ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Cola School, Japan - BM - M. Bellefeuille-Frost
Cola School, Japan: Yuki no Santa Maria
Een groot geheimenis
door Melody Bellefeuille-Frost
Bovenop de Nishibakaheuvel in Nagasaki gedenkt het Zesentwintig Martelarenmuseum de aanwezigheid en vervolging van Japanse christenen vanaf de komst van Franciscus Xaverius (medeoprichter van de Sociëteit van Jezus) in 1549 tot het Meiji-tijdperk begon in 1868. Het museum heeft een kakemono (hangende rol) met de titel Yuki no Santa Maria (Onze-Lieve-Vrouw van de Sneeuw). Hoewel de kunstenaar en de datering onbekend zijn, is het waarschijnlijk dat een leerling van de ‘kunstacademie’ of het ‘schilderseminarie’ van de jezuïeten in Japan, ontwikkeld door de Italiaanse missionaris-kunstenaar Giovanni Cola (ca. 1558-1626), dit werk rond 1583-1614 heeft gemaakt.
Yuki no Santa Maria is omgeven met mysterie. De huidige staat en de historische context roepen vragen en reflectie op, misschien vooral tijdens de advents- en kersttijd.
De compositie duidt op kennis van de iconografie van de Maagd Maria en laat ons raden naar het beschadigde deel. Maria kijkt naar beneden, haar handen samen omhoog geheven alsof ze in gebed is. Ze draagt een rood en blauw gewaad en een gebloemd hoofddeksel. Haar lange, bruine haar valt over haar rug en een schoonheidsvlek siert haar linkerwang. Het versleten oppervlak van het schilderij suggereert dat het talloze keren is opgerold en uitgerold en functioneerde als voorwerp van devotie.
De weergave van Maria met haar ogen neergeslagen en gevouwen handen is vanouds onderdeel van meerdere beeldtypen: de Madonna van de Onbevlekte Ontvangenis, de Tenhemelopneming van de Maagd, de Annunciatie en de Maagd die het slapende Christuskind aanbidt. 1 Via missionaris- en koopmansroutes bereikten prenten en schilderijen met dergelijke beeldtypen Japan in de 16de en 17de eeuw. De geïmporteerde afbeeldingen werden vervolgens gereproduceerd of aangepast door lokale kunstenaars voor gebruik in de Japanse christelijke devotie.
Wat vulde oorspronkelijk het beschadigde deel? Het Christuskind dat op de schoot van zijn moeder zit? Dat lijkt aannemelijk, maar de schade is te ernstig om dit zeker te weten. In plaats daarvan nodigt het open gedeelte de beschouwer uit om zijn of haar verbeelding in te schakelen.
De historische context van het beeld versterkt het mysterie. Al rond 1614 troffen golven van vervolging zendelingen en bekeerlingen in Japan. De internationale betrekkingen werden strikt gereguleerd door het uitzetten van missionarissen en het verminderen van commerciële activiteiten, waardoor Japan in feite werd geïsoleerd van Europese invloed. Yuki no Santa Maria overleefde echter 250 jaar van vervolging en isolatie. Een christelijke familie uit het Sotome-gebied van Nagasaki bewaarde de boekrol opgerold in een bamboekist, verborgen onder een vloer. 2 Deze werd uiteindelijk ontdekt in de jaren zestig en vervolgens beschreven door kunsthistoricus Gauvin Alexander Bailey als ‘een van de mooiste schilderingen die bewaard zijn gebleven van de jezuïetenmissies wereldwijd.’3
Het Japanse ‘verborgen christelijke tijdperk’ omvat een periode van bijna drie eeuwen vanaf het begin van de 17e eeuw tot bijna het einde van de 19e eeuw. Objecten van de religieuze beeldcultuur bleven behouden doordat ze verstopt werden. Hoe lang wachtte Yuki no Santa Maria in het donker? Hoe was het voor de eigenaren om de boekrol tevoorschijn te halen en uit te vouwen? Nogmaals, we kunnen het niet weten, maar we kunnen het ons wel voorstellen.
