Duifhuizen, Martijn - BM - Marleen Hengelaar

In het begin – Een ode aan de natuur

Samenspel natuur en cultuur

door Marleen Hengelaar-Rookmaaker

In het Noord-Hollandse Heiloo ligt een park dat onderdeel uitmaakt van het heiligdom Onze Lieve Vrouw ter Nood. Tienduizenden brengen jaarlijks een bezoek aan dit bedevaartsoord voor een dienst of retraite of om rust en inspiratie op te snuiven in het bezinningspark met zijn kruiswegstaties, beelden, kapellen en Runxput (Mariabron).

In het park vindt dit jaar voor het eerst een tentoonstelling met installaties plaats. Het thema natuur en geloof lag voor de hand, omdat het park op deze plek als van nature tussen beide een verbinding legt. Maar ook de huidige teloorgang van de natuur maakt dit een belangrijk actueel onderwerp. Door het thema toe te spitsen op de zeven scheppingsdagen kwam de natuur bovendien meteen al in het licht te staan van de schepping en dus van de Schepper. Er werd een prijsvraag uitgeschreven, waarop 87 kunstenaars reageerden. Een jury selecteerde hieruit zeven sterke werken, die ieder ingaan op een van de scheppingsdagen.

De inzendingen kwamen uit diverse hoek, maar het merendeel van de geselecteerde kunstenaars lijkt me gelovig. Dit staat in positief contrast met wat er gewoonlijk te zien is op tentoonstellingen rond kunst en religie. Hier is een goede balans getroffen tussen werk van gelovigen en andersdenkenden. Ook valt de toegankelijkheid van de werken op. Ze vragen zeker om een open houding en bereidheid om op ontdekking uit te gaan, maar dan – ook met behulp van de gegeven toelichting – kunnen ze ook de niet in de huidige kunstwereld ingewijde bezoeker aanspreken en tot bezinning aanzetten.

Twee goudkleurige schalen met regenwater, waarin we de hemel gereflecteerd zien. Deze installatie van Martijn Duifhuizen sluit aan bij de tweede scheppingsdag, de dag waarin het water centraal staat. We herkennen zijn strakke, sobere, minimalistische taal. Zowel de kleur als het zeer duurzame materiaal van de schalen wijzen op de kostbaarheid van water. Zonder water geen leven. Tegelijk roepen ze ons op om zuinig en zorgvuldig met water om te gaan in deze tijd van klimaatverandering met de dreiging van zowel droogte als toenemende overstromingen. Heel de schepping zucht en lijkt op de afgrond af te stevenen. Als teken van hoop vormen de schalen samen het getal acht dat verwijst naar de achtste dag, de dag waarop we de opstanding vieren, de dag die staat voor een nieuw begin op een nieuwe aarde.

Esther Hoogendijk maakte drie kleurige sculpturen in aansluiting bij de vijfde scheppingsdag, waarop God de vogels en de vissen schiep. In haar werk maakt zij steeds gebruik van natuurlijke materialen, of het nu om objecten, installaties of schilderijen gaat. Vaak veranderen deze langzaam van vorm, kleur en materie. Zo toont ze processen van groei, bloei en afbraak onder invloed van mens en natuur. Ook deze drie sculpturen zullen met de tijd veranderen. Ze bestaan uit zaden en kalk, die voedsel vormen voor vogels en dieren. Ze laten de gevederden zelf de hoofdrol spelen in hun voortgaande vorming. Het zijn de vogels die de opeenvolgende lagen zullen laten verdwijnen en verschijnen. Hiermee legt Hoogendijk de vinger bij onze vogelonvriendelijke wereld van asfalt en beton en stelt ze er dit mooie voorbeeld van goede samenwerking tussen mens en dier tegenover.

Rick Abelen bouwde in aansluiting bij de zevende dag een kapelletje, dat de bezoeker uitnodigt om er even rustig plaats te nemen om de natuur en stilte in te drinken. Zittend op een van de bamboezitjes begint de symboliek van het bouwwerk langzaam tot je door te dringen. Middenin de kapel staat een jong dennenboompje als symbool voor de groeikracht van de natuur, terwijl zijn eeuwig groene takken refereren aan de eeuwigheid. Die verbinding met het hogere, met de Schepper, komt ook tot uiting in de driehoekige plattegrond met zijn verwijzing naar de Drie-enige God. Dit valt misschien nog het meest op als je naar boven kijkt (zie foto 1). Bamboe staat voor groeikracht, voor veerkracht en standvastigheid: de natuur zal niet opgeven. Al kijkend en mediterend kun je tot jezelf komen, je opnieuw verbinden met God en je bezinnen op de rol van de mens en jezelf in de natuur. Net als waarvoor God de zevende dag bestemde.

Ter afsluiting een citaat van de Duitse middeleeuwse (!) abdis Hildegard von Bingen, dat de gedachtewereld achter de tentoonstelling treffend samenvat: ‘We zullen ontwaken uit onze verdoving en met kracht opstaan voor gerechtigheid. Als onze liefde voor de schepping zich steeds verder verdiept, zullen we haar bedreiging beantwoorden met passie.’

*******

Foto’s: 1. Rick Abelen: Boomkapel; 2. Martijn Duifhuizen: Zonder titel; 3. Esther Hoogendijk: Veranderende sculpturen; 4. Rick Abelen: Boomkapel. © Martijn Duifhuizen.

Besproken kunstenaars:

Martijn Duifhuizen, zie www.atelerduihuizen.nl

Esther Hoogendijk, zie www.estherhoogendijk.nl

Rick Abelen, zie www.abelenarchitectuur.nl

Alle kunstenaars: Timon Hagen, Martijn Duifhuizen, Ellen Rijsdorp & Mariska Mallee, Charlotte Brand, Esther Hoogendijk, Meg Mercx en Rick Abelen.

Buitententoonstelling IN HET BEGIN: EEN ODE AAN DE NATUUR: tot 25 september 2023 in het park van het Heiligdom Onze Lieve Vrouw ter Nood in Heiloo. De tentoonstelling wordt omlijst door een veelzijdig publieksprogramma met lezingen, workshops en concerten passend bij het thema. De tentoonstelling is dagelijks vrij te bezoeken van 08:30 tot 19:30 uur. Voor meer informatie, ga naar https://olvternood.nl/buitententoonstelling-in-het-begin-een-ode-aan-de-natuur/.

ArtWay beeldmeditatie 23 april 2023