Baoro kerk, Pater Bernard - BM - Muurschilderingen

Pater Bernard: Muurschilderingen in de kerk van Baoro

Luisteren naar de stem van muurschilderingen

door Pater Carlo Cencio

(bouwer van de kerk)

Onze kerk in Baoro, een stadje in de westelijke prefectuur Nana-Mambéré van de Centraal Afrikaanse Republiek, werd ingewijd op 9 maart 1975. De wanden van de kerk waren toen wit, droog en schoon…

Maar ik vond die wanden te stil en meende dat veel analfabete christenen hier alleen maar de woorden van de priester zouden horen zonder ooit iets van het evangelie te ‘zien’. Oude kerken hadden altijd schilderingen over de wonderen en verhalen uit de vier evangeliën. Er moest bij ons ook iets gebeuren. Ik kreeg het advies om naar Carnot te gaan om daar de parochiekerk te bekijken. Die kerk was pas gebouwd omdat het oude gebouw in Romaanse stijl te klein was geworden.

Zodra ik binnen was, begon ik de schilderingen aandachtig te bekijken. Via een een­voudig lijnenspel gebaseerd op streng geometrische vormen kwam hun stem voor mij tot klinken. Je zag alleen de essentie, maar je begreep de betekenis. Dit was het evangelie der armen, de Bijbel voor analfabeten. Ik werd enthousiast en vroeg me af: waarom niet iets soortgelijks doen?

Dus ging ik in Berbérati om de schilder op te zoeken. Pater Bernard is een bescheiden, vriendelijke man en hij wees mijn verzoek niet af. Hij zei dat hij snel zou komen. Het was 1977. Hij verbleef ongeveer een maand bij ons in Baoro en maakte de muurschilderingen met heel weinig materiaal, weinig kleuren en weinig kosten… en hij liet de muren spreken, vooral het altaarstuk met in het midden de Heilige Familie die van links en rechts geschenken ontvangt van Afrikaanse gelovigen.

De figuren uit het evangelieverhaal tekende hij met simpele lijnen zonder tierelantijnen. Hij gebruikte drie kleuren: rood en zwart en wit met in het midden een grote gele cirkel, een hemelse nimbus rond de Heilige Familie.

De schilderingen zijn bedoeld om belangrijke passages uit het evangelie te laten landen in het geheugen van nieuwe en oude gelovigen. De bewegingen van de figuren zijn tegelijkertijd sierlijk en gestileerd. Ze spreken zonder terug te grijpen op maniertjes of emotionele effecten. Alles is ‘werkelijkheid’, alles is ‘geloof’. Pater Bernard vertelde me dat hij deze schilderstijl niet zelf had bedacht. Hij had haar leren kennen in het werk van de schilder en theoloog Engelbert Mveng (1930-1995), in Kameroen en op een paar andere plekken. Hij vond het een expressieve stijl die gemakkelijk uitvoerbaar was.

Zowel aan de linker- als aan de rechterkant van de kerkzaal bevindt zich een wand gevuld met negen vakken met afbeeldingen uit het leven van Jezus.

Te beginnen met de linker wand zien we: 1. De annunciatie, 2. De aankondiging aan Jozef in een droom, 3. Het bezoek van Maria aan Elizabeth, 4. De stal van Bethlehem, 5. Maria met kind, 6. De drie Wijzen, 7. De opdracht in de Tempel, 8. Maria en Jozef moeten met Jezus vluchten voor Herodes, 9. De doop van Jezus.

Dan de rechterwand: 1. Het Laatste Avondmaal, 2. Jezus in de hof van Getsemane, 3. Jezus gearresteerd, 4. De kruisiging, 5. De opstanding, 6. De Emmaüsgangers, 7. Thomas die de wond van Jezus aanraakt, 8. De hemelvaart, 9. Pinksteren.

Pater Bernard bracht de wanden tot spreken, zodat ook Afrikaanse christenen zich op hun gemak gingen voelen met afbeeldingen van de wonderen en mysteriën, waarover ze eerder hoorden in de catechese en preken.

*******

Afbeelding 1, 3, 4 en 5: Pater Bernard Bois, Muurschilderingen in de kerk te Baoro, 1977; Baoro, Centraal Afrikaanse Republiek.

Afbeelding 2: Pater Bernard Bois, Muurschildering in de kerk te Carnot, Carnot, Centraal Afrikaanse Republiek.

Een bespreking van wandschilderingen door de schilder en theoloog Engelbert Mveng (1930-1995) is hier te vinden.

Pater Bernard Blois werd in 1934 geboren in Albanne (Savoye), Frankrijk. In 1964 werd hij als kapucijner missiebroeder uitgezonden naar Berbérati in de Centraal Afrikaanse Republiek. Hij begon er zijn bediening in de kathedraal van Berbérati (1964-1966). Daarna werd hij parochiepriester in Bozum (1966-1970) en Carnot (1970-1975). Om de missie te ondersteunen zette Pater Bernard zijn talent als timmerman in. Hij had dit vak in zijn jeugd van zijn vader geleerd. Hij maakte vooral graag meubels en kon ook goed met de schilderkwast overweg. Hij maakte muurschilderingen voor vier kerken en voor de kapel in Nadugbé. In de kathedraal maakte hij zijn meesterwerk. Vijf maanden lang stond hij op de steigers om van dit gewone gebouw een huis van God te maken waar het goed is om samen te komen voor gebed. In 1997 keerde hij terug naar Frankrijk.

Pater Carlo Cencio werd in 1939 geboren in Italië en kwam in 1971 naar de Centraal Afrikaanse Republiek. Op 16 december van dat jaar arriveerden de paters Nicolò Ellena, Marco Conte, Agostino Mazzocchi en Carlo Cencio in Bozoum, in de parochie San Michele, om er de kapucijnermonniken te helpen en dan op te volgen. Dat was het begin van de Centraal-Afrikaanse Missie van de ongeschoeide karmelieten uit de provincie Genua. In 1973 stichtte pater Carlo in Baoro de Parochie van het Kind Jezus. In 1991 keerde hij terug naar Italië.

ArtWay beeldmeditatie 26 juni 2022