Het mysterie rond Yuki no Santa Maria resoneert met advent en kerst. Tijdens deze dagen staan we stil bij de wonderbaarlijke ontmoeting van Maria met Gabriël en de geboorte van het Christuskind. De Heer was met Maria, de begenadigde en gezegende (Lucas 1:28). Ze overwoog de woorden van de engel in haar hart en reageerde in geloof: ‘De Heer wil ik dienen; laat er met mij gebeuren wat u hebt gezegd’ (Lucas 1:38). De Bijbel tekent vervolgens Maria’s Magnificat op, haar lofzang, in Lucas 1:46-55. En toen het kind eenmaal geboren was, keek Maria recht in het gelaat van Christus.
Yuki no Santa Maria nodigt ons uit tot verder nadenken over het grote geheimenis van Gods komst naar deze wereld. We leven millennia nadat Maria leefde en Christus op aarde kwam en eeuwen nadat een Japanse christelijke kunstenaar deze afbeelding maakte. De hangende boekrol met zijn beschadigde deel weerspiegelt hoe we Christus’ aanwezigheid kunnen overdenken vanuit onze plaats in de geschiedenis. Waar is Christus op de afbeelding, in de geschiedenis? De vragen rond de compositie, de historische context en wat Maria overkwam – Yuki no Santa Maria nodigt ons uit om het mysterie van deze verhalen te omarmen.
*******
Cola School, 雪のサンタ・マリア (Yuki no Santa Maria; Onze-Lieve-Vrouw van de Sneeuw), ca. 1583-1614, Japanse kleuren op papier, gemonteerd op een hangende rol, 28,1 x 21,8 cm (rol), 17 x 12 cm (afbeelding), Twenty-Six Martyrs Museum, Nagasaki, Japan.
De titel Yuki no Santa Maria. De familie die de hangende boekrol bezat, gaf haar de titel Yuki no Santa Maria. De titel is ontleend aan een verhaal over een onverwachte sneeuwval die de plaats aangaf waarop in het jaar 352 de basiliek van Santa Maria Maggiore in Rome gebouwd zou gaan worden. Volgens het verhaal kwam een echtpaar naar deze plek om tot de Maagd Maria te bidden. Ze beantwoordde hun gebeden in een visioen en instrueerde hen om een kerk te bouwen waar het sneeuwde. Op een hete augustusnacht sneeuwde het op wonderbaarlijke wijze op de Esquilijnse heuvel en op die plaats werd de kerk gebouwd. Dit verhaal werd overgebracht naar en aangepast in Japan. 1
Melody Bellefeuille-Frost is een Canadese kunstenares en theoloog. Ze is promovendus in de theologie aan het Institute for Theology, Imagination and the Arts van de University of St Andrews (St Andrews, Schotland). Haar onderzoeksproject vergelijkt afbeeldingen van Christus in Europese en Japanse jezuieten/christelijke kunst in de 16e en 17e eeuw, met als doel de theologische thema's die in de kunstwerken naar voren komen beter te waarderen.
Noten
1 Mia M. Mochizuki, “Seductress of Site: The Nagasaki Madonna of the Snow,” in Aemulatio: Imitation, Emulation and Invention in Netherlandish Art from 1500 to 1800: Essays in Honor of Eric Jan Sluijter, ed. Anton W. A. Boschloo, Jacquelyn N. Coutré, Stephanie S. Dickey, and Nicolette C. Sluijter-Seijffert (Zwolle: Waanders Publishers, 2011), 76-88.
2 Kataoka Rumiko, “雪のサンタ・マリア,” in Hidden Kirishitan of Japan Illustrated, ed. Ito Genjiro (Kamakura: Kamakura Shunju-sha Co., 2021), 133-134.
3 Gauvin Alexander Bailey, Art on the Jesuit Missions in Asia and Latin America, 1542-1773 (Toronto: University of Toronto Press, 1999), 75-76.
ArtWay beeldmeditatie 24 november 2024