Burkett, Norman - BM - Albert Hengelaar

Norman Burkett: Frits de Zwerver

Gereformeerd verzet in de Tweede Wereldoorlog

door Albert Hengelaar

Voor allen die ons een toekomst gaven.
Onderschrift borstbeeld

Sedert 1995 staat er een oorlogsmonument voor dorpsdominee Slomp in het Overijsselse Heemse. Eerst moest de herdachte persoon overlijden, want zelf wilde hij niet worden onderscheiden voor zijn werk.

De Heemser predikant (ook bekend als Frits de Zwerver) is een legendarische verzetsheld. Bij ons bezoek aan Heemse kort na de onthulling van het monument in 1995 troffen wij oudere dorpsbewoners aan die nog bij de predikant op catechisatie waren geweest. Zelf namen we een bevriende kunstenaar mee, dochter van een van Canadese oorlogsheld. Er ontspon zich een sociale dynamiek die echte emotie losmaakte. De Heemsenaren raakten op dreef over hun herinneringen aan de predikant.

Het borstbeeld geeft Slomp treffend weer, onverzettelijk en empathisch. Ook aan zijn afkeer van onderscheidingen is gedacht. Op een zwerfsteen naast het monument worden drie andere lokale helden herdacht. Heine Bolks had een Duitse moeder.

Slomp zag al vroeg in dat het nazisme niet deugde. Bij Heemse over de grens met Duitsland wonen ook gereformeerden. Van hen hoorde hij al in de eerste helft van de jaren ’30 hoe de sociale beïnvloeding in Duitsland verliep. De ouders beklaagden zich dat ze hun kinderen niet meer in de hand hadden. Al voor de oorlog was Slomp in de weer om Joodse immigranten uit Duitsland te helpen. Tijdens de bezetting ageerde hij vanaf de kansel en op illegale bijeenkomsten riep hij op tot verzet. Hij werd de leider van de grootste verzetsorganisatie in Nederland en overleefde een gevangenneming en bevrijding uit de gevangenis. Mooi om in het in 2020 verschenen dagboek van verzetsweduwe Pietertje te Rietstap te lezen dat hij haar na de oorlog kwam troosten.

Slomps borstbeeld doet meteen denken aan de befaamde beelden uit Praag in 1968 en Beijing in 1989. De naakte borst tegenover de tank. De kwetsbare mens tegenover het harde kwaad. Het lijkt onbegonnen werk. Maar de gereformeerde predikant liet zien wat je te doen staat als je wordt geroepen door het bijbelse gebod van gerechtigheid en naastenliefde. Het monument in Heemse geeft dat een passende plek.

*******

Norman Burkett: Frits de Zwerver, 1995, brons, zonder sokkel circa een halve meter, Hardenberg (Heemse).

Frits de Zwerver. In het kader van de 50e herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft de toenmalige Rotary Club Hardenberg het initiatief genomen een borstbeeld op te richten ter herinnering aan Ds. F. Slomp (1898-1978), in de oorlogsjaren predikant in Heemse-Hardenberg. Hij was de oprichter en leider van de 'landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers' (de LO-LKP; www.lo-lkp.nl) en stond bekend onder de schuilnaam 'Frits de Zwerver'. Een efficiënt functionerend landelijk netwerk van onderduikadressen was het meest in het oog springende resultaat van zijn activiteiten. Het NIOD heeft berekend dat het om 350.000 onderduikers ging, op een totale bevolking van 9 miljoen!

Norman H. Burkett (Dublin, 1942) is een Ierse beeldhouwer en schilder. Burkett studeerde van 1971 tot 1974 aan de Royal Academy of Arts in Londen. Hij ontving de Elizabeth Greenshields Scholarship Award, waarmee hij in 1975 in Canada verbleef. Na terugkeer vestigde hij zich in Nederland. Hij is een figuratieve beeldhouwer en daarnaast schilder en tekenaar (www.burkett.nl).

Albert Hengelaar is penningmeester van Stichting ArtWay. Zijn dagelijks werk betreft het vertegenwoordigen van de wereldwijde Evangelische beweging bij de Verenigde Naties in Geneve, in het bijzonder in de mensenrechtenraad.

ArtWay beeldmeditatie 2 mei 2021