ter ziele, een stronk is al wat er van rest. Het is de stronk van Isaï, de vader van David. En toch is er aan die op het oog dode stronk een nieuwe loot ontsproten, een teken van hoop op de komst van de messias uit het huis van David (Jesaja 11,1). God doet hier zijn belofte aan David gestand: Jezus is de vervulling van alle hoop op vrede en gerechtigheid. In Jezus is God aanwezig, in hem wordt Gods heil zichtbaar.
**
Beate Heinen, Annunciatie, 1987, Maria Laach, Duitsland.