Kerk en kunst -> Artikelen kerk en kunst

Hans van der Valk - Ramen Steenwijksmoer

Hans van der Valk van Glasatelier Oud Rijswijk: De nieuwe gebrandschilderde glas-in-loodramen voor de Sint Franciscus te Steenwijksmoer

Verslag van een maakproces

door Hans van der Valk

In het zuiden van Drenthe ligt in de buurt van Coevorden het plaatsje Steenwijksmoer. In 1931-32 werd er door Jan van Dongen jr. (1896-1973) een kerk gebouwd in de stijl van het traditionalisme. De kerk is Nationaal Monument 468597.

Albert Verschuuren (1887-1953) ontwierp er de glas-in-loodramen voor in art-deco-stijl. Verschuuren werkte voor Pierre Cuypers en studeerde bij Antoon Derkinderen.

In de jaren ’60 zijn alle glas-in-loodramen verwijderd en vervangen door blank glas waar later een gele folie op werd aangebracht.

In 2015 namen een aantal parochieleden het initiatief de kerk weer in oude luister te herstellen. Sponsoren werden gevonden en na overleg met Monumentenzorg Noord kwam men bij Glasatelier Oud Rijswijk terecht met de opdracht de ramen opnieuw in oude art-deco-stijl te ontwerpen.

Het archief van Albert Verschuuren bleek na zijn dood te zijn vernietigd. Wel kwamen enkele zwart-wit foto’s boven water. Er waren geen originele tekeningen van de ramen beschikbaar. Er resteerde slechts één klein origineel raampje. Dit werd het uitgangspunt voor de kleurstelling. Daarnaast waren er wat studies in aquarel van Verschuuren en de herinneringen van hen die de kerk nog van vroeger kenden.

De nieuwe ontwerpen ontstonden in nauw overleg met de begeleidende kerkcommissie, H. Haverkort en H. van der Veen. Op basis van de aquarellen van Verschuuren werden de eerste ramen op de computer in Illustrator ontworpen.

Na goedkeuring werd het ontwerp uitgeprint en werd het glas gesneden en gebrandschilderd.

Er is uitgegaan van bloemen en hun symboliek in de christelijke kerk. Zo werd in het westelijke portaalraam de distel gebruikt die staat voor het lijden van Christus (zie afbeelding 1). En in een ander raam de aster als verwijzing naar liefde en gelukkige ouderdom. In het schip ontstond één van de eerste ramen naar aanleiding van de aquarelstudie van Verschuuren van de cyneraria. Deze bloem staat symbool voor de liefde, stilzwijgendheid en martelaarschap.

Een andere bloem op basis van een originele aquarel is de dahlia, symbool van kracht.

Vanuit de Mariakapel werd de iris herhaald. De ipomea staat symbool voor verbinding en toegenegenheid en de akelei voor het lijden van Christus.

Het viooltje is een symbool van nederigheid.

Van de doopkapel waren een paar zwart-wit foto’s beschikbaar waarop één van de drie ramen te zien was. Gekozen is hier voor de lis vanuit de connectie met water en doop.

Voor de ramen voor achter het orgel waren gelukkig nog zwart-wit foto’s beschikbaar voordat het orgel geplaatst was. Niet helemaal scherp, maar toch redelijk leesbaar. Hier was indertijd gekozen voor de zonnebloem, symbool voor levenslust, geluk, liefde, vertrouwen, vruchtbaarheid en Christus.

Het was een fijn project om aan te werken waarbij de samenwerking met de opdrachtgevers heeft geleid tot een mooi resultaat. Een groot deel van de kerk heeft nu nieuwe ramen. Als er nieuwe sponsors gevonden worden volgt er meer.

*******

Hans van der Valk werd in 1953 in Den Haag geboren. Hij volgde de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en werkt nu als ontwerper, brandschilder, restaurator. Ook doet hij kunsthistorisch onderzoek. Hij restaureerde ramen voor o.a. Kunstmuseum Den Haag en Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Hij maakt eigen ontwerpen en voert ontwerpen van anderen uit. Sinds 1975 werkt hij bij Glasatelier Oud Rijswijk, opgericht door Peter Heijman. Het is atelier is te vinden op Woutersweg 83b, ’s-Gravenzande.

Website Glasatelier: www.glasatelier.nl

Een aantal projecten:

1. Restauratie alle gebrandschilderde ramen Jacobus de Meerdere, Den Haag.

2. Restauratie in uitvoering van aangetaste ramen, waaronder de roosvensters van de transepten van de in 2018 afgebrande Urbanus Kerk te Bovenkerk/Amstelveen.

3.Waanders in de Broerenkerk, Zwolle. Ontwerp van schipramen en uitvoering van een groot koorraam in appliqué ontworpen door de Noorse kunstenaar Kjell Nupen.

ArtWay beeldmeditatie 30 mei 2021