ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Artikelen
God schiep de spelende mens - Willem de Vink
En God schiep de spelende mens
door Willem de Vink
Het is Gods wens dat ons leven tot bloei komt. Toch stimuleert Hij niet zozeer onze prestaties. Het is Hem veel meer te doen om relaties. Daarin komen we tot onze bestemming. Daarom is er bij Hem ook ruimte om te spelen. De omgang met elkaar wordt gevierd in het spel. Creativiteit neemt in de Bijbel een belangrijke plaats in. Maar wie kent die levenskunst vandaag de dag nog?
Een paar jaar geleden schreef ik een boekje, 'Vogelperspectief', waarvoor ik een omslag tekende met een stelletje zwart-witte pinguïns. Midden tussen die butlerachtige beesten stond een exemplaar te stralen in felle kleuren. Over die kleuren wil ik het hier hebben. In de Bijbel worden we aangemoedigd om onze schutkleuren in te ruilen voor onze eigen, unieke kleuren. De Here Jezus noemde Zijn volgelingen de smaakmakers van deze wereld. Hij zei: "Je steekt toch geen lamp aan om hem vervolgens weg te verstoppen onder een korenmaat? Nee, die lamp moet op een standaard staan en licht geven voor iedereen." Een belangrijk argument voor ons om onze kleuren te laten schijnen is onze creativiteit.
Spelenderwijs
We leven in een tijd waarin alles wat we doen nuttig en effectief moet zijn. Bij veel mensen moet je dan ook niet aankomen met de suggestie dat spelen iets te betekenen heeft. Maar wat als de Here God Zélf speelt? De Bijbel geeft ruimte aan de gedachte dat God weet wat spelen is (lees bijvoorbeeld eens Psalm 104:26). Hij schiep spelenderwijs: Hij had er plezier in. Dat spelplezier werd een refrein in Genesis 1: het was goed, heel goed. In dat plezier komt God dichterbij. Het is Zijn manier om iets van zichzelf te tonen (Romeinen 1:20). Hij zet Zijn creatieve communicatie in om contact te maken en dat contact te beleven, te vieren. Contact, daar draait het om bij God. Contact met mensen, die Hij naar Zijn beeld en gelijkenis heeft gemaakt. God gebruikt Zijn creativiteit om contact te zoeken en te onderhouden met mensen. Mensen mogen op hun beurt hun creativiteit inzetten om contact te leggen met God en met elkaar.
We leven in een tijd waarin alles wat we doen nuttig en effectief moet zijn. Bij veel mensen moet je dan ook niet aankomen met de suggestie dat spelen iets te betekenen heeft. Maar wat als de Here God Zélf speelt? De Bijbel geeft ruimte aan de gedachte dat God weet wat spelen is (lees bijvoorbeeld eens Psalm 104:26). Hij schiep spelenderwijs: Hij had er plezier in. Dat spelplezier werd een refrein in Genesis 1: het was goed, heel goed. In dat plezier komt God dichterbij. Het is Zijn manier om iets van zichzelf te tonen (Romeinen 1:20). Hij zet Zijn creatieve communicatie in om contact te maken en dat contact te beleven, te vieren. Contact, daar draait het om bij God. Contact met mensen, die Hij naar Zijn beeld en gelijkenis heeft gemaakt. God gebruikt Zijn creativiteit om contact te zoeken en te onderhouden met mensen. Mensen mogen op hun beurt hun creativiteit inzetten om contact te leggen met God en met elkaar.
Vruchtbare creativiteit
Terwille van Gods plan met mensen kreeg de kerk gestalte. De kerk bestaat voor negenennegentig procent uit contact (toch vreemd dat we ons desondanks vaak veel drukker maken over dat ene procentje: het gebouw, de spullen, de financiën). Een kerk waar het goed is, is daarom een kerk waar goed gecommuniceerd wordt. In zo'n kerk zal creativiteit veel ruimte krijgen, want dat is een belangrijke voorwaarde voor goed contact. Moeders spelen met hun stem in het contact met hun kleintjes. Tieners dansen en musiceren om contact te maken. Volwassen christenen dragen spelenderwijs iets van hun geloof over aan een nieuwe generatie. Het zijn allemaal creatieve manieren om de ander iets mee te geven van jezelf. In creatieve communicatie geef je iets bloot van jezelf. Dat verrijkt en verdiept het contact. De ander wordt erdoor opgebouwd.
Terwille van Gods plan met mensen kreeg de kerk gestalte. De kerk bestaat voor negenennegentig procent uit contact (toch vreemd dat we ons desondanks vaak veel drukker maken over dat ene procentje: het gebouw, de spullen, de financiën). Een kerk waar het goed is, is daarom een kerk waar goed gecommuniceerd wordt. In zo'n kerk zal creativiteit veel ruimte krijgen, want dat is een belangrijke voorwaarde voor goed contact. Moeders spelen met hun stem in het contact met hun kleintjes. Tieners dansen en musiceren om contact te maken. Volwassen christenen dragen spelenderwijs iets van hun geloof over aan een nieuwe generatie. Het zijn allemaal creatieve manieren om de ander iets mee te geven van jezelf. In creatieve communicatie geef je iets bloot van jezelf. Dat verrijkt en verdiept het contact. De ander wordt erdoor opgebouwd.
