De Bijbel is niet veilig - Ned Bustard

De Bijbel: niet veilig voor je werk of zelfs voor de kerk

door Ned Bustard

Je kunt opgroeien in kerken die beweren trouw te zijn aan de gehele Bijbel en die toch nooit ontdekken wat er werkelijk in staat. We slaan schokkende passages over, we draaien er omheen of we verklaren ze weg. En we vertellen onszelf dat dit allemaal met de beste bedoelingen gebeurt. Om anderen voor struikelen te behoeden houden we moeilijke passages geheim. We houden ze verborgen omdat ze niet geschikt zijn voor kinderen.

Het boek Revealed: A Storybook Bible for Grown-Ups wil deze geheimen blootleggen. Het is recent gepubliceerd door Square Halo Books, Inc. Het boek bevat houtsneden, etsen en linosneden die de Bijbel afbeelden zoals het er werkelijk staat, in al zijn rouwe, gewelddadige en seksