Hong Song-Dam - BM - Grady van den Bosch

Hong Song-Dam: Resurrection

Opstandige kunst

Door Grady van den Bosch

We zien een houtsnede. Centraal in het beeld staat een lotusbloem. Deze bloem staat in de Aziatische cultuur vaak symbool voor zuiverheid en de oorsprong van het leven. In die zin ook wel voor nieuw leven. De lotus komt uit het donkere water tevoorschijn en straalt in al haar schoonheid. Onder de lotus zwoegen boeren op het land. Daar weer onder een liggende man met geweer. In de lotusbloem een man met een kind op zijn schouder en een op zijn rug.

Dit is een kunstwerk van de Zuid-Koreaanse kunstenaar Hong Song-Dam, een geëngageerd kunstenaar. Hij bekritiseert met zijn kunst maatschappelijk en politiek onrecht. Toen hij in 1980 in de hoogtijdagen van de dictatuur in Zuid-Korea een bloedig neergeslagen opstand overleefde wilde hij iets terugdoen. Hij ging zijn kunst wijden aan het onrecht dat hij om zich heen zag. Wellicht is deze ‘opstanding’ een van de lagen in de houtsnede Resurrection (Opstanding).

Hong Song-Dam is een van de frontmannen van de Zuid-Koreaanse kunstbeweging Minjung. Minjung betekent ‘mensen’. De Minjung kunstbeweging ontstond in 1980, toen Zuid-Korea nog een dictatuur was. Aanleiding voor het ontstaan van Minjung was de Kwangju slachting. Dit was de opstand waar Hong Song-Dam aan meedeed, zoals ik hierboven beschreef. Kwangju was de toenmalige woonplaats van Hong Song-Dam. Met hun kunst riepen de kunstenaars van de Minjung kunstbeweging op tot democratisering en tot eenwording met Noord-Korea. Zij verheerlijkten in hun kunst de natuur, arbeiders en boeren en bekritiseerden imperialisme en Amerikanisme. Hoewel sommige kunstenaars er wel van werden beschuldigd, waren de minjungkunstenaars geen communisten.

De kunst van deze beweging bestond voornamelijk uit houtsneden, naast o.a. muurschilderingen. Deze houtsneden, een druktechniek, konden gemakkelijk gereproduceerd en verspreid worden, waarmee een groot publiek kon worden bereikt. Dit kan worden gezien als een vorm van democratisering van de kunst. Daarnaast konden zij als pamfletten dienen en op vlaggen worden geprint om mee de straat op te gaan.

In Resurrection herkennen we de thema’s van de Minjungbeweging. Er is aandacht voor de natuur en de boeren en het onrecht van de onderdrukten wordt aan de kaak gesteld. Hong Song-Dam verbeeldt hier met de lotusbloem ongetwijfeld een vergezicht naar een nieuw Zuid-Korea en de ‘opstanding’ van het onderdrukte volk. Wanneer we meer inzoomen, is de man met het geweer mogelijk een dode en begraven vrijheidsstrijder, die in de lotusbloem weder opstaat (Glasgow Gallery of Modern Art).

De stijl van de Minjungkunst was in eerste instantie o.a. geïnspireerd door Duitse expressionistische kunstenaars als Käthe Kollwitz. Latere Minjungkunstenaars verwierpen deze link met de westerse kunst en putten veeleer uit traditionele Koreaanse kunst en boeddhistische kunst. In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat de Minjungkunst brak met de toen gangbare modernistische Koreaanse kunst. Omdat zij zo’n grote rol speelde in de democratiseringsbeweging, wilde het intellectuele establishment haar invloed indammen en werd de Minjungkunst tot non-art verklaard. Zij werd niet serieus genomen door de kunstwereld omdat de boodschap belangrijker zou zijn dan de artistieke kwaliteit. Toch werd Minjungkunst een zeer invloedrijke beweging met een sterke zeggingskracht. Inmiddels is Zuid-Korea een democratie en is de Minjungkunst wat meer mainstream geworden. Nu geeft de overheid zelfs opdrachten aan Minjungkunstenaars en was er in 1994 een grote overzichtstentoonstelling.

