Lendogno, Zéphyrin - BM - Christian Weber

Zéphyrin Lendogno: De opgestane Heer ontmoet Maria Magdalena

De hand die omlaag reikt naar jouw wanhoop

door Christian Weber

Dit bijzondere houtreliëf uit Gabon beslaat twee zijden van een vierkante zuil en is omlijst door een wit-rood-zwart patroon. Rechtsonder zien we Maria van Magdala knielen in wanhopig gebed, het lange haar tot op de heupen. In haar verdriet is zij naar het graf van Jezus gekomen. Rechts van haar gezicht bevindt zich de ronde steen van het graf. Maria lijkt wel bevroren: de grote steen blokkeert haar weg en belemmert haar uitzicht. Wat daar direct achter gebeurt kan zij niet zien. De boom achter haar rug wijst erop dat zij ook niet terug kan naar haar vorige leven.

Links staat Jezus, rechtop en met het haar tot op de schouders, in een lang gewaad dat met een gordel bijeen wordt gehouden. Hij staat daar als een gastheer die de deur opent en zijn gasten naar binnen nodigt. Van hem is maar één hand te zien. En wat voor een! Schijnbaar moeiteloos heeft die hand de steen van de dood opzij geduwd als een schuifdeur. Hij steekt zijn hand uit naar de andere zijde, waar de rouwende Maria zit. Zijn hand komt heel dicht bij haar biddende handen. Twee dimensies komen hier bijeen zoals de takken van de boom elkaar kruisen: de eeuwigheid reikt tot in de tijd. De deur naar de eeuwigheid gaat open. De hand van de Opgestane reikt omlaag tot in de wanhoop van een mens.

Het reliëf is te vinden op een zuil van de katholieke kerk Saint-Michel de Nkembo in Libreville, de hoofdstad van Gabon. Het gebouw is niet erg bekend, maar mag toch gelden als een van de meest opmerkelijke voorbeelden van bijbelse kunst in Afrika. De Franse pater Gérard Morel (1926-2009) C.S.Sp. (Congregatie van de Heilige Geest) werkte van 1967 tot zijn dood in deze parochiekerk. Hij nam het initiatief voor de uitbreiding van het bestaande gebouw tot een capaciteit van 3000 gelovigen. Dit bouwproject werd bekostigd uit lokale fondsen en werd voltooid in 1977. De architectuur is op zichzelf niet imposant, want het is een eenvoudig lokaal van baksteen en golfplaat. Het bijzondere zit hem in de houtsnijkunstwerken. De belangrijkste zijn de houten zuilen die in een periode van tien jaar vervaardigd zijn door de Gabonese kunstenaar Zéphyrin Lendogno (1924-2006). Lendogno was een geschoolde houtsnijder en kwam uit Lambaréné, het beroemde plaatsje waar Albert Schweitzer werkte.

Zoals koningspaleizen in Centraal- en West-Afrika vanouds met uitvoerig bewerkte zuilen zijn verfraaid, heeft ook de Saint-Michel 31 houten zuilen. Ze vertonen een doordacht programma van motieven uit het Oude Testament (dertien zuilen met ongeveer dertig verhalen) en Nieuwe Testament (achttien zuilen met ongeveer veertig verhalen). De selectie van bijbelse taferelen, de verdeling daarvan tussen en op de zuilen in drie tot vijf vakken boven elkaar, de positie van de taferelen op de vier zijden van de zuilen in relatie tot het gebouw en de lichtinval, de positie van de zuilen in relatie tot elkaar en tot in- en uitgangen en de looprichting van kerkgangers, het getuigt allemaal van een doordacht concept en goede samenwerking tussen pater Morel en houtsnijder Lendogno.

Het hier afgebeelde tafereel is onderaan op zuil nummer 28 te zien; aan de andere kant van die zuil zijn de ‘Emmaüsgangers’ (Lucas 24:13-35) afgebeeld. Erboven zijn twee vakken met daarin Thomas en Petrus (Joh. 20:24-29, 21:15-19) en het Zendingsbevel en de Hemelvaart (Mat. 28:16-20, Lucas 24:50-53). Zuil 27 is gewijd aan de kruisiging van Jezus. Maar vanaf die zuil is nummer 27 met de opstandingsmotieven niet zichtbaar. Daarvoor moet de kerkganger eerst de hoek om.

Met Pasen 1979 werden de twee taferelen ‘De opgestane Heer ontmoet Maria’ en ‘De Emmaüsgangers’ afgebeeld op een postzegel van de Republiek Gabon. Er is tot nu toe echter weinig internationale belangstelling geweest voor het houtsnijwerk van Zéphyrin Lendogno. In reisgidsen over Gabon wordt het soms genoemd, maar dan vaak met de onjuiste informatie dat de houtsnijder blind was.

*******

Zéphyrin Lendogno: De opgestane Heer ontmoet Maria Magdalena, houtsnede, ca. 1975, Libreville, Gabon.

Christian Weber werkt sinds mei 2011 als studiesecretaris van het educatieteam van Mission 21 (Bazel, Zwitserland, www.mission-21.org). Voordien woonde hij zes jaar met zijn gezin in de Democratische Republiek Congo, waar hij leiding gaf aan het theologisch seminarie van de Lutherse kerk, nabij Lubumbashi. In een team met lokale collega’s verzorgde hij de opleiding van predikanten voor diverse Afrikaanse landen en aalmoezeniers voor het Kongolese leger. Voordat hij naar het buitenland ging, werkte Christian Weber bij Mission EineWelt in Neuendettelsau in Beieren en was hij persoonlijk raadsman van de bisschop in Neurenberg en, eveneens in Neurenberg, predikant met speciale opdracht voor gezinswerk. In mei 2020 verschijnt zijn nieuwe boek Wie andere Kulturen die Bibel sehen. Ein Praxisbuch mit 70 Kunstwerken aus 33 Ländern.

Literatuur

Boespflug, François (2007): ‘Die christliche Kunst außerhalb Europas (16.-21. Jahrhundert). Einige Orientierungspunkte (Daten, Paradigmen, Probleme)’, in: Reinhard Hoeps (Hrsg.), Handbuch der Bildtheologie, I: Bild-Konflikte, Schöning, Paderborn enz., 2007, pp. 376-399, hier 395.

Jessica Levin, ‘Architectural Decoration on Gabonese Stamps’, African Arts 37 (2004, nr. 2), pp 62-67, 95-96.

Fidele Okoue-Ngou & Zephirin Lendogno, Un art religieux gabonais. Les sculptures de Saint-Michel de Nkembo et de Saint-Luc de Bikelé, St.-Joseph, Libreville, 1992.

ArtWay beeldmeditatie 19 april 2020