Book of Kells - BM - Victoria Emily Jones

Book of Kells: Christus op de Olijfberg

Eenparig gebed

door Victoria Emily Jones

De doodsangst van Christus op de Olijfberg is een terugkerend thema in de kunst, dat Jezus biddend afbeeldt op de avond van zijn gevangenneming. Doorgaans kijkt hij daarbij in diepe vertwijfeling omhoog, terwijl zijn discipelen op de voorgrond slapen – een nalatigheid die ons als medediscipelen insluit.

Het Book of Kells (Boek van de Kelten) benadert het onderwerp echter geheel anders. De kunstenaar toont ons in een verbeeldingsvolle reconstructie van het bijbelse verslag van die nacht Jezus met twee metgezellen die hem ondersteunen in zijn doodsangst. Zij houden zijn armen omhoog in de orante gebedshouding. In plaats van ons te confronteren met ons veelvuldige falen in het ‘waken en bidden’ voor en met onze lijdende broeders en zusters, laat het beeld ons zien hoe het is om standvastig en biddend naast hen te staan. Voor de Ierse monniken voor wie dit verluchte manuscript bedoeld was, was de afbeelding een waarschuwing voor vereenzaming in hun geestelijk leven.

Uiteraard is de afbeelding geen letterlijke interpretatie van Matteüs 26 (vers 30 staat geschreven in het lunet boven het hoofd van Christus). Ze bevat daarentegen elementen van een ander opmerkelijk bijbelverhaal: de strijd van Israël tegen de Amelekieten (Exodus 17:8-16). Als het volk voor het eerst wordt aangevallen op weg naar het beloofde land, realiseert Mozes zich dat Israël op het slagveld de overhand behoudt zolang hij zijn armen omhooghoudt met daarin de staf van God. Terwijl Jozua met zijn zooitje ongeregeld de vijand tegemoet trekt, installeert Mozes zich op een heuvel met zijn armen omhoog. Zijn armen worden onvermijdelijk moe en als dat gebeurt, schieten Aäron en Chur hem te hulp. Zij staan hem trouw terzijde en blijven hem ondersteunen helemaal tot aan de uiteindelijke overwinning.

De toegewijde dienstbaarheid van Aäron en Chur dient hier als contrast met het gebrek aan waakzaamheid van Petrus, Jacobus en Johannes tijdens de innerlijke strijd van Christus in de hof van Getsemane. Deze twee verhalen, door de kunstenaar op een bladzijde bij elkaar gebracht, vertellen over het belang van gemeenschap en gezamenlijke weerstand tegen de listen van Satan, in het bijzonder door aanhoudend gebed. Soms raken wij vermoeid in onze pogingen het goede te doen. Soms belanden we in onze eigen Getsemane’s, waarin we worden verleid tot wanhoop. Als we alleen zijn, kunnen we gemakkelijk bezwijken. Daarom hebben we de handen van Aäron en Chur nodig: om te volharden, om gesterkt te worden.

Toch komt de uiteindelijke overwinning van God. Hoewel Aäron en Chur zeer welkome bijstand verleenden, was het de staf van God die het wonder bewerkstelligde. Daarom riep Mozes uit: ‘De Here is mijn banier!’ En in Jezus’ donkerste lijdensuur, toen er geen vriend meer viel te bekennen, zond God zijn engelen om hem te vertroosten. Hun liefdevolle aanwezigheid hielp hem zijn twijfels omtrent zijn bestemming te overwinnen.

Dat betekent niet dat vrienden niet belangrijk zouden zijn. Gods bedoeling met de mensheid, waarvan de kerk een afspiegeling zou moeten zijn, is dat we elkaar door moeilijke tijden en verdriet heendragen – en zelfs door goede tijden – door gezamenlijk waakzaam te blijven tegen de aanvallen van de boze, zodat we niet in zijn net van zonde verstrikt raken, of nog erger, afvallig worden. Onderlinge solidariteit brengt de mogelijkheid van geestelijke overwinning dichterbij.

*******

Christus op de olijfberg, fol. 114v van het Book of Kells, begin 9de eeuw, Ierland.

Victoria Emily Jones woont in Baltimore in de V.S., waar ze werkt als redacteur en blogt op http://artandtheology.org/. Ze studeerde journalistiek, Engelse literatuur en muziek en onderzoekt momenteel hoe kunst kan bijdragen aan een nieuwe theologische omgang met de Bijbel. Ze is bezig een online galerie met oude en nieuwe werken bij specifieke bijbelteksten te ontwikkelen.

ArtWay beeldmeditatie 13 maart 2016