De Minjung kunstbeweging stond niet op zichzelf. Zij bewoog zich zij aan zij met o.a. de studentendemocratiseringsbeweging en de Minjungtheologie. Deze theologie is geïnspireerd op de bevrijdingstheologie die haar oorsprong vond in Latijns-Amerika. De bevrijdingstheologie en dus ook de Minjungtheologie richten de aandacht op compassie voor de misdeelden en onderdrukten en zien sociale onderdrukking als een zonde waarvan we moeten worden bevrijd. Gelovigen streden mee tegen de machthebbers, waar anderen pacifist waren.

Via deze Minjungtheologie zouden we met de Minjungkunst een parallel kunnen trekken naar Jezus. In de keiharde Romeinse maatschappij vroeg Jezus aandacht voor de kwetsbaren. In zijn preken, gelijkenissen, genezingen en gesprekken stelde hij steeds de naaste centraal. ‘Wat je aan de minste hebt gedaan, heb je aan mij gedaan,’ zei Jezus (Mattheus 25:40). Een andere parallel met de Minjungkunstenaars is het lot van Jezus die gevangenschap, marteling en zelfs de dood moest ondergaan. Ook Hong Song-Dam heeft in de gevangenis gezeten, monddood gemaakt door het regime. En tenslotte is daar natuurlijk de parallel met het thema van het hier besproken kunstwerk Resurrection, namelijk de opstanding. Streeft Hong Song-Dam naar een nieuwe maatschappij zonder onrecht en corruptie, de opstanding van Jezus is van een hele andere orde. Daarbij mogen we het nieuwe en herstelde leven zien in het licht van de eeuwigheid, het Koninkrijk van God.

*******

Hong Song – Dam: Resurrection (Buhwal in het Koreaans, 1989), houtsnede op papier, 56,6 x 42,6 cm. Stijl: Sociaal realisme. In de collectie van Glasgow Gallery of Modern Art. Deze galerie organiseert vaak exposities waarmee zij de macht van hedendaagse kunst inzet om issues rondom mensenrechten in het licht te zetten. Resurrection werd aangekocht via Amnesty International, terwijl de kunstenaar op dat moment (1991) in de gevangenis zat. In 1990, toen Glasgow Europese hoofdstad van cultuur was, adopteerden de bevolking van Glasgow en Amnesty International Hong Song-Dam als een gewetensgevangene.

Hong Song-Dam (1955) werd geboren op het Zuid-Koreaanse eiland van Haui en groeide op in Kwangju. In zijn jeugd werkte hij als een studio assistent tot zijn talent werd ontdekt. Hij studeerde beeldende kunst aan de Chosun Universiteit in Kwangju. Zijn tijd op de universiteit werd overschaduwd door armoede en hij moest dan ook werken om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien. Ook had hij te maken met ernstige tuberculose. Toen hij in het sanatorium lag met zware tuberculose, zag hij hoe allerlei mensen die zich wilden schuilhouden voor het dictatoriale regime van dat moment, een plek vonden in het ziekenhuis. Naast mensen die er vanwege de belabberde levensomstandigheden slecht aan toe waren. Hij werd geconfronteerd met armoede en onrecht. Dit motiveerde hem om mee te doen met de Kwangju opstand. Hij overleefde de bloedige slachting van de opstand door het leger en wilde iets terugdoen. Daardoor ging hij kunst maken als aanklacht tegen het onrecht en ging hij deel uitmaken van de Minjung kunstbeweging.

Grady van den Bosch is Master of Education in Arts en werkt als kunsteducator, muziekeducator en kunstenaar vanuit haar eigen bedrijf Studio Grady Art & Art Education. Zij is bestuurslid van Platform Kerk & Kunst en lid van de werkgroep van christelijk kunstcollectief Arsprodeo. Zij was verschillende jaren coördinator van de Interkerkelijke werkgroep Kunst in de Kerk van de Protestantse Gemeente Huizen en van haar eigen kerk, de Oosterlichtkerk in Huizen. Grady is redacteur bij ArtWay. www.gradyvandenbosch.nl

ArtWay beeldmeditatie 21 februari 2021