MMC Schobbe - Marleen Hengelaar-Rookmaaker

Een glazen afscheidingswand van MMC Schobbe

door Marleen Hengelaar-Rookmaaker

Hoe kunnen kunstenaars en gelovigen in het algemeen met kunst bezig zijn op een manier die een positieve bijdrage levert aan onze maatschappij en cultuur. Dienstbare kunst, kunst die landt middenin het leven van gewone mensen en onze wereld en leefomgeving verrijkt. Daarbij denken we dus niet alleen aan kunst in musea en galeries – de zogenoemde kunstwereld van vandaag – maar juist ook aan kunst op de pleinen en in de parken van onze dorpen en steden, in onze binnenkamers of die van onze buren en plaatsgenoten, alsook in onze kantoren, scholen en kerkgebouwen. Kunst kan vanwege haar schoonheid en betekenis op zoveel manieren waardevol zijn, wat dan ook inhoudt dat kunstenaars vele verschillende roepingen kunnen hebben. Wat zijn die roepingen? En hoe kunnen gelovigen die zelf geen kunstenaar zijn, maar wel de waarde van kunst erkennen, de kunst en de kunstenaars dienen en zo ook de leefwereld van onze cultuur? 

Ter illustratie de opdracht die de Willem de Zwijgerkerk in Amsterdam (Olympiaweg 14) aan kunstenares MMC Schobbe gaf om een glazen afscheidingswand op betekeningsvolle wijze te decoreren. Met deze opdracht drukte de kerk uit dat ze het belangrijk vindt dat haar gebouw – door mooie en betekenisvolle elementen in haar interieur op te nemen – naar de Schepper verwijst en een verzorgde en goede sfeer ademt. De kunstenares op haar beurt was bereid haar autonomie in ieder geval ten dele op te geven door samen met het kerkbestuur en de kunstcommissie van de kerk te werken aan een goede uitwerking van de opdracht. Op deze manier werkten kerk en kunstenaar samen om van het kerkgebouw een plaats te maken waar zowel gelovigen als ‘bezoekers’ iets kunnen proeven van het ‘meer’ van de kerk.  

In het wijkblad Perspectief schreef ds. Niek Scholten een kort artikel over het kunstwerk:

‘Sinds enkele jaren is er in onze kerkzaal de glaswand, die de ruimte onder het balkon kan afscheiden van de grote en hoge kerkzaal. Zo ontstaat een intieme zaal, die goed en goedkoper te verwarmen is. Elke woensdag is deze in gebruik als huiskamer voor de buurt (koffieochtend) en een keer per week voor de ‘eettafel’ voor alleenstaanden en minderbedeelden. Er worden tentoonstellingen gehouden en er kunnen allerlei bijeenkomsten plaatsvinden, zoals onlangs de avond over iconen met Thom Breukel. Nu was de wand nog niet af. Er moest iets ‘op’, om te voorkomen dat mensen er tegenaan zouden lopen en hun hoofd zouden stoten.

‘Al gauw werd duidelijk dat dit geen afbeeldingen van ‘meeuwen’ of een ‘rood-wit-geblokte balk’ moesten zijn. Enkele mensen suggereerden een kunstwerk dat – net als destijds de glazen voordeur – iets symboliseert en toevoegt aan ons mooie gebouw. Er werd een ‘glaswandcommissie’ ingesteld van mensen met ieder een eigen expertise en betrokkenheid. Boeiende gesprekken volgden over wat de wand zou mogen symboliseren. Een scheiding, maar een scheiding van wát van wát? Profaan en sacraal? Dat ligt voor de hand. Maar wáár ligt die grens dan? Tussen ‘buiten’ en ‘binnen’? Of komt ‘buiten’ in de glazen zaal al binnen die ‘sacrale’ ruimte? En loopt die grens dan lángs de glaswand? Maar hoe dan? Is het een ‘harde’ of een ‘zachte’ scheidslijn? Hoe transparant is die scheiding? Als het al een glaswand ís, is dat dan niet genoeg: transparant en toch een scheiding?’

Er werd een kunstenaar in de arm genomen die precies hierover met ons meedacht: MMC Schobbe. Zij kwam na een aantal gesprekken met een ontwerp. Zij schreef daarover: 

‘De glaswand bestaat uit 11 glaspanelen van 302x108 cm en 2 glaspanelen van 302x 98 cm (de deuren, als de hele wand in stelling gebracht wordt en de ruimte volledig afgesloten). De panelen staan los van elkaar en kunnen afzonderlijk verschoven worden, zodat de ruimte geheel en gedeeltelijk afgesloten kan worden (wat regelmatig gebeurt met de middelste 5 panelen).

