Gian Casty - Het Lam door Beat Rink

Gian Casty: Het lam 

Eenvoud 

door Beat Rink 

Ik zag deze schets van de Zwitserse kunstenaar Gian Casty voor het eerst in mijn tienerjaren, toen ik hem vond bij de voordeur van het atelier van de kunstenaar – tussen het afval. Casty had zijn atelier in hetzelfde huis als waar wij woonden. Het was een voormalig klooster en er woonden meerdere kunstenaars. Ik ging vaak onaangekondigd bij Casty op bezoek en voelde me altijd welkom. Ik kwam daar om wat te praten, mee te helpen bij het werk en bovenal om grappen uit te wisselen met deze oudere vriend. Deze buitengewone kunstenaar was een bescheiden en uiterst eerlijk persoon, die het niet nodig vond het kind in hemzelf weg te stoppen.  

Casty was een glaskunstenaar. Hij vond zijn schetsen blijkbaar niet belangrijk genoeg om te bewaren. Maar wie de bovenstaande afbeelding bekijkt, ziet een grote expressieve kracht. Zijn vriend Gian Pedretti, zelf ook kunstenaar, schreef het volgende over hem: ‘Hij bladerde door zijn bijbel zoals een kind een sprookjesboek bekijkt. Dan begon hij te lezen en veranderde een verhaal vliegensvlug in een afbeelding. Met zijn kwast gaf hij vorm aan zijn visie. Bladzijden vielen op de grond als bladeren van een boom in de herfst, ontelbare probeersels bedekten de vloer van zijn atelier. Casty schetste met de volharding van een evangelist, die in woorden probeert te vangen wat hij ontvangen heeft.’ 

Ik heb een tweede schets in mijn bezit die bijna identiek is aan die hierboven. Ik weet helaas niet in welke kerk dit raam een plek heeft gekregen. Het zou interessant zijn om het raam en de schetsen te vergelijken.  

De bovenstaande schets combineert verschillende elementen: het lam van God waarover Jesaja (53:7), Johannes de Doper (Johannes 1:29) en Openbaring spreken, de boekrol met de zeven zegels (Openbaring 5 en 6) en twee kruizen. Het geheel kan haast niet eenvoudiger: de schets maakt geen gebruik van perspectief en bevat maar een paar kleuren. Alle nadruk ligt op wat is afgebeeld. 

Het lam en het boek lijken bijna op een pictogram, dat kijkers belangrijke informatie verschaft en in een bepaalde richting wijst. Maar in tegenstelling tot een pictogram is er niets schematisch aan deze schets. Het lam staat niet voor de term ‘lam’ in het algemeen en is niet vervangbaar door andere lammen. Hetzelfde geldt voor het boek. Ze zijn daarvoor te expressief. Ze zijn eerder te vergelijken met illustraties in een kinderboek. 

Casty illustreerde zelf ook twee kinderboeken, waarin de afbeeldingen de functie hebben de fantasie van de jonge lezer te prikkelen. Ze ondersteunen de tekst en helpen de kinderen de tekst te begrijpen door hem tot leven te brengen. Hetzelfde geldt voor deze schets. Hij spreekt over het lam als fiere heerser en wijkt zo af van de meeste afbeeldingen van het lam, waarin het meestal een kruis of een vaandel met een kruis erin omarmt. Toch komt het niet over als een imponerende machthebber. Daarvoor is het te kwetsbaar – een lam dat geofferd zal worden.   

Als we de afbeelding van links naar rechts lezen, zien we het lam boven het boek of de boekrol staan. Maar ook het boek is niet onbelangrijk. Het lam lijkt ernaar te kijken en wij doen dat als vanzelf ook. Het zachtaardige voorkomen van het lam en het feit dat het als offerlam voor ons stierf bevrijdt ons echter van onze angst voor de boekrol.

Eenvoudige en eerlijke kunst als deze schets kan slechts het product zijn van een eenvoudig geloof en van een persoonlijkheid, die ik mocht leren kennen als kinderlijk in de beste zin van het woord. 

******* 

Gian Casty (1914-1979) groeide op als boerenzoon in de bergen van het kanton Graubünden in Zwitserland. Op school ontwaakte de liefde voor het schilderen in hem. In 1933 ging hij naar Bazel. In 1946 werd daar een wedstrijd uitgeschreven voor nieuwe ramen voor de Bazelse Münster, waaraan veel kunstenaars deelnamen. Zo ook Gian Casty, die al snel de belangrijkste glas-in-loodkunstenaar van Zwitserland werd. Karakteristiek voor zijn stijl is het gebruik van felgekleurd glas en een eigen manier om het licht te breken middels ‘schwarzlot’, dat hij aanbracht aan beide kanten van het glas. Daarom kreeg een boek over hem als titel Aus dem Dunkeln leuchten(Schijnen vanuit de duisternis). Casty maakte ramen voor vele publieke gebouwen en ca. 20 kerken. Zwitserland schonk een raam van zijn hand aan Paus Paulus VI en bracht een postzegel uit met een van zijn ramen erop. 

Beat Rink werd geboren in Bazel, Zwitserland. Hij studeerde literatuur/geschiedenis en theologie aan de Universiteit van Bazel en is dominee in de Zwitserse gereformeerde kerk. Hij was betrokken bij de start van Arts+ (www.artsplus.ch) en van Crescendo (www.crescendo.org) – van Crescendo is hij al vele jaren directeur. Hij geeft lezingen en schreef de volgende boeken: Grosse Maestros, hinter der Bühne erlebt/Backstage with Great Musicians (Interviews met Franz Mohr van Steinway & Sons, New York); Mich umgibt ein grosser Klang (Interviews met 20 bekende musici); Jauchzet, frohlocket! Die Botschaft des Weihnachtsevangeliums von J.S. Bach; en Verleisbarungen – Aphorismen (poëzie).

Om een artikel van Beat Rink over christendom en kunst te lezen: in het Engels klik hier; in het Duits klik hier. 

ArtWay beeldmeditatie 10 november 2013