B jaar Advent 4 - Ludovica Rambelli Teatro

Ludovica Rambelli Teatro: Annunciatie

Een blijde boodschap ten tijde van corona

door Katouchka Pool

Zie je het licht op de donzige vleugel dat streelt (en speelt met) het gelaat van de engel? Met de haren, de blanke bladeren van de lelie, de ivoorwitte plooien van het eeuwenoude gewaad? De beweging van de engel is ogenschijnlijk tot stilstand gekomen, bevroren haast, om de boodschap die gebracht wordt extra kracht bij te zetten en te verduidelijken in de subtiele wijsvinger-vingerwijzing.

Deze afbeelding is een videostill uit de video 23 tableaux vivants naar schilderijen van Caravaggio, uitgebeeld door het Ludovica Rambelli Teatro.

Zie de hele video hier ; https://youtu.be/WssgNZ96nZ0

In de christelijke symboliek wordt de engel, een teken-gevende gestalte, gezien als boodschapper en instrument van God. Kijkend naar de videostill zouden we kunnen denken dat de engel vanuit een niet-alledaagse, voor velen misschien onbegrijpelijke andere werkelijkheid komt. Een werkelijkheid, die naar mijn idee voelbaar en kenbaar wordt wanneer we proberen te kijken áchter de zichtbare wereld. Een universum waarin wereldgeschiedenis én persoonlijke geschiedenis worden geschreven.

Welke boodschap herbergt deze scène? De engel lijkt uit een verhulde, niet-zichtbare wereld te komen en is ‘geland’ op een verhoging, een soort voetstuk waaroverheen een zwarte doek is gedrapeerd. Een witte engel op een zwart fundament wijst naar een geknielde, gesluierde vrouw in majesteitelijk purperen (1) mantel en zuivere witte kleding, zijde misschien en zacht van structuur. Als een oervrouw, een oermoeder, zit ze daar zoals sinds duizenden jaren gesluierde en niet-gesluierde vrouwen dat doen. Sinds mensenheugenis. Ontelbare, onnoembare zielen.

Het licht, theatraal en het bovennatuurlijke suggererend, valt op haar schoot, op de voor haar borst gevouwen blanke handen, op haar kaak, schouder en rug. Haar blik lijkt naar binnen gekeerd. De witte lelie staat symbool voor haar zuiverheid, als van een onbeschreven blad.

Wat gebeurt hier toch dat met zoveel pathos, met zoveel emotie benadrukt en getoond wordt? Welk verhaal wordt hier aanschouwelijk gemaakt? Waarom is het ontelbare malen als symbool te vinden in 2000 jaar beschaving, sinds het begin van de westerse jaartelling?

Het bijbelverhaal waarnaar in dit tableau vivant verwezen wordt, vertelt ons over de annunciatie (Lucas 1: 26-35), waarbij de engel Gabriël aan de maagd Maria verkondigt dat zij geboorte zal geven aan een zoon die ze Jezus zal noemen, die Zoon van de Allerhoogste en Zoon van God genoemd zal worden. Dit mysterie is mijns inziens een troostend wonder, ter bevrijding van iedereen. Maria is hier een voorbeeld van hoe je je hart en verstand kunt volgen, een goed mens kunt zijn en van daaruit kan handelen. Wát er ook gebeurt en hoe de omstandigheden ook mogen zijn, wees net als Maria en handel bene volenti. Het wonder van de annunciatie brengt licht, vertrouwen op het licht, zijn als het licht. Laat de duisternis je niet op een dwaalspoor zetten, zodat je jezelf, de ander en daardoor de moed en het leven verliest en in het donker terechtkomt.

De boodschap gaat over hoop, ook al is daar misschien in jouw situatie voor je gevoel geen reden toe, gaapt de afgrond en lijkt alles zwart en zonder uitzicht. Het vertelt over geloven en vertrouwen, ook al kan het perspectief onheilspellend kantelen door het coronavirus en is het niet moeilijk verscheidene rampscenario’s voor de geest te halen.

