Anjet van Linge - José Verheule

Anjet van Linge: Ik ben een woord

Schat zoeken

door José Verheule

Bij een bezoek in 2016 aan een tentoonstelling in het Stedelijk Museum Zwolle wijst een vriendin me op een eigenaardig kunstwerk. Het bestaat uit allemaal losse woorden op de grond: honderd uitgehakte stenen, allemaal uit dezelfde berg, met op elke steen een woord gebeiteld. Concrete woorden als Schip, Gras, Dauw, Appel, Vogels, maar ook inhoudelijke begrippen als Verduren, Verdriet, Ziel, Echt, Gebroken, Gedragen.

Het kunstwerk heet Ik ben een woord en is gemaakt door Anjet van Linge. Ze schrijft er zelf over: ‘Met hamer en beitel woorden in steen hakken is een eeuwenoud vak. Het hakken is een precies werk en vraagt veel energie, tijd en aandacht. Daardoor ben ik tijdens het hakken even helemaal één met dat woord: even bén ik dan ‘Schuw’ of ‘Zingt’.                  

Ik ben een woord. Welk woord bent u?

Dat is namelijk de bedoeling, vertelt mijn vriendin, dat je als toeschouwer je blik over al die woorden laat gaan tot er één blijft haken en dat je dan bedenkt waarom. Daarna zoek je nog twee woorden die je aanspreken.

Welk woord bent u? Hier op dit moment? Kan het iets zeggen over waar je hart naar uitgaat of wat je het meest bezighoudt? ‘Waar je schat is, daar zal ook je hart zijn,’ zegt Jezus aan het eind van de Bergrede (Matteüs 6:19-24). Opvallend genoeg niet andersom: ‘Waar je hart is, zal je schat zijn!’ Dat zou het een stuk eenvoudiger maken, want gaat ieders hart niet uit naar liefde en vrede? Maar weegt dat ook het zwaarste in je dagelijks bestaan? Want dat is ‘je schat’: wat voor jou het zwaarste weegt in je leven.

Dat kan liefde en vrede zijn, maar evengoed je positie op je werk, of je goede naam, of geld en luxe. Maar ook gevoelens als angst en haat of pijn en verdriet, gevoelens die je vasthoudt, zelfs koestert en die zo zwaar gaan wegen dat ze je hele leven bepalen. Want wat het zwaarste weegt, trekt je mee. Dat bepaalt je doen en laten en neemt dagelijks je aandacht in beslag, of je wilt of niet. Daarop ben je gefocust.

Gaat je positie voor alles, dan zie je overal concurrenten. Weegt rijkdom het zwaarst, dan zie je overal geld in. Gedreven door haat, zie je alleen vijanden. Overheerst de angst, dan zie je overal beren. Gevangen in pijn en verdriet, zie je alleen donkere wolken. Het is dan net of je blik vernauwd is, vertroebeld. ‘En als je oog troebel is, zal heel je lichaam in het donker zitten,’ zegt Jezus. Een vertroebelde blik verziekt je kijk op het leven en maakt ook dat je geen vertrouwen in anderen hebt. Terwijl als je oog helder en open is, heel je lichaam verlicht zal zijn. Zo’n open blik kan je een verrassend andere kijk op het leven geven, laat je openhartig naar andere mensen kijken. Maar in hoeverre kun je je eigen blik verhelderen en in hoeverre is het je gegeven?

Ik laat mijn blik over al die woorden op de grond voor me gaan en wat als eerste bij mij blijft hangen is het woord ‘RAFELIG’ (rechts, midden). Wat wel iets over mij zegt, want ik heb vaak het gevoel dat alles en iedereen in dit ondermaanse nogal rafelt, ikzelf incluis. Het is allemaal onaf. Maar dat voelt niet alleen negatief, ik hou er ook van. Bij sjaaltjes heb ik er het liefst een met rafeltjes.

Mijn tweede woord wordt ‘GEEST’ (midden, achter). Want als het leven soms van rafels aan elkaar lijkt te hangen is het voor mijn gevoel de Geest die er weer iets nieuws van maakt, nieuw leven inblaast.

Zo kom ik bij mijn derde woord: ‘KOESTERT’. Want juist wat rafelt, het kwetsbare onaffe, vraagt om gekoesterd te worden. En iets of iemand koesteren maakt mij misschien wel het meest gelukkig.

Maar had ik hier op een ander moment in mij leven gestaan, dan had het zomaar gekund dat ik was gevallen op het woord Gebroken, Verslagen of Berg, een berg waar je tegen opziet. Ook dan was het, denk ik, goed geweest om te bedenken waarom dat op dat moment het zwaartepunt was en hoe ik daarmee om wil en kan gaan. En of je mag hopen vandaar Gedragen (links, midden) te worden. Want ik denk dat onze eigen inzet altijd hand in hand gaat met de kracht die ons gegeven wordt.

Honderd woorden en als je er één van koopt, maakt de kunstenares er weer een nieuw woord voor in de plaats.

Ik ben een woord. Welk woord bent u?

*******

Anjet van Linge: Ik ben een woord, 2013, Iers hardsteen, 385 x 280 x 10 cm. www.ikbeneenwoord.nl

Anjet van Linge is beeldhouwer. Ze werkt hoofdzakelijk handmatig en zoekt daarin het contact met de steen als wijs materiaal. Het fysieke contact tussen beitel en steen, de verwoesting die nodig is om te creëren, de onherroepelijkheid van het werk en het handschrift dat de beitel op de steen achterlaat vormen deel van het proces en zijn voor Anjet van Linge essentieel. Het beeld dat zo langzaam ontstaat nodigt haar keer op keer uit tot niet weten, tot stil zijn en kijken, zien wat er al is. De Engelse beeldhouwer Richard Perry beschreef haar werk als spiritueel minimalisme. Het vak leerde zij van Adriaan Seelen, Gerard van Rooij, Marc Brussee, en Ben Blaauw. www.anjetvanlinge.nl

José Verheule is theoloog. Ze is met vervroegd emeritaat na als predikant werkzaam te zijn geweest in de PKN in Zaandam. Ze leidt kerkdiensten in een verzorgingshuis en geeft Nederlandse les aan vluchtelingen.

ArtWay beeldmeditatie 12 november 2017