ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Bosch, Jeroen - door Paul Bröker
Jeroen Bosch en de mens als redeloos wezen
door Paul Bröker
Jeroen Bosch (circa 1450-1516) is een van de meest intrigerende en uitzonderlijke kunstenaars uit de westerse cultuurgeschiedenis. Weinig schilders uit de late Middeleeuwen beschikken over zo’n grote inventiviteit als deze meester. Hij spreekt tot de verbeelding met zijn overtuigende voorstellingen van schrikaanjagende dingen die geen menselijk oog ooit had waargenomen. De fantastische voorstellingen, vol bizarre gedrochten en vreemde gebeurtenissen fascineerden vanaf hun ontstaan een groot publiek.
Alles wat de mensen indertijd bewoog, lijkt in zijn oeuvre op een onvergelijkbare wijze gestalte te hebben gekregen. Maar zijn griezelige en schijnbaar irrationele beeldtaal is tegenwoordig niet altijd even makkelijk te doorgronden. Jeroen Bosch is zelfs een van de moeilijkst te interpreteren meesters uit de tijd van rond 1500. Recente studies hebben echter heel wat opheldering verschaft over de betekenis van zijn schilderijen. In zijn Laatste-Oordeel-, helle- of temptatievoorstellingen hekelt hij vooral wangedragingen en zonden. De menselijke figuren worden door symbolische attributen gekenschetst als ‘zot’, ‘dwaas’ of ‘redeloos’. Maar waarom zijn bij Jeroen Bosch ongeveer alle zondaars of boosdoeners blijkbaar redeloze wezens? Het zal duidelijk worden dat hij een verband legt tussen deugd en wijsheid, tussen ondeugd en onverstand.
Uit: Jaarprogramma 2008-2009 van Helikon, Landelijk instituut voor religie in kunst en cultuur, Pieter Breughelstraat 18, Utrecht. Voor informatie over hun cursussen, lezingen, excursies en reizen, zie www.kunstgeschiedenis-helikon.nl