Dit tableau gaat over zorg en zorgzaamheid, over elkaar ruggensteun en troost geven. De rug en schouders van Maria zijn immers sterk belicht. Zij kan dragen wat haar te wachten staat. En ze heeft, net als wij, geen idee hoe de lijnen in haar levensloop en in die van haar dierbare Zoon zich zullen ontwikkelen. Ze heeft vertrouwen, ontvangt de bestemming van haar leven en volgt haar weg, deemoedig, sober, dienstbaar aan God. Angst, schrik, paniek, verdriet, onzekerheid, verlies en pijn, we komen ze allemaal tegen op ons levenspad. Het is goed om ze te herkennen en te erkennen. Dan zal het licht erop schijnen. Van minteken naar plusteken. Geloof, hoop en liefde, wonderen bestaan.

Zolang we elkaar in liefde en schoonheid herkennen en ontmoeten, zal het licht de duisternis doen verbleken en verlichten en zal de zuiverheid van de oermoeder Maria door ons handelen heen schijnen. Goedheid gaat over het ontsteken van het licht, het verlichten van elkaar in een verduisterde wereld, haar bedekking ontsluierd.

*******

Ludovica Rambelli Teatro: Videostill/ tableau vivant, 2018, naar het schilderij Annunciatie (1608) van Michelangelo Merisi da Caravaggio, Nancy (Frankrijk), Museum of Fine Arts; met toestemming voor het plaatsen van deze afbeelding. Uit: Ludovica Rambelli Teatro: 23 tableaux vivants naar schilderijen van Caravaggio; video Simone Calcagni, 2018; muziek Wolfgang Amadeus Mozart: Lux aeterna, KV 626.   

Ludovica Rambelli Teatro, zie www.ludovicarambelliteatro.it

Noot:

1. In het Byzantijnse Rijk (330 n. Chr.-1453) werd de (boven-) kleding van zowel Maria als van Christus, vanaf de begintijd vooral in de kleur purper geschilderd (ikonen). Deze kleurstof, afkomstig uit de purperslak, was overgenomen uit de cultuur van het Romeinse Rijk, waaruit de christelijke beschaving zich ontwikkelde. In het Romeinse Rijk was purper voorbehouden o.a. voor de keizer, de hoogste gezagsdrager. Zijn prachtige purperen kleding onderstreepte zijn macht en aanzien. In de christelijke kunst van het westen werd de mantel van Maria echter vooral met blauwe pigmenten uitgebeeld. Niet alleen omdat zij als ‘Hemelkoningin’ werd beschouwd, maar ook omdat het toegepaste blauw in de begintijd vaak afkomstig was van de kostbare edelsteen lapis lazuli. Deze edelsteen was nog duurder dan goud en heel moeilijk te verkrijgen. En alleen het duurste was goed genoeg voor Maria. Wij kennen Maria dan ook vooral in het blauw gehuld. Licht- of donkerblauw, deze kleur hoort bij haar.

Katouchka Pool is kunsthistoricus-docent ikoonschilderen/ oude meestertechnieken-kunstschilder. Ze verzorgt cursussen en workshops schilderen met tempera volgens de authentieke technieken en met traditionele en hedendaagse onderwerpen. Haar belangstelling gaat uit naar de oorsprong en samenhang van kunst, cultuur, spiritualiteit, religie en filosofie. Haar temperaschilderijen worden gekenmerkt door een verstilde, spirituele, mystieke beeldtaal, die uitnodigt tot meditatie en contemplatie. Ook de gedichten in haar eerste, binnenkort te publiceren bundel zijn hiervoor geschikt. Schilderijen en gedichten vormen een eenheid die verhaalt van een oud, symbolisch mysterie. www.atelierkatouchkapool.nl 

ArtWay beeldmeditatie 29 november 2020