Contemplatieve kunst - Marisol Roodenburg

                                              Uit het drieluik ‘Monotheïsme’: Christendom

Contemplatieve kunst

door Marisol Roodenburg

We mogen niet vergeten dat iedere creatieve uitdrukking zoals dans, muziek, verhalen vertellen of schrijven, schilderen, tekenen, inkerven, uithakken of welke beeldende vorm dan ook oorspronkelijk een ritus is. De intentie van de rite is het oude in ons te offeren en een nieuw en heler mens in ons wakker te roepen. In de verruiming die wordt opgeroepen door de rite kan een betekenisvol inzicht, een doorbraak of heling voor dat moment worden ontvangen. Alle religies hebben tot taak ons hierin te helpen. Erediensten en kunst zijn er sowieso in de eerste plaats om ons te wekken door ruimte te maken voor glimpen uit de geestelijke wereld.

“… voor de vroegere mens waren de autonome kunst en kunstenaar een wezensvreemd fenomeen. … Tot laat in de middeleeuwen was een kunstwerk nooit een doel op zich. Het was altijd een middel om deel te hebben aan een hogere werkelijkheid. De christelijke oudheid en middeleeuwen waren vervuld van het verlangen om in kunst het goddelijke te openbaren…”[1]  

“Wat telde was de werking, die in de vorm en het materiaal van het kunstwerk besloten lag. Het kunstwerk heeft het in zich - mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan – om de ziel spiritueel te verheffen. Het kunstwerk is bemiddelaar tussen God en ziel. Men noemt dit de anagogische (omhoogvoerende) functie van kunst.” [2]

Een contemplatief beeld drukt iets uit over de werking van de werkelijkheid door zijn vorm of symboliek. In zijn bezielde presentie worden kwaliteiten van de werkelijkheid opgeroepen, gelijk een mythe, als een sprookje.[3] Want beelden kunnen veel doeltreffender zijn dan woorden om ons in contact te brengen met onze wezenlijke aard. Dan stuiten we op een directe en zintuiglijke vorm van betekenis. Dan ontvangen we betekenis in plaats van die te moeten geven.

Iedere (kunst)uiting die vanuit haar oorspronkelijke expressie tot handeling, teken of symbool wordt, is de werkelijkheid: werkelijk in de zin dat ze werkt of uitwerking heeft. Ze heeft “een onmiskenbare functie en vaak zelfs een verlossende kracht. Dat is bedoeld met ‘het is de werkelijkheid’. Ze formuleert immers het onformuleerbare. Ze geeft gestalte aan ervaringen die te groot en te machtig zijn om in theorieën te vangen. Ze opent zo een weg naar onze eigen diepte. Ze geeft uitdrukking aan onze innigste ervaringen. Ze zet in beweging en brengt een innerlijke ontwikkeling op gang.”[4]

Ook van de beschouwer vraagt dit om een bepaalde gesteldheid, waaronder ontvankelijkheid en liefdevolle aandacht. Die te beoefenen is een kunst op zich.

*******

De tentoonstelling ‘Contemplatieve beelden’ is van 16 augustus tot 5 oktober 2015 te zien in de Oranjekerk te Amsterdam.