Het lichaam in de hedendaagse kunst - René van Tol

Enkele opmerkingen bij mijn film 'De opstanding van het lichaam'

door René van Tol

De film 'De opstanding van het lichaam' richt zich op de vraag of het lichaam nog een rol van betekenis kan spelen in de kunst. De vraag kwam bij mij op omdat ik als kunstenaar steeds vaker beoordeeld wordt op mijn concepten en ideeën in plaats van op mijn weergave van de fysieke werkelijkheid en de daarbij horende optische uitdagingen. M.a.w. de kunst van nu neigt naar het conceptuele. Deze neiging heeft volgens mij tot gevolg dat de kunstenaars steeds meer het weerbarstige van de fysieke werkelijkheid gaan mijden. De kunstenaar zoekt een andere bron voor zijn beeldmateriaal, meestal op het internet of via de fotografie. Het proces van het omvormen van driedimensionale ervaringen naar het tweedimensionale dat altijd de uitdaging van de beeldende kunstenaar is geweest, wordt daardoor langzamerhand uit handen gegeven en overgelaten aan een technisch procedé. Zo verandert het fysieke als basis voor de kunst in het virtuele.

Persoonlijk denk ik dat de kunst van onze tijd door deze hang naar het virtuele sterk gnostische trekken krijgt. Zij staat vijandig tegenover het fysieke dat gezien wordt als een belemmering van het vrije spel van de geest. Vandaar dat de kunst van nu argwanend staat tegenover realistische tendensen die als slaafs terzijde worden geschoven.

In de film wordt gekeken of het lichaam nog telt. Vanuit christelijk perspectief is dit een belangrijke vraag omdat in het christelijk denken het lichaam hoog wordt ingeschat. God wordt mens en zo wordt het lichaam in de incarnatie, de vleeswording van God, volledig bevestigd. Je zou hieruit kunnen concluderen dat God een realist is. Hij neemt het fysieke van zijn schepping in ieder geval serieus.

In de film wordt onderzocht wat het lichaam ons te zeggen heeft. De film belicht twee aspecten van het lichaam: de gelaagdheid en de beweging. De film laat zien dat het lichaam een aantal wezenlijke grondtrekken van onze waarneming in zich waarborgt. Ten eerste vernietigt het lichaam al onze zuivere ideeën die wij van de werkelijkheid hebben, omdat het lichaam door zijn gelaagdheid nooit eenduidig is. Concepten gaan ten onder in de fysieke werkelijkheid. De dingen vernieuwen zich daardoor steeds, niet alleen ten opzichte van elkaar maar ook ten opzichte van de kijker. Ten tweede beweegt het lichaam. Het lichaam beweegt zich in het stromen van de tijd. En omdat tijd onomkeerbaar is brengt het lichaam ons naar het punt waar elke ervaring uniek en eenmalig is. Hier ontmoeten we de dingen om ons heen als gans anders, als totaal anders dan wezelf zijn. Het is hier in dit unieke moment waar nieuwe perspectieven zich aandienen en waar onze vormentaal nieuw leven krijgt. Hier wordt hetzelfde vernieuwd.

Weigeren wij ons te onderwerpen aan het fysieke en blijft onze kunst conceptueel, dat wil zeggen in de geest, dan zal de kunst zijn vitaliteit verliezen. De kunst zal zich niet vernieuwen en sterft een gestage maar zekere dood. Dit omdat we alleen via de zintuigen contact kunnen maken met de oneindig rijke vormentaal die in de schepping verborgen ligt.

*******

René van Tol werd geboren in 1958 te Amsterdam. Van 1976 tot 1979 studeerde hij kunstgeschiedenis aan de V.U. te Amsterdam. Van 1979 tot 1981 volgde hij de opleiding grafiek aan de Koninklijke Academie in Den Bosch met als leraren Eduard Flor en Dick Cassee. Van 1981 tot 1983 studeerde hij schilderen en grafiek aan de Rietveld Academie te Amsterdam bij o.a. Herman Gordijn, Henk Huig en Charlotte Mutsaerts. Ook volgde hij gastlessen van Co Westerik. Vanaf 1983 is hij werkzaam als beeldend kunstenaar te Amsterdam. Tevens is hij werkzaam in het Nederlands Marionettentheater te Amsterdam. Vanaf 1990 maakt hij werk geïnspireerd op de Bijbel en de christelijke traditie. Dit resulteerde in 2004 in een opdracht voor een wandschildering in de Obrechtkerk te Amsterdam voorstellende de Annunciatie. In 2009 kocht het Catharijneconvent negen werken van René van Tol. Voor meer over René van Tol, klik hier.