Piper, John - BM - Jonathan Evens

   John Piper: Opgestane Christus in Emmaüs  

 Een uitdaging voor onze ogen

 door Jonathan Evens 

Hoewel Pipers voorstudie voor deze mozaïek over de opgestane Christus in Emmaüs was geïnspireerd op romaans beeldhouwwerk en was uitgevoerd in een neoromantische stijl, maakte het uiteindelijke werk uit 1959 gebruik van zijn vroegere abstracte stijl. Deze paste zeker beter bij de moderne architectuur van de St. Paul’s Church in het centrum van Harlow, dat ten noorden van Londen ligt. Piper ontving veel opdrachten van kerken en de meest geslaagde daaronder – zoals het raam van de doopkapel in de kathedraal van Coventry, de lantaarntoren van de Christus de Koning kathedraal in Liverpool en het altaartapijt van de kathedraal van Chichester – zijn abstract en niet neoromantisch. Het lijkt erop dat Piper deze laatste stijl wel geschikt achtte voor werken over stad en land, maar dat hij voor onderwerpen als de opgestane Christus en de Drie-eenheid een abstractere taal meer passend vond. 

Dit werk, Pipers eerste experiment in mozaïek, hoort niet tot zijn beste kerkelijke opdrachten. Het probleem met dit werk is de donkere achtergrond: de heldere regenboogachtig gekleurde banen die samen de drie figuren van het ontwerp vormen, zijn gezet tegen een enorme achtergrond van zwarte mozaïeksteentjes. Hierdoor valt weliswaar een extra accent op de afbeelding, maar de ruimte wordt er ook donker door. Pipers volgende mozaïek voor het BBC Television Centre was daarentegen in zijn geheel sprankelend en licht. 

De kerk koos voor het Emmaüsthema om tot uitdrukking te brengen dat Christus altijd aanwezig is in zijn kerk en zijn gemeente oproept tot verbondenheid met hem. De driehoek van de centrale figuren geeft de opgestane Christus weer met de twee discipelen die hem herkennen als hij het brood breekt in een huis in Emmaüs. Maar het semiabstracte karakter van het werk maakt dat veel mensen het thema er niet direct uit halen. Je zou kunnen zeggen dat dit het idee van Christus’ aanwezigheid in zijn kerk onderuit haalt. Een sleutelaspect van het Emmaüsverhaal is echter dat Christus niet wordt herkend door de twee discipelen totdat hij het brood breekt, ondanks de geruime tijd die de twee discipelen met hem gewandeld en gepraat hebben. Het is het deels abstracte karakter van het ontwerp dat dit centrale element in het verhaal tot uiting brengt.  

Dit heeft als gevolg dat de mozaïek een behoorlijke uitdaging betekent voor wie ernaar kijkt. Een uitdaging om Christus te herkennen in het onbekende – in de ongedefinieerde abstracte banen – en een uitdaging om te aanvaarden dat de duisternis eromheen, het duister van de dood, nodig is om het licht van de opgestane Christus ten volle te kunnen zien. 

******* 

John Piper: Opgestane Christus in Emmaüs, 1961, 550 cm. St. Paul's Church, Harlow, Engeland. Copyright tweede foto Martin Harris, Rector van St Paul's Harlow. 

John Piper (1903–1992) was een Engelse schilder, graficus, ontwerper en schrijver. Hij had een lange en afwisselende loopbaan, maar is vooral bekend om zijn schilderijen van gebouwen, met name van kerken en landhuizen. Aan het begin van zijn carrière ontving Piper erkenning als abstract kunstenaar, maar algauw groeide zijn ontevredenheid met dit soort kunst. Aan het eind van de jaren ’30 ging hij opnieuw naturalistisch werken. In 1940 werd hij aangesteld als oorlogskunstenaar. Hij schilderde door bommen vernielde huizen in Londen, Bristol, Coventry en Bath. Na de oorlog ontving hij veel kerkelijke opdrachten, waaronder die voor ramen voor de nieuwe kathedraal van Coventry. 

Jonathan Evens is een Engelse Anglicaanse priester en secretaris van commission4mission, een organisatie die opdrachten voor hedendaagse kunst in kerken wil bevorderen om daardoor fondsen te werven voor goede doelen en de betrokken kerken een mogelijkheid voor zending te bieden. Voor meer informatie zie http://www.commission4mission.org/. Jonathans artikelen zijn in allerlei tijdschriften verschenen. Hij is een van de auteurs van The Secret Chord, een boek over de rol van muziek in het culturele leven.  

ArtWay beeldmeditatie 27 april 2014