Kerk en kunst -> Artikelen kerk en kunst

Anne-Marie van der Wilt - door A.M. van der Wilt

Anne-Marie van der Wilt

Levensloop
Mijn naam is Anne-Marie van der Wilt. Op 18 december 1965 ben ik in Rotterdam geboren. Na de middelbare school heb ik de opleiding tot A-verpleegkundige gevolgd. Na mijn diplomering ben ik theologie gaan studeren, eerst aan de lerarenopleiding, later aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ik ben afgestudeerd in de vakken Liturgiek en Beeldende kunst. Nu werk ik als beeldend kunstenaar en theoloog. In maart 2013 ben ik bevestigd in het ambt van predikant binnen de PKN. In mijn werk komen beide vakgebieden samen.

 

Mijn opdrachtgevers zijn kerken, maar ook instellingen als algemene en psychiatrische ziekenhuizen, verzorgingshuizen en huizen van bewaring. Het contact en het gesprek met de opdrachtgever zijn voor mij altijd van groot belang; daar besteed ik veel tijd aan. Ik ben benieuwd naar de identiteit en spiritualiteit van bijvoorbeeld een gemeente of een instelling. Als theoloog en kunstenaar ken ik de taal van spiritualiteit en verbeelding. Deze kennis is waardevol in het gesprek met de opdrachtgever. Wat daarin ter sprake komt, vertaal ik in vorm en kleur. Veel van mijn werk verbeeldt ervaringen en geloofsverhalen van mensen: wat mensen beweegt en motiveert in het leven. In het vrije werk dat ik ook maak volg ik mijn eigen inspiratie. Veel daarvan is direct gebaseerd op bijbelverhalen.

Kunstwerken en materiaalgebruik
In mijn werk maak ik gebruik van heel diverse materialen. Hierdoor kan ik een totaalconcept leveren voor de inrichting van bijvoorbeeld een stiltecentrum of liturgisch centrum van een kerk. Ik ontwerp en maak glaskunst, ramen van glasappliqué en glasmozaïeken. Verder geef ik adviezen bij de (her)inrichting van kerkgebouwen, maak liturgische kleden en stola’s (paramenten) van zijde en wol. Ook maak ik kunstwerken waarin ik diverse materialen combineer door middel van collagetechniek (glas, hout, verf, steen en keramiek).

Diversiteit in werk
* Liturgische kleden/paramenten/stola’s. 
* Ramen met glasappliqué voor stiltecentra en kerken. 
* Vrij werk en andere kunstwerken van glas en glasmozaïek. Veel van mijn werk hangt blijvend in een stiltecentrum of kerkruimte en zou je meditatief kunnen noemen.

Ruimte scheppen
De gedachte dat kunst moet prikkelen en mensen wakker moet schudden kan van groot belang zijn, maar is niet wenselijk als kunst blijvend ergens hangt – en zeker niet in een kerk of instelling. Mijn mening is dat kunst in kerken en stiltecentra ruimte moet geven. Ruimte voor de verbeelding van de toeschouwer die ernaar kijkt. Ruimte vanwege de diverse gemoedstoestanden waarin een mens zich kan bevinden. Het maakt nu eenmaal uit of we met een gevoel van geluk of met een gevoel van verdriet naar iets kijken. De menselijke gemoedstoestand heeft effect op onze blik.

De symboliek en iconografie hebben mij steeds in hoge mate geïnteresseerd. Ze ontsluiten de betekenis van een kunstwerk. Ook komen de theologie en kunstgeschiedenis hierin samen. Het is interessant om te zien hoe mensen altijd en overal uiting hebben gegeven aan hun geloof en levensovertuiging. Binnen mijn werk zie ik het als een uitdaging om geloofsverhalen en verhalen uit de Bijbel naar het leven van nu te vertalen om zo die oeroude verhalen weer te laten spreken ook in deze tijd. Zeker in onze tijd zien we dat er steeds meer behoefte is aan beeldtaal. We leven in een beeldcultuur. Beelden en symbolen spreken diepere lagen aan dan die door de ratio worden bereikt.

