ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Irena Tippett behaalde een Master in de kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Toronto. Het was tijdens zomercursussen aan Regent College, Vancouver, B.C. dat ze de schoonheid van haar vakgebied ontdekte in relatie tot haar geloof. In de loop der jaren heeft ze het grootste deel van haar energie besteed aan de bijbels onderwijs aan vrouwen in St. John's Anglican Church in Vancouver en aan haar grote gezin, maar ze blijft mogelijkheden vinden om God te dienen met haar passie voor kunst. Sinds 2011 heeft ze een aantal beeldmeditaties bijgedragen aan ArtWay.
Kandinsky, Wassili - BM - Irena Tippett
Wassily Kandinsky: Allerheiligen II
Een onuitsprekelijke vreugde
door Irena Tippett
Wassily Kandinsky staat alom bekend om zijn pure abstracte kunst, om zijn theorieën over kleur, vorm en lijn, en om zijn schijnbaar geheel en al analytische kijk op de schilderkunst. Wat niet zo algemeen bekend is, is de diep persoonlijke en bijbelse roeping waarop zijn leven en kunst zijn gebouwd. Deze roeping begon met een krachtige droom in zijn vroege kinderjaren en het is deze droom die Kandinsky er uiteindelijk toe bracht om het visionaire All Saints II (Allerheiligen II) te schilderen dat hierboven is afgebeeld.
Allerheiligen, dat door christenen over de hele wereld wordt gevierd, is een feest dat trouwe gelovigen uit het verleden gedenkt. Traditionele Allerheiligenschilderijen zijn nogal statische composities bestaande uit rijen canonieke heiligen. All Saints II daarentegen is vol bewegende figuren. Rond 1911 stapte Kandinsky over op een meer abstracte expressie door middel van kleur en de dynamiek van lijn en vorm. De lijnen en kleuren springen op en vloeien samen en knallen op elkaar. Er is lawaai en vreugde en overwinning en strijd. De compositie van het schilderij is complex, een uitvloeisel van zijn vroegere werken over het Allerheiligenthema, met toevoeging van andere bijbelse onderwerpen. Het resultaat is deze theologisch rijke meditatie over Allerheiligen.
Terugkerende motieven op Kandinsky’s Allerheiligenwerken helpen ons onze weg te vinden op het schilderij. De figuur van Johannes, de visionaire schrijver van het boek Openbaring, staat aan de rechterkant. Aan zijn voeten bevindt zich een grote blauwe hartachtige vorm die we kunnen interpreteren als een opengeslagen Bijbel. In dit boek zien we bijbelse figuren, het duidelijkst Johannes de Doper die zijn afgehakte hoofd vasthoudt. De drie figuren die met de armen naar rechts gebaren zijn vrijwel zeker Maria Magdalena, Petrus en Johannes, die allemaal op Paasmorgen het lege graf bezochten. Voor hen staat een lam (vgl. Johannes 1:29). Identificatie van de andere figuren is lastiger. Wie is de vrouw in het geel die vooraan staat? Door het gebaar van haar rechterhand lijkt ze zwanger te zijn. Is dit Maria, de moeder van Jezus? Of vertegenwoordigt zij alle gelovige vrouwen uit de lijn van de Verlosser? Verder zien we heiligen uit de geschiedenis van de kerk, sommige herkenbaar, andere niet. In het midden van het schilderij bevindt zich een cluster figuren die op kaarsen lijken, met de figuur van Maria die er beschermend overheen staat. Dit zijn de gedoopten en zij vertegenwoordigen alle heiligen – bijbels, historisch, jong, oud, man en vrouw – die we op Allerheiligen gedenken. Iedereen die in Christus gedoopt is, is een heilige.
