ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Luyken, Jan - door Paul Bröker
Jan Luyken, dichter en visionair
door Paul Bröker
De Amsterdammer Jan Luyken (1649-1712) was een van de boeiendste figuren uit het toch al zo rijke intellectuele leven van de late Gouden Eeuw. Hij was, evenals zijn vader, de schoolmeester Casper Luyken, chiliast, dat wil zeggen dat hij iedere dag het Duizendjarige Rijk (met de wederkomst van Christus) en aansluitend het Laatste Oordeel verwachtte. In de tussentijd moest men ernst maken met de strikte navolging van Jezus en de weg naar de eenvoud van het vroege christendom terugvinden. Dogma’s en autoriteiten werden verworpen. Luyken kwam overigens pas op 26-jarige leeftijd tot deze leer, na eerst enige tijd de geneugten van het wereldse Amsterdam te hebben gesmaakt. Deze sfeer klinkt door in zijn eersteling, De Duytse lier (1671).
Behalve talentvol dichter was hij een gedreven graficus en droeg hij als zodanig etsen bij aan tal van plaatwerken, meestal van religieuze of historische signatuur. Hieronder komen waarlijk monumentale en visionaire composities voor. Na zijn 'bekering' in 1675 stelde hij zijn dubbeltalent alleen nog in dienst van zijn chiliastische overtuiging en het ascetisch piëtisme dat hieruit voortvloeide. Een prachtig mengsel van poëzie en beeldende kunst zijn de bundels Jezus en de Ziel (1678) en Voncken der liefde Jesu (1687). Meer didactisch zijn het beroemde Spiegel van het menselyk bedryf uit 1694 en Het leerzaam huisraad uit 1711. Alles wat hij met zijn werken (alleen al zo'n 3000 etsen) verdiende, gaf hij weg. Hij stierf doodarm op 63-jarige leeftijd.
Uit: Jaarprogramma 2008-2009 van Helikon, Landelijk instituut voor religie in kunst en cultuur, Pieter Breughelstraat 18, Utrecht. Voor informatie over hun cursussen, lezingen, excursies en reizen, zie www.kunstgeschiedenis-helikon.nl