ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Pol, Rein - door Joël Valk
Tentoonstelling van Rein Pol in Museum Van Lien in 2004
Los van de alledaagsheid
door Joël Valk
Iedereen fantaseert wel eens. Wat is er nu mooier dan deze verbeelding om te zetten in scheppingsdrang? Rein Pol doet dat als geen ander. Zijn schilderijen tonen overduidelijk hoe deze kunstenaar de werkelijkheid ziet. Pol exposeert in Fijnaart met een overzicht van zijn werk.
Fantasie en verbeelding zijn voor christenen om verschillende redenen belangrijk om te waarderen, niet in de laatste plaats omdat ze relevant zijn voor ons geloofsleven. Het vraagt nogal wat van je om je voor te stellen dat Gods Zoon naar de aarde kwam om het kwade te overwinnen. Een uitgebalanceerd verbeeldingsleven is essentieel voor een levend geloof. Als je kijkt naar de wereld om ons heen zie je dat verbeelding enerzijds wordt ondergewaardeerd en anderzijds wordt overgewaardeerd. Die onderwaardering wordt duidelijk in de grote aandacht die er op televisie bijvoorbeeld is voor reality-tv. De razendsnelle opmars van de digitale camera, die nu ook vaak in mobiele telefoons wordt bijgeleverd, zal onze wereld wat dat betreft alleen maar verarmen. De waarheid wordt gemeten naar de maatstaven van de 'fotografische werkelijkheid': zien is geloven. Anderzijds zie je een grote overwaardering van verbeelding in de fantasy-rollenspelen die er zijn op internet, in videogames en kaartspelen, waar je helemaal in op kunt gaan en die je volstrekt buiten de realiteit plaatsen.
Realistisch
Het is dan ook heerlijk om rond te lopen op een expositie van een kunstenaar die de verbeeldingskracht doordacht en creatief gebruikt zonder de realiteit uit het oog te verliezen. Rein Pol werkt in veel verschillende genres: portretten, landschappen, zelfportretten, dieren, noem maar op. Er is werk te zien van de jaren zeventig van de twintigste eeuw tot het heden. Niet alles is even mooi of goed uitgevoerd, maar dat is niet onlogisch als een overzichtstentoonstelling vroeg tot heel recent werk laat zien. Tussen al die genres die hij beoefent zitten er nu eenmaal ook die hij minder goed beheerst. Zo vallen zijn portretten van anderen vaak wat tegen, zeker als je die vergelijkt met sommige van z'n zelfportretten. En z' n landschappen missen vaak een gelaagdheid die bij veel ander werk wel aanwezig is. Interessant hierbij zijn de glazen vitrinekastjes met daarin foto's van de schilder aan het werk, schetsen en studiemateriaal.
Pols werk is figuratief en wordt veelal gekarakteriseerd als realistisch. In de publicatie bij een reizende tentoonstelling door Amerika in 1982, Reality Revisited, waar hij aan meedeed, werd echter iedere keer de vraag gesteld: wat is dat 'realisme' nou eigenlijk? Die vraag is terecht, want ook bij 'realistische' kunstenaars gaat het iedere keer om een heel persoonlijke verbeelding van de werkelijkheid om ons heen. En in het werk van Pol wordt daarbij niet zelden een knipoog gegeven.
Zo is bij het schilderijtje Triel sur Seine (dat een toeristisch aan doend landschap met een voorbijvarende aak lijkt) meer aan de hand dan je zou denken. Het schip heet namelijk 'Gericault'. De negentiende-eeuwse schilder Gericault werd berucht door zijn schilderij Het vlot van de Medusa (1819), dat een vlot met de overlevenden van een scheepsramp voorstelt. Zo wijst Pol indirect op de mogelijkheid dat dit idyllische tafereel ook een noodlottige afloop kan hebben.
Ook verwijst hij hiermee naar de kunstgeschiedenis. Dit doet hij vaak. Opvallend zijn de schilderijen met daarin nageschilderd werk van bekende schilders uit het verleden, evenals de schilderijen met al of niet opengeslagen monografieën van kunstenaars. Zo heeft hij een serie 'hommages' aan bekende figuratieve Nederlandse kunstenaars als Dick Ket en Kees van Dongen gemaakt.
Op de hak
Maar ook werk van niet-figuratieve schilders als Piet Mondriaan en Karel Appel komt bij Pol naar voren. De schilderijen Mondriaanprop (1998) en Gekreukelde Karel Appel-poster (1989) spreken echter boekdelen. Waar hij in zijn andere schilderijen letterlijk het werk van bekende grootmeesters naschildert en in een eigen context plaatst, zoals zijn Vrucht in schaal met Bonnard (1998), lijkt hij hier geen goed woord over te hebben voor de niet-figuratieve kunst uit het verleden. Van het abstracte werk is nauwelijks iets te zien, het zijn enkel proppen papier of linnen. Gek genoeg zijn deze schilderijen in de catalogus onder het kopje 'hommages' geschaard. Pol neemt ook een eigentijdse kunstenaar als Lucien Freud flink op de hak in zijn Freudiaans sloopafval (2002).
Daar ontbreekt het ons, christenen, nog wel eens aan: op een creatieve en geïnspireerde wijze kritiek leveren, laat staan dat die humorvol zou zijn. Wat dat betreft valt er van de wereld van Rein Pol veel op te steken, want zijn werk zit vol visuele grapjes. Zo heeft hij aan het schilderij van een varkensschedel doodleuk een klein portretje toegevoegd van het varken toen het nog leefde. De titel is Das war einmal (1988). In dit soort visuele grappen is Pol op z'n sterkst. Wat te denken van een stilleven met een viool die in brand staat, getiteld Viola con brio (1984), of het intieme portret van een oude non met boven haar een landkaart van IJsland, Zuster Mirjam van IJsland (2001). Het geplooide gezicht van deze oude vrouw is inderdaad een gezicht als een landkaart.
Zweven
Dat is wat keer op keer opvalt bij zijn werk: het maakt je los van de alledaagsheid en laat je even zweven. Dit wordt het allerbest getoond bij Terugblik/stilleven met pop-up boek (1997) dat zich in de collectie van het Drents Museum in Assen bevindt. Dit werk is het zeker waard om in een museale collectie opgenomen te zijn. Het toont verschillende schilderijen van Pol, verwerkt in een stilleven met daarin een opengeslagen pop-up boek. De vervormingen van de oorspronkelijke schilderijen zijn enorm goed neergezet en tonen goed zijn kunnen. Het is ook een van z'n spannendste schilderijen. Vooral met dit soort werk bewijst hij dat de figuratieve schilderkunst niet uitgestorven en zeker niet saai is.
Gepubliceerd in CV/Koers oktober 2004.
De overzichtstentoonstelling van Rein Pol was in 2004 te zien in het Museum Van Lien, Kadedijk 2 te Fijnaart (Noord-Brabant). De catalogus heet Tussen fantasie en werkelijkheid.
Het auteursrecht voor dit artikel ligt bij CV/Koers en de auteur. Het artikel is overgenomen met toestemming van de uitgever en de auteur.