Lieke Wijnia - Maria Magdalena

Maria Magdalena – Kroongetuige, Zondaar, Feminist

Een boekbespreking door Wilma Wagenaar

Ze is niet te missen deze zomer. Uitdagend kijkt ze iedereen aan vanuit de krantenadvertenties en  bushokjes. Kim Kardashian, de lippen met fillers en gloss halfgeopend, een berekenende blik in de zwaar opgemaakte ogen. De wereldberoemde welving van haar heup is zichtbaar vanonder loshangend haar, een mannenarm is om haar heen geslagen. De sociale media icoon met miljoenen volgers is momenteel het gezicht van een reclamecampagne voor het Museum Catharijneconvent. Betere publiciteit in de wereld buiten kerk en cultuur had het Museum zich niet kunnen wensen. Ze is dé blikvanger voor de expositie Maria Magdalena, Kroongetuige, Zondaar, Feminist.

Bij de expositie verschijnt de gelijknamige catalogus door Lieke Wijnia, 144 pagina’s, groot formaat, mat papier met paginavullende afbeeldingen en bijdragen van verschillende schrijvers. Elk van die essays belicht een aspect van de beeldvorming over Maria Magdalena door de eeuwen heen. We ontmoeten haar in veel bioscoopfilms, al vanaf het tijdperk van de eerste bewegende beelden. We maken kennis met wat de katholieke traditie over haar leert, wat er in gnostische teksten over haar te vinden is en over de rol van vrouwelijkheid in de beeldvorming rond haar persoon.

Het boek biedt een caleidoscopische visie op deze vrouw, van wie wij uit de Bijbel zelf weinig te weten komen. De Bijbel laat haar zien als volgster van Christus en getuige van zijn lijden, dood en opstanding. Meer niet. Pas in de zesde eeuw voegt paus Gregorius de Grote een aantal naamloze vrouwen uit de evangeliën samen tot één persoon, Maria van Magdala, en sindsdien is het beeld van haar gegroeid en veranderd. Zo werd zij ook de zondares uit wie Christus zeven boze geesten verdreef en de vrouw die zijn voeten droogde met haar haren en zalfde met kostbare olie. Ze is afgebeeld als een rijke en belezen dame of als zwoele verleidster; een boetvaardige door wroeging verscheurde ziel of een hautaine zelfbewuste vrouw-van-de-wereld. Lady Gaga beeldt haar uit als getroebleerd, rebels popidool dat slachtoffer wordt van een al te opdringerig publiek. Lieke Wijnia citeert Anne-Sophie Lehman als ze zegt dat het beeld van Maria Magdalena voor de 21ste eeuw een krachtige vrouwelijke heilige zou zijn, die zelfbewust ruimte opeist. Kortom: juist omdat er zo weinig over haar in de Bijbel staat, heeft elke tijd zijn eigen waarden op haar kunnen plakken. Daarmee zeggen de kunstwerken meer over de tijd waarin zij gemaakt zijn dan over Maria Magdalena zelf.

Ik zou het haast nog sterker willen formuleren: iedereen vormt zich vanuit zijn eigen geschiedenis een beeld van haar en dat zegt meer over onszelf dan over haar, van wie we eigenlijk geen feitelijke kennis bezitten. De belangrijkste boodschap van Maria Magdalena is mijns inziens die van haar relatie met Christus, een boodschap van liefde voor hem die haar het eerst heeft liefgehad. Wederliefde voor hem die ons aanvaardt zoals we zijn, die ons reinigt en heiligt en omarmt. Die ons toekomst geeft, wat ons verleden ook geweest moge zijn.

Nog even terug naar Kim Kardashian. Ook op haar perfect gestylede uiterlijk zal de tijd uiteindelijk vat krijgen. Wat gaat dat met haar populariteit doen? Met haar sponsors en haar financiën? Met haar zelfbeeld?

Wij  mogen ons allemaal, vrouwen maar ook mannen en alles wat zich daar tussenin beweegt, met al onze gekkigheden en tegenstrijdigheden, geliefd weten door degene die ons in onze ontreddering op komt zoeken en ons bij onze naam wil noemen. Die  door onze tranen heen weet te breken met zijn kennen, zijn weten wie we zijn en wat we nodig hebben: “MARIA!!!”

*******

Lieke Wijnia (red.), Maria Magdalena – Kroongetuige, Zondaar, Feminist. Zwolle, Utrecht: Waanders Uitgevers, Museum Catharijneconvent. 2021. Luxe paperback, 144 pagina’s, 120 illustraties, Nederlands en Engels, NL ISBN 9789462623248, ENG ISBN 9789462623255, € 28,50.

Tentoonstelling: tot 9 januari 2022, Museum Catharijneconvent, Utrecht.

Wilma Wagenaar geb. 1961, Amsterdamse Academie voor Beeldende Vorming 1986, “Kunst kan in de kerk een rol spelen als middel tot gebed. Kunst kan iets zichtbaar maken dat eerst nog ongrijpbaar was. Het is een middel dat de Geest kan gebruiken om ons te leiden, te troosten of te onderwijzen.” www.wilmawagenaar.nl

Afbeeldingen afkomstig van de website van het Catharijneconvent.