Duitsland - Peter Zhumtor Broeder Klaus veldkapel

Peter Zhumtor: Broeder Klaus Veldkapel

Transcendente dimensie wordt tastbaar

door Koenraad De Wolf

De spelonkachtige veldkapel van de Zwitserse toparchitect Peter Zhumtor in het dorp Mechernich-Wachendorf in de Eifel nabij Keulen (2007) is uitgegroeid tot een weergaloos bouwwerk dat de transcendente dimensie tastbaar maakt.  

Die merkwaardige vijfzijdige constructie van twaalf meter hoog werd ingepland net voor de top van een heuvelrug. De parking voor de bezoekers bevindt zich in het dal op anderhalve kilometer afstand, wat een langzame initiatie mogelijk maakt. Want dit gebouw, dat zich niet meteen laat duiden, lijkt op een afstand veeleer op een graansilo of een watertoren.

Zhumtor ontwierp een tentvorm van 112 boomstammen, waaromheen hij 24 lagen gestampt beton liet aanbrengen van telkens een halve meter. In de betonconstructie bevonden zich 350 buisvormige openingen. Vervolgens werden de boomstammen in brand gestoken, zodat ze verdwenen, waarbij het vuur drie weken bleef smeulen. De rook ontsnapte via het open dak. In de kapel die geen dakconstructie heeft, regent het dan ook binnen. Letterlijk.

Wie de driehoekvormige deur – waarvan de as op één punt is bevestigd – achter zich dichtdoet, belandt via een korte gang in de open, spelonkachtige gebedsruimte. De spaarzame verlichting gebeurt door middel van mondgeblazen glasproppen aan het eind van de 350 buisvormige openingen – waardoor het trechtervormige volume op een sterrenhemel gelijkt – met bovenaan een lichtopening in de vorm van een traan. De combinatie van de ruwe, zwartgeblakerde textuur en het bevreemdende lichtspel – waarbij je als bezoeker onwillekeurig naar het licht boven wordt gezogen – geeft die kleine ruimte op mensenmaat een spirituele dimensie. De architectuur is zo overweldigend dat je hier vanzelf stilvalt.

Gelovigen zien in het licht bovenaan in de veldkapel van Peter Zhumtor een verwijzing naar God. Hier wordt in de donkerste nacht van het leven een uitweg aangereikt – een traan van mededogen. Letterlijk. En wanneer het licht binnenstroomt bij het openen van de driehoekige ingangsdeur, lijkt dit wel de verrijzenis. Maar die ruimte laat ook niet-gelovigen niet onberoerd. Op een weergaloze manier maakt Zhumtor de transcendente of kosmische dimensie tastbaar.

We moeten terug naar de kapel van Le Corbusier in Ronchamp in de jaren 1950 voor religieuze architectuur van wereldniveau. De enige dissonant in de veldkapel van Zhumtor is het beeld van Broeder Klaus van de Zwitserse beeldhouwer Hans Josephson. Maar de architecturale context is derwijze overweldigend dat, wanneer de deur dicht is, dit beeld nauwelijks opvalt.

*******

PRAKTISCH De Broeder Klaus Veldkapel in Mechernich-Wachendorf in Duitsland (dichtbij Keulen) is elke dag vrij toegankelijk.

Peter Zumthor (1943) is een Zwitsers architect en een internationale autoriteit in zijn vakgebied. In 2009 werd hij voor zijn gehele oeuvre geëerd met de Pritzker Architecture Prize. Zumthor was de zoon van een meubelmaker en leerde ook zelf dit vak. Hij bezocht vanaf 1958 de kunstacademie in Bazel. Halverwege de jaren 1960 was het minimalisme in opmars en hij kreeg belangstelling voor architectuur. In 1966 studeerde hij aan het Pratt Institute in New York. Na zijn studie deed hij tien jaar lang restauratieprojecten voor monumentenzorg in het kanton Graubünden. In 1979 begon hij zijn eigen architectenbureau in Haldenstein, Zwitserland. Sinds 1996 is hij daarnaast professor aan de Accademia di Architettura in Mendrisio. Zumthors gebouwen munten uit in de uitgekiende textuur van de materialen, het lichtspel en het zichtbare handwerk.

Koenraad De Wolf (1956) is een Belgisch historicus en publicist. Hij publiceerde meerdere boeken over hedendaagse religieuze kunst. Meer info vindt u op www.koenraaddewolf.be.

ArtWay beeldmeditatie 18 oktober 2020