‘De glazen wand is tegelijkertijd een afscheiding en een doorgang, een doorgang van de ‘profane’ ruimte, naar de ‘kerkelijke’ ruimte. 

‘In het ontwerp speel ik met dit gegeven: bij elk glaspaneel bestaat de gestileerde basisvorm uit twee deuren in perspectief, die als vorm gericht zijn op het midden van de kerk. De ‘deuren’ verwijzen symmetrisch naar het midden en verschuiven in hun perspectivische vorm. De restruimte laat een pilaarachtige vorm zien, waarin een kruis roteert (het zijn van de kerk en het geloof in de afwikkeling van de tijd). Tussen de panelen ontstaat een vorm die de panelen aan elkaar verbindt. Per paneel is een afzonderlijk geheel te zien, terwijl de panelen zich ook aan elkaar verbinden. Hierdoor zijn de panelen verschillend te groeperen. De symmetrie van het ontwerp is een echo van de symmetrie van de kerk. Omdat de kerk van nature vrij donker is en de kunstlichtomstandigheden divers, heb ik besloten het ontwerp semitransparant te maken, zodat het licht ‘gevangen’ wordt. Het ontwerp zorgt ervoor dat de kleinere lage entree-ruimte een besloten gevoel kan geven, zonder het contact met de grote kerk te verliezen. De kleuren in het ontwerp sluiten aan bij de al aanwezige glas-in-loodramen. Mijn werk is nooit op-zichzelf-staand, maar verhoudt/verbindt zich met de architectuur en de ruimte waarin het zich bevindt. 

‘Mede gezien het beschikbare (bescheiden) budget wordt het ontwerp gerealiseerd in duurzame folie en glasverf. De folie wordt geprint en gelamineerd in een percentage wit, waardoor de achtergrond vagelijk waarneembaar blijft (dit i.t.t. matte folie, die alleen licht doorlaat, maar geen doorzicht biedt). De garantie op de folie is ±10 jaar, maar de levensduur is waarschijnlijk hoger, omdat de folie niet blootgesteld is aan daglicht. De kleuren worden door de kunstenaar geschilderd in enigszins gematteerde glasverf, omdat geprinte kleur niet verzadigd genoeg kan zijn en de verf qua karakter beter aansluit bij het glas-in-lood.’ 

Op 19 maart 2017 werd de nieuwe glaswand in gebruik genomen. Jelle Feitsma, de voorzitter van het College van Kerkrentmeesters zei o.a. in zij toespraak:

‘Diverse kunstzinnige en praktische specialisten uit onze kerk zijn heel zorgvuldig te werk gegaan. Het ontwerp moest aan veel eisen voldoen. Maar pas toen wij de hulp inriepen van een professionele kunstenaar kwamen we tot het resultaat dat er mag zijn en waar we ons allemaal in konden vinden. De kosten bleken echter hoger uit te vallen dan we hadden voorzien. Daarom hebben we bij diverse fondsen voor de kunst gelobbyd en ons voorstel de hemel in geprezen. Helaas kregen we nergens subsidie, totdat we bij het Wessel Zwartsenberg Fonds uitkwamen (een van de vele cultuurfondsen van het Prins Bernhard Cultuurfonds). Zij verhoorden onze smeekbede met een forse toezegging. Daarop kwamen gemeenteleden in actie en lieten ook veel anonieme donateurs van zich horen waardoor het benodigde bedrag uiteindelijk compleet was. Toen dus alle stoplichten op groen stonden kon de kunstenaar uit de startblokken.’

*******

MMC Schobbe realiseerde meerdere projecten in kerken:

* Wandschilderingen in de kapel OLV Ter Nood in Heiloo

* Volledig herinrichting van de Mariakapel in de Jan de Doperkerk in Noord-Scharwoude: ontwerp en uitvoering muurschildering; ontwerp kerkbanken, kandelaar en lichtjeshouder. Ontwerp van een lichtinstallatie.

* Volledige herinrichting van de Kapel van het Leven in de Jan de Doperkerk in Noord-Scharwoude: ontwerp van glas-in-loodramen, ontwerp en uitvoering van de wandornamenten (uitvoering in samenwerking met de parochianen). Ontwerp van lichtjeskandelaar, lessenaar, banken en kruis.

MMC Schobbe, WG-Plein 3, 1054 RA Amsterdam

www.mmc-schobbe.nl

www.micromecenaat-schobbe.nl