Kunstenaars

Mutebi, Fred Kato - BM - Marianne Wilts

Fred Kato Mutebi

Geroepen als kunstenaar en sociaal activist

door Marianne Wilts

Fred Mutebi (1967) is een Oegandese kunstenaar, die kunst gebruikt om te communiceren over complexe maatschappelijke- en milieuproblemen. Met zijn organisatie ‘Let art talk’ probeert hij positieve veranderingen in Oeganda te bewerkstelligen. Over de samenleving en de bijdragen van politici, wetenschappers en religieuze leiders zegt hij:

We zijn we op een punt gekomen waarop we onze talenten, wijsheid, kennis en ervaring moeten gebruiken om onszelf en de planeet waarop we leven te behouden. Het is tijd om elkaar te respecteren en te luisteren naar elkaar, ongeacht ras, geslacht, beroep of leeftijd. Onze voorouders zijn opgevoed met wijze spreekwoorden en gezegden. Waar zijn de wijze mensen van deze hedendaagse moderne samenleving? Jezus sprak in gelijkenissen en spreuken, wetenschappers dragen bij aan het oplossen van menselijk problemen, beeldend kunstenaars informeren mensen op metaforische wijze. Kunst kan bijdragen aan vrede en harmonie onder wereldburgers.

Fred Kato Mutebi is niet alleen een meester in de techniek van de houtsnededruk, met het verhaal in zijn werken legt hij een verbinding met de toeschouwer. Om ons mee te nemen in zijn verhaal over de strijd in zijn land en in onze wereld kiest Fred de personages en details zorgvuldig uit. Door deze beelden en symbolen kunnen we ons verplaatsen in de realiteit en actualiteit van zijn land. Er zijn in zijn land veel weeskinderen ten gevolge van de vernietiging van gezinnen en de HIV-Aidsepidemie, regionale conflicten en de mondiale strijd om grondstoffen.

Ensobi Yaani (Wiens schuld is het?)

De houtsnededruk Ensobi Yaani (Swahili voor Wiens schuld is het?) gaat over de innerlijke strijd die Fred voelt als het gaat om zijn land en onze wereld. Het is een werk dat de kijkers, die mogelijk een rol spelen in de oplossing, wil uitdagen. Hij maakte het toen in Zuid-Afrika het wereldkampioenschap voetbal werd gespeeld. De spelers zijn verstrikt in de strijd en hun armen, benen en torso’s zijn chaotisch met elkaar verstrengeld. Dit staat symbool voor de problemen die zich opeenstapelen in Afrika. ‘Hoe we kunnen voorkomen dat Afrika in de schaduw van de monumentale wereldproblematiek wordt gezet,’ vraagt Fred Mutebi zich af. Problemen, die verband houden met armoede, honger, oorlog, ziekte en analfabetisme, kindersterfte en de gezondheid van moeders, maar ook met milieu en duurzaamheid.

We zien op de bal een kaart van het Afrikaanse continent afgebeeld. De keeper, die de bal net niet vangt, lijkt in tweeën te worden gesplitst alsof hij voor beide teams speelt. De levendige kleuren en patronen van de uniformen trekken de aandacht. Zij maken duidelijk dat het niet alleen om de mensen van Afrika gaat, maar ook om het milieu, herkenbaar gemaakt door de verwijzing naar het ‘wild life’ van Oeganda.

Serie Women Activists, Then and Now I

In de serie Vrouwenactivisten toen en nu richt Fred Mutebi zich op de vele rollen die vrouwen spelen in de Oegandese samenleving, van anonieme verkoopsters van goederen toen, tot de activisten van nu. Hij verbeeldt hun strijd om te overleven, maar ook hun belang in de samenleving. Kenmerkend in dit werk is het dubbelgebruik van de ogen, waarmee hij de onderlinge verbondenheid laat zien die zo karakteristiek is voor Afrikaanse vrouwen. Ze hebben tevreden gezichtsuitdrukkingen.

Serie Women Activists, Then and Now II

In de tweede serie houtsneden gaat de leeftijd en de individualiteit van de vrouwen verloren. De veranderingen in de intensiteit van het kleurgebruik verwijzen naar het verloop van de tijd. De vergrendelde lippen, de gebroken kettingen en de kleine maskers (rechts) verwijzen naar de verdrukking van vrouwen.

Task Force Marabou

‘Wanneer deze vogels elkaar ontmoeten, lijkt het alsof ze bezig zijn met een vergadering over echte problemen: waar halen we onze volgende maaltijd vandaan. Vergelijkbaar met de eindeloze vergaderingen van mensen die geen resultaten opleveren.’

De Maraboe staat in het werk van Mutebi symbool voor de politici in Oeganda. Mutebi noemt ze: ‘de opvreters die alleen aan zichzelf denken.’ Dieren die in Oeganda voorkomen gebruikt Mutebi als symbolen. Zo zijn zebra’s met hun sterke gehoor- en gezichtsvermogen een metafoor voor alertheid. Vlinders staan voor vernieuwing.