In mijn werk zijn veel organische vormen te zien, vormen gerelateerd aan de natuur. Verder werk ik vooral met heldere kleuren. Ik ben van mening dat kleuren zin geven aan het bestaan. Kleuren kunnen pastorale kracht hebben en daarmee helpen om de zinnen te verzetten. Kleuren doen iets met mensen.

Kunst mag naar mijn idee naast het verbeelden van aanklacht, verdriet, wanhoop en alle menselijke noties ook warmte en troost bieden in een werkelijkheid, waarin we zo vaak met gebrokenheid en pijn te maken hebben. Kunst en kleur kunnen mensen helpen om even uitgetild te worden boven het leven van hier en nu.

Ik zie dan ook een overeenkomst tussen kunst en het vieren van de liturgie. Tijdens een kerkdienst lezen we teksten, zingen we liederen, ervaren we rituelen en symbolen die ons als het ware even uittillen boven de waan van de dag. Niet met de bedoeling om de realiteit en de ellende die het leven kent weg te poetsen, maar wel met het idee om het zicht op een verlangen naar heelwording open te houden en een ruimte te scheppen voor de verbeelding, waarin we kunnen verwijlen.

Ik schaar me daarmee graag in de traditie van mensen die hebben geprobeerd om de verhalen uit Bijbel en geloof te vertalen naar beeldtaal. Met de huidige leegloop van de kerken is dat voor mij een extra stimulans om op mijn manier bij te dragen aan een toegankelijke kerk. 

1. Zonnelied, 2009, hout met glasmozaïek, 145 x 145 cm. 

Geïnspireerd door het Zonnelied van Franciscus van Assisi en Gezang 400 (Liedboek voor de kerken).

2. De boom en de bron, 2011, tweeluik van glasmozaïek op hout, 110 x 80 cm.

Geïnspireerd door Psalm 1:1-3 (NBV):

Gelukkig de mens 
die niet meegaat met wie kwaad doen, 
die de weg van zondaars niet betreedt, 
bij spotters niet aan tafel zit, 
maar vreugde vindt in de wet van de HEER
en zich verdiept in zijn wet, dag en nacht.

Hij zal zijn als een boom, 
geplant aan stromend water. 
Op tijd draagt hij vrucht, 
zijn bladeren verdorren niet. 
Alles wat hij doet komt tot bloei.

3. Door God gekend, 2012, hout, glasmozaïek, smalti’s, 122 x 122 cm. 

Geïnspireerd door Psalm 139. Psalm 139 bezingt Gods grootheid op een wel heel bijzondere manier. Het is geen theologische verhandeling, maar een gebed tot God met de vraag om geheel en al gekend te worden. Het Hebreeuwse woord voor kennen is jada. Dit kennen is relationeel, als een persoonlijke verhouding. Met kennen wordt bedoeld: zich bekommeren om of het liefhebbend zorgen voor iemand. Nooit gaat het over verstandelijk kennen, het gaat om kennis waar het hart bij betrokken is.
Uit deze Psalm spreken een groot vertrouwen en verwondering dat God de mens op deze manier nabij is. De dichter bezingt hoe God de mens omgeeft in alles wat hij doet en meemaakt. God als grond van het bestaan. God als grondtoon van het leven. God niet ver weg, juist heel dichtbij. God die weet heeft van alles wat er speelt bij zijn schepselen, zijn mensen. God die de mens omgeeft van begin tot einde. Niets ontgaat deze relationele God. Een mooi beeld, dat veel mensen geloofsvertrouwen geeft: je ten diepste gekend weten door de God die jou ooit heeft geschapen.

4. Oneindig verlangen, 2002, drieluik van olieverf op hout, 60 x 45 x 25 cm. 

Geïnspireerd door Psalm 23.

Oneindig verlangen -
naar ruimte en perspectief op je levenspad
naar de bron waar we ons op kunnen laden
naar uitgetild worden boven de pijn en ellende van deze werkelijkheid
naar een plek waar we op adem kunnen komen
naar het goede dat het kwade zal overwinnen
om God te ervaren op de weg die je door het leven gaat.
Dit werk nodigt uit om in de ruimte en het perspectief ervan te gaan staan, ieder met zijn of haar eigen levensverhaal.