Is het niet verrassend om op een schilderij dat de zegevierende heiligen eert iets te zien wat lijkt op een gigantische vleesetende vis, boze golven en gekartelde zigzaglijnen? Een blik op Kandinsky's andere werken, met name De zondvloed (1913) en De grote opstanding (1913), kan ons helpen om in deze elementen de slang-draak, het verhaal van de zondvloed en een grote storm te herkennen. In het midden bovenaan het schilderij boven de gedoopten zien we de Stad van de Mens die op instorten staat. Hier wordt de theologie van Allerheiligen verrijkt met het besef dat de geloofswandel plaatsvindt in een smeltkroes van goed, kwaad en lijden en dat oordeel noodzakelijk is om de verlossing volledig te maken.
Ook al zijn er zoveel thema's die men op dit schilderij zou kunnen volgen, we kunnen het belangrijkste thema niet over het hoofd zien, namelijk de verzekerde glorieuze bestemming van de heiligen in de hemel. Deze hemelse hoop, die teruggrijpt op Kandinsky's droom uit zijn vroege kindertijd, vervult de hele compositie met energie. Hij schrijft: ‘Ik zag de hemel in een droom; zelfs als herinnering doorstroomt die droom me nog steeds met een kracht die niets van zijn impact heeft verloren.’ De opwaartse blik van Johannes, de engelen met bazuinen, de waaiende wind, de dynamische lijnen die wervelen en bijeenkomen, het opwaarts uitspreiden van armen: allemaal zingen ze het lied van overwinning. De rode tinten op dit schilderij leiden tot de climax waar de heilige koning zegevierend het kruis van Christus alsook de heilige kerk omhoog heft. We zien hoe Elia triomferend naar de hemel wordt vervoerd in zijn vurige wagen, getrokken door vurige paarden (2 Koningen 2:11).
Allerheiligen II is een symfonische compositie gebouwd op de dynamiek van het geloof die uiteindelijk, in een groot crescendo, uitkomt in de grote verrijzenis. Het schilderij biedt ons een visioen van de universele kerk, de verzekerde triomf van het goede over het kwade en de toekomstige vreugde van ons hemelse thuis. God zij gedankt!
*******
Wassily Kandinsky, All Saints II (Allerheiligen II), 1911, olieverf op doek, 86x99 cm. Städtische Galerie im Lenbachhaus, München.
Wassily Kandinsky (1866-1944) was een Russische kunstenaar. Kandinsky wordt vaak beschouwd als de vader van de abstracte kunst die al vroeg uitstapjes maakte naar unieke verkenningen in kleur, vorm en lijn. Hij werd geboren in 1866 in Moskou. Zijn vader was een succesvol zakenman die later met het gezin naar Odessa verhuisde, waar hij een theebedrijf runde. Kandinsky toonde al vroeg talent voor muziek (piano en cello) en tekenen. In 1886 schreef hij zich in aan de Universiteit van Moskou, met de bedoeling een carrière in de rechten te beginnen. Na zijn afstuderen in 1893 kreeg hij een positie als hoogleraar in de rechten aangeboden aan een universiteit in Estland. In 1896 gaf hij echter zijn onderwijscarrière op om fulltime te gaan schilderen. Na een vroege voorliefde voor landschappen in post-impressionistische stijl werd Kandinsky’s werk steeds abstracter, vaak geïnspireerd door muziek, geometrie en kleurentheorie. Zijn werk aan de Bauhaus-kunstacademie in Duitsland in de jaren ’20 en vroege jaren ’30 en zijn geschriften over abstracte kunst consolideerden zijn reputatie als een van de belangrijkste kunstenaars van de 20e eeuw. Kandinsky's boek Concerning the Spiritual in Art (1910) is nog steeds goed verkrijgbaar.
Irena Tippett behaalde een Master in de kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Toronto. Het was tijdens zomercursussen aan Regent College, Vancouver, B.C. dat ze de schoonheid van haar vakgebied ontdekte in relatie tot haar geloof. In de loop der jaren heeft ze het grootste deel van haar energie besteed aan de bijbels onderwijs aan vrouwen in St. John's Anglican Church in Vancouver en aan haar grote gezin, maar ze blijft mogelijkheden vinden om God te dienen met haar passie voor kunst. Sinds 2011 heeft ze een aantal beeldmeditaties bijgedragen aan ArtWay.