In het werk Task Force vermenselijkt Mutebi de op vuilnis jagende maraboe. Deze vogel heeft een vrijwel kale, vuil-roze kop met een hangende krop. In Task Force zien we de grote snavel en de halszak die functioneert als opslag van voedsel. Maraboes leven graag dicht bij de mensen en in gezelschap van soortgenoten. Ze eten levende en dode dieren, bijvoorbeeld vissen, sprinkhanen, kikkers en muizen, maar ook krokodilleneieren en vogelkuikens. Hun lichamen en hoofden staan hier zo dicht bij elkaar dat ze versmelten tot een onheilspellende massa. De maraboes lijken met elkaar in gesprek te zijn, maar ze zijn op zoek naar wat ze zelf nodig hebben en niet naar een werkelijke ontmoeting met elkaar. Op deze manier verwijst Mutebi naar de problematiek van zijn land.

Crest Crane in Flight

Crest Crane in Flight (kraanvogel in vlucht) laat zien dat Mutebi zijn land een warm hart toedraagt. Deze vogel is het icoon van Oeganda en is te zien op de Oegandese vlag. De kunstenaar stileert de oorspronkelijke vorm van de vogels, zodat ze tot uitdrukking brengen wat hij met zijn verhaal wil zeggen. Als kunstenaar en leraar vindt Mutebi het van groot belang dat kunst wordt gebruikt om mensen, vooral de jongere generatie, te informeren over de problemen in zijn land. Deze groep vogels is eensgezind op weg: de vleugels uitgespreid en het hoofd naar beneden kijken ze allemaal in dezelfde richting. De ondergaande zon op de achtergrond benadrukt dat zij op weg zijn naar een vreedzame toekomst. Ook al zijn de problemen in Oeganda complex en de ontberingen groot, toch laat Fred Mutebi de kijker niet achter zonder hoop.

*******

Afgebeelde werken:

- Ensobi Yaani (Swahili voor Wiens schuld is het?)

- Serie Women Activists, Then and Now I

- Serie Women Activists, Then and Now II

- Task Force Marabou

- Crest Crane in Flight

Fred Kato Mutebi (1967) is afgestudeerd aan de Margaret Troffel School voor industriële en beeldende kunsten aan de Makerere University in Kampala, Oeganda. Hij woont met zijn vrouw en kinderen in Kampala, de hoofdstad van Oeganda. Fred is een Oegandese christen, en hoort zoals zoveel Oegandezen bij de Church of Uganda. Dat is een traditionele kerk waar kunst niets betekent. Zijn werkwijze en standpunt komen voort uit bewogenheid met Gods schepping. Hij wordt ondersteund door de stichting Kinderen van Uganda (KvU) en komt regelmatig op uitnodiging van deze stichting naar Nederland om workshops en gastcolleges te geven bij bedrijven, scholen en kerken en om samen te werken met Nederlandse kunstenaars. Een groot aantal van de werken van Fred Mutebi zijn in Nederland (via de stichting KvU) te koop of ook te huur voor een (kleurrijke) expositie. https://fredmutebi.wordpress.com

Fred Kato Mutebi richtte de stichting Let Art Talk op en is werkzaam als directeur van deze stichting. De opbrengst van de verkoop van zijn werk gebruikt Mutebi voor de financiering van verschillende initiatieven in zijn land. Ook in de westerse wereld biedt Fred met zijn kunst stof tot nadenken. De afgelopen tien jaar zijn er in Kampala tentoonstellingen geweest, die zijn werk onder de aandacht van de westerse galeriebezoeker brengen. De houtsnedeprentkunst van Fred Mutebi was bovendien te zien op tentoonstellingen in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Zuid-Afrika, Oeganda, Kenia, Japan en de Verenigde Staten.

Mutebi is betrokken bij het milieu en de grondstoffen die Oeganda rijk is. Hij zet zich in voor de promotie van de verkoop van eerlijke koffie en het ontwikkelen van barkcloth. Barkcloth is de oudste textielsoort in de menselijke geschiedenis. Aan het eind van de 19e eeuw was dit edele weefsel gereserveerd voor de vorsten van Oeganda. Mutebi is een project gestart om Mutubabomen te kweken, waarvan de bast wordt gebruikt om barkcloth te maken. Ook zet Mutebi zich in voor de ontwikkeling van het platteland, waar hij workshops geeft aan getraumatiseerde ex-kindsoldaten en kinderen die besmet zijn met het HIV virus. Daarmee biedt hij kwetsbare kinderen kracht en hoop voor een betere toekomst. Ook zet hij zich in om volwassenen en kinderen bewust te maken van klimaatverandering en het belang van zorgvuldige omgang met de natuur. In zijn atelier coacht hij jonge Oegandese kunstenaars ten einde de Afrikaanse kunst en cultuur te behouden.

Marianne Wilts is als beeldend kunstenaar geboeid door kunst en cultuur. Na de kunstacademie heeft zij kunstgeschiedenis gestudeerd aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Als docent geeft zij les aan groepen van drie tot drieëntachtig jarigen. Zij is actief binnen kunsteducatie en coacht leerkrachten binnen het kunstvakonderwijs. Ook geeft zij lezingen kunstgeschiedenis, organiseert kunstexcursies en werkt met groepen volgens de methode Visual Thinking Strategie (VTS). Haar beeldend werk begint met de fascinatie voor mens en natuur, een dagelijkse beleving dichtbij huis en verder weg. Regelmatig werkt zij in Oeganda, waar de veelkleurigheid van mens en natuur de verbeelding prikkelt en zij tevens een kunstproject voor ex-kindsoldaten en ex-straatkinderen heeft opgezet. ‘Kunst is een ontdekkingsreis van ideeën; als een reiziger ben ik onderweg en ontdek steeds meer.’

ArtWay beeldmeditatie 13 augustus 2017