Opbouwend
Creativiteit beïnvloedt de gemeenschap van mensen op minstens drie manieren. Ten eerste helpt creativiteit ons om onszelf beter te zien. In het spel leert een mens zichzelf beter kennen, zijn unieke eigenschappen, zijn denkbeelden en gevoeligheden. Het stimuleert ons zelfbewustzijn. Ten tweede helpt creativiteit ons om de dingen om ons heen beter te zien. Het maakt mensen vrij en onafhankelijk in hun beoordeling van situaties en personen. Creativiteit kan ons prikkelen om de dingen die er toe doen beter aan te pakken. Ten derde stimuleert creativiteit ons om de dingen op een ándere manier te zien. Het helpt ons om speels, opgewekt, opgelucht te leven, omdat je de dingen van een onverwachte kant kunt bekijken.
Creativiteit beïnvloedt de gemeenschap van mensen op minstens drie manieren. Ten eerste helpt creativiteit ons om onszelf beter te zien. In het spel leert een mens zichzelf beter kennen, zijn unieke eigenschappen, zijn denkbeelden en gevoeligheden. Het stimuleert ons zelfbewustzijn. Ten tweede helpt creativiteit ons om de dingen om ons heen beter te zien. Het maakt mensen vrij en onafhankelijk in hun beoordeling van situaties en personen. Creativiteit kan ons prikkelen om de dingen die er toe doen beter aan te pakken. Ten derde stimuleert creativiteit ons om de dingen op een ándere manier te zien. Het helpt ons om speels, opgewekt, opgelucht te leven, omdat je de dingen van een onverwachte kant kunt bekijken.
Het is opvallend dat Paulus in de moeilijkste omstandigheden (hij zat gevangen) in zijn brief aan de Filippenzen zijn lezers blijft aansporen om blij te zijn (Filippenzen 3:1, 4:4). Hij had een creatieve, geïnspireerde kijk op de situatie: Gods Geest wekte hem op om zich ondanks alles te verheugen. Ons leven lijkt zich ook vaak in een gevangenis af te spelen. Waarom zit alles soms zo muurvast? Terwijl de Bijbel ons toch belooft dat God ons met Zijn Geest van dag tot dag vernieuwt (2 Corinthiërs 4:16)? Jawel. De Here God is ook vandaag de dag creatief actief. Hij is niet statisch, onbewogen, afwezig. We mogen ons bewust zijn van Zijn creatieve Geest die in ons werkt. Hij wil betrokken zijn bij onze persoonlijke ontwikkeling, in ons zakelijk leven, bij de keuzes die we maken, in ons gezin en in onze relaties. God de Schepper wil ook vandaag de dag Zijn creatieve scheppingswerk verrichten. Hij wil ons leven uit een vastgelopen patroon losbreken en er een verrassende wending aan geven.
Belemmeringen
Ik weet wel dat het niet altijd meevalt om creatieve processen toe te laten. Veel mensen zijn bang om aan iets nieuws te beginnen. Waarom komt creativiteit onder christenen vaak zo moeizaam tevoorschijn? Ik signaleer (naast remmingen van meer persoonlijke aard) minstens twee veel voorkomende denkbeelden die onze creativiteit kunnen belemmeren. Denkbeeld 1 - Geloven doe je met je hoofd: je moet de juiste leer verdedigen. Je bent kritisch en het enige wat je jezelf toestaat is hard werken. Creativiteit staat je tegen. Het persoonlijke is gevaarlijk. Je streeft liever naar perfectie in je prestaties dan dat je je in een relatie durft bloot te geven. Maar je leeft zonder voldoening. Denkbeeld 2 - Pas als je leeft zoals God wil, houdt Hij van je. Er leeft angst voor God en medechristenen. Daarom durf je geen sterke gevoelens toe te laten. Creativiteit is beangstigend. Je bent altijd bezig met wat goed en fout is. Verkrampt. Alle warmte en levensvreugde is praktisch zoek.
Ik weet wel dat het niet altijd meevalt om creatieve processen toe te laten. Veel mensen zijn bang om aan iets nieuws te beginnen. Waarom komt creativiteit onder christenen vaak zo moeizaam tevoorschijn? Ik signaleer (naast remmingen van meer persoonlijke aard) minstens twee veel voorkomende denkbeelden die onze creativiteit kunnen belemmeren. Denkbeeld 1 - Geloven doe je met je hoofd: je moet de juiste leer verdedigen. Je bent kritisch en het enige wat je jezelf toestaat is hard werken. Creativiteit staat je tegen. Het persoonlijke is gevaarlijk. Je streeft liever naar perfectie in je prestaties dan dat je je in een relatie durft bloot te geven. Maar je leeft zonder voldoening. Denkbeeld 2 - Pas als je leeft zoals God wil, houdt Hij van je. Er leeft angst voor God en medechristenen. Daarom durf je geen sterke gevoelens toe te laten. Creativiteit is beangstigend. Je bent altijd bezig met wat goed en fout is. Verkrampt. Alle warmte en levensvreugde is praktisch zoek.
Kunnen christenen nog wel spelen?
Het lijkt erop dat we verleerd hebben om te kijken met de ogen van een kind. Hoe anders dan Jezus, ons grote voorbeeld. Jezus was spontaan, onafhankelijk, creatief. Hij liep op het water. Hij sprak tegen de storm. Hij zag in de kleinste dingen een verhaal om de mensen iets duidelijk te maken. Een mosterdzaadje. Een kudde schapen. Een sleepnet. Zijn werkwijze kreeg vaak de vorm van een spel. Brood en vis voor mensen die in kringen moesten gaan zitten. Modder op de ogen van een blinde. Brood en wijn. In Gods koninkrijk leven mensen die hun spontaniteit hervonden hebben. Zij kunnen zichzelf geven, omdat ze hun hoogmoed hebben ingeleverd. Jezus zegt in Mattheüs 18:3-5: "Wanneer gij u niet bekeert en wordt als de kinderen, zult gij het koninkrijk van God voorzeker niet binnengaan." In Spreuken 8 wordt gezegd dat de wijsheid die Gods creatieve scheppingswerk in beweging bracht als een troetelkind was bij God. Hij speelde (volgens de Statenvertaling) dagelijks voor Gods aangezicht. De wijsheid, die speelt. Wie is wijs?
Instrument
Het spel (in welke vorm dan ook) kan ons leven en ons samenzijn verrijken. Ongetwijfeld kenden de Israëlieten om die reden zoveel feesten met zoveel speelse elementen. Nemen we de voorbeelden die de Bijbel ons geeft ter harte? Durven we Gods Geest meer ruimte te geven? Hier volgen tot slot van dit pleidooi voor méér creativiteit enkele argumenten om het spel toch weer op te pakken:
Het spel (in welke vorm dan ook) kan ons leven en ons samenzijn verrijken. Ongetwijfeld kenden de Israëlieten om die reden zoveel feesten met zoveel speelse elementen. Nemen we de voorbeelden die de Bijbel ons geeft ter harte? Durven we Gods Geest meer ruimte te geven? Hier volgen tot slot van dit pleidooi voor méér creativiteit enkele argumenten om het spel toch weer op te pakken:
1. Spelen werkt ontspannend. We hebben behoefte aan momenten van ontspanning, om tot rust te komen en de dingen te verwerken (Psalm 131:2). De Bijbel voorzegt een vernieuwde orde. De vrede die dan op aarde zal heersen, blijkt uit de pleinen die dan vol zullen zijn van spelende jongens en meisjes (Zacharia 8:5). Het spel brengt een gelukkig leven tot uitdrukking. De stress is eraf, de dwang van het effectbejag.
2. Spelen helpt je om beter te leren. Als je jezelf helemaal geeft in je spel, ben je er met je hele persoon bij betrokken. Zodoende leer je meer dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. Spelen helpt je om dingen onbevangen te onderzoeken en van nieuwe impulsen te voorzien. (Spelenderwijs zijn zo de grootste ontdekkingen gedaan.)
3. Spelen kan ook belemmeringen in je ontwikkeling genezen. Ik beschrijf in mijn boek 'Getekend' hoe het tekenen mij als tiener hielp om mijn boosheid te verwerken. Maar ik moest daarna met de verwerkte boosheid wel uit mijn schulp komen.
4. Spelen vormt kunstzinnigheid. Het kan dienen om te zoeken naar iets moois, zodat het leven intenser beleefd kan worden. Het kan ook dienen om aan ideeën vorm te geven, waardoor het spel een bijzonder communicatiemiddel wordt. De bouw van de tabernakel was bijvoorbeeld een uiting van kunstzinnigheid, waarbij elk detail iets te zeggen had (Exodus 36:1, 2).
5. Spelen is de manier om een relatie te vieren. Er werd gejubeld en muziek gemaakt toen de ark van het verbond naar Jeruzalem werd gebracht (2 Samuel 6:15-20). David danste uit alle macht. God was terug. Het spel geeft uitdrukking aan het plezier dat we beleven in een relatie, terwijl het die relatie tegelijkertijd op een speelse manier aftast en verdiept. In onze verhouding tot God is dat dan ook de betekenis van het lofzingen en aanbidden. Ach, als we dat spelen nog eens mochten leren.
Gepubliceerd in Groei 4, 2, 2000.