Hey, Ans - BM - Aniko Ouweneel

Ans Hey: Montagna Fontana

Steen verzachten

door Anikó Ouweneel

De beeldengroep Montagna Fontana (Fonteinberg) van de Nederlandse beeldhouwster Ans Hey (1932-2010) werd voor het eerst tentoongesteld in 1990 in Arnhem (zie foto uit het boek Ans Hey, hierboven). Zes witmarmeren zuilen stonden als wachtposten om de grote albast­sculp­tuur in het midden. Het leken bronnen van pure kracht, gevangen in steen. Ze stonden rondom een albasten ‘ei’, dat opengebroken was en een veelbelovende kern liet zien, een soort bevrucht zaad.

Met dit soloproject was drie jaar hakken en schaven gemoeid. Het middenstuk heeft een bij­zon­der ver­haal. De kunstenares ging op zoek naar de steen waarin ze haar idee zou kunnen verwezenlijken. Op de grens van Umbrië en Toscane trof ze een enorm brok albast aan.

Het lag op een verlaten akker nabij een oude steenfabriek en het leek er al sinds de Etruskentijd te liggen. Het was een rotsblok van meer dan vier ton, het laatste van deze grootte dat er in Italië nog was. Ik wilde zijn hart vinden, de muzikale ziel van de steen, die naar ik hoopte er binnenin gevangen zat en leefde. Voordat de rots van zijn plaats werd gehaald, sneed ik in het oppervlak abstracte beelden van elementen van het omringende landschap met zijn verschuivende lijnen en grof geploegde aarde, zodat het oor­spronkelijke landschap altijd en overal met de steen zou meegaan. (Ans Hey)

Het rotsblok werd een kunstwerk dat uit twee delen bestaat: een wat grotere sculptuur met een inten­sief gepolijst ‘hart’ en een tweede stuk dat eruitziet als de schaal van het hart.

Elke steen heeft zijn eigen klank wanneer een beeldhouwer hem met een beitel bewerkt en bevat ook aderen van mineralen, waar­door sommige vormen mogelijk en andere onmogelijk zijn om te hakken. Om zo’n groot stuk steen goed te kunnen bewerken moet je hem eerst begrijpen. Bij de eerste slag brak de steen onverwachts in tweeën. De kunstenares zag de potentie van de manier waarop hij gebro­ken was en heeft het ‘ongeluk’ ten volle uitgebuit. Zij paste haar ideeën aan en creëerde het hoofddeel van Mon­tagna Fontana, de Grote Albast. Een zacht, het leven koesterend ‘ei’ met een zichtbare en veelbelovende kern was geboren.

Dertig jaar later werd deze sculptuur geïnterpreteerd als veertiende en vijftiende statie ­– ‘Jezus wordt in het graf gelegd’ en ‘De opstanding’ – van Art Stations of the Cross 2020 in Deventer. Zij kwam op de oude begraafplaats bij de twaalfde-eeuwse kruisbasiliek, de Bergkerk, te staan. Ze ziet eruit als een witte meteoriet die op de hoogste plaats van de stad is ingeslagen en opengebarsten.

Hier liggen veel zogeheten onzichtbare armengraven. Zo’n plaats stemt tot nadenken over je eigen ver­gankelijkheid. Maar heeft de dood het laatste woord? Die vraag wordt beantwoord door het verhaal van Jezus’ opstanding. Ook de albasten sculptuur die een nieuw begin aanduidt vormt een antwoord op die vraag. Zij biedt inspiratie om na te denken over het mysterie van nieuw leven, de eeuwigheid gelegd in het hart van de mens.

De inspiratie vastgelegd in dit monumentale werk is van een eindeloze bestendigheid. Het staat, deze keer zonder de zes marmeren zuilen, op zichzelf als krachtig symbool van een lang verwachte en toch verrassende transformatie. Wij verwachten dat het onmogelijke gaat gebeuren, dat de doden zullen opstaan, dat het hart van een steen zacht wordt en tot leven komt door goddelijk ingrijpen.

Blijf niet staan bij wat eertijds is gebeurd, laat het verleden nu rusten. Zie, ik ga iets nieuws verrichten, nu ontkiemt het – heb je het nog niet gemerkt? Ik baan een weg door de woestijn, maak rivieren in de wildernis. (uit het boek van de profeet Jesaja 43:18-19; 800 v.Chr.)

*******

Ans Hey: Grote Albast uit het project Montagna Fontana, albastsculptuur, 1979.

De titel (‘steen verzachten’) is een regel uit een gedicht van Gerrit Kouwenaar, gebruikt door José Boyens in het boek Ans Hey (2004).

Ans Hey (1932-2010) studeerde tekenen en schilderen in Amsterdam, Londen en Avignon. In Londen maakte zij aan de Saint Martin’s School of Art kennis met de kunst van het steenhouwen. Exposi­ties van haar werk vonden plaats in verschillende Nederlandse musea en in Parijs, Londen, Indonesië, Italië, België, de Ver­enigde Staten, Zweden en Finland. Zij organiseerde diverse multidisciplinaire projecten. Ruim twintig jaar was zij een inspirerende docent beeldhouwen aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/DVN/lemmata/data/Heij

Anikó Ouweneel is cultuurhistoricus en kunstconservator en heeft meer dan dertig kunst­expo­sities georganiseerd. Als deskundige op het gebied van (religieus) cultureel erfgoed richt zij zich op de plaatsing van moderne kunst in oude gebouwen. In 2019 verzorgde zij met Marleen Hengelaar-Rookmaaker Art Stations of the Cross Amsterdam. De editie 2020 in Deventer verzorgde zij samen met Arent Weevers. Zij werkt nu aan twee uitgebreide Euro­pese kunstprojecten. www.visiodivina.eu

ArtWay beeldmeditatie 24 mei 2020