5. Gedragen Last, 2008, sloophout en glas, 112 x 80 x 4 cm. 

Dit werk is geïnspireerd door Matteüs 25:40-45. Dit beeld van glas en hout confronteert ons met het lijden en verwijst naar Jezus die wist wat lijden was. Jezus, die tijdens zijn leven de nadruk legde op barmhartigheid en liefde. Als praktische maatstaf gaf hij de mensen het volgende mee: ‘Alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan.’ Jezus inspireerde mensen om in vreugde en verdriet elkaars reisgenoot te zijn.

6. Getsemane, 2009, glas, hout en wolvilt, 115 x 80 x 4 cm. 

Geïnspireerd door Matteüs 26:36-46 en Lucas 22:39-46. Nadat Jezus met zijn discipelen het Pesachmaal heeft gebruikt, gaan ze met elkaar naar Getsemane. Jezus is zich bewust van wat er gaat gebeuren. Hij worstelt met zijn weg. Hij voelt zich dodelijk bedroefd. Lucas vertelt dat Jezus druppels als bloed zweet van angst en verdriet. Het is het uur van de grote aanvechting. Jezus vraagt zijn naaste discipelen met hem te waken, hem nabij te zijn in zijn doodstrijd. Tot drie keer toe vindt hij hen in slaap, lezen we in het evangelie van Matteüs. Jezus laat zijn teleurstelling merken: ‘Konden jullie niet eens één uur met mij waken?’ En later: ‘Liggen jullie daar nog steeds te slapen en te rusten?’ Er is teleurstelling en verdriet bij Jezus, omdat hij in zijn nood door zijn vrienden alleen wordt gelaten.

7. De Engel, 2009, drieluik van hout met glasmozaïek en zijde, 70 x 145 x 3 cm. 

Deze triptiek is gebaseerd op een middeleeuws retabel, een altaarstuk waarvan de voorstelling verwijst naar degene aan wie het altaar is gewijd. De uitvoering van dit drieluik is in glas, hout en zijde. De zijpanelen zijn gemaakt van glas, het middenpaneel van hout met daarachter een appliqué van zijde.

Engel uitgedrukt in zijde 
voelt zacht en glanst.

De wereld waarin wij leven 
uitgedrukt in glas 
is scherp en hard en voelt soms koud

Voeg beide samen
hard en zacht, soepel en stug
contrasten tussen hemel en aarde

Wanneer hemel en aarde elkaar ontmoeten
kan er een engel zichtbaar worden in ons bestaan.
scherp, hard, koud glas
kan de kleuren krijgen van een engel

Engel heel gewoon, ook heel bijzonder 
als teken van God die naar ons mensen omziet.

Te zien
Met mijn kunstatelier ben ik te vinden op diverse kerkbeurzen, bijvoorbeeld in Goes, Amersfoort en Utrecht. 

Publicaties 
Zin in Kleur, Boekencentrum, 2013. ISBN: 9789023927181; 60 pagina's | Gebonden. In dit kleurrijke en ontdekkende lees- en kijkboek combineert beeldend kunstenaar en theoloog Anne-Marie van der Wilt prachtige en veelzeggende kunstwerken met meditatieve woorden. Met glas, zijde, hout en verf maakt Anne-Marie van der Wilt kunstwerken vanuit Het Licht dat haar inspireert. Daar zit ook de pastorale kracht van haar werk. Ze helpt mensen om in kleur te geven aan het leven; om kleur te geven aan het verlangen, zonder het donker en de wanhoop te verbloemen. Gebrokenheid poetst ze niet weg. Dat maakt haar werk zo diep menselijk en geaard.

Daarnaast publiceerde zij in dagbladen als Trouw, Nederlands Dagblad en Reformatorisch Dagblad en tijdschriften als Herademing, Woord en Dienst en Interpretatie.

Website
www.zin-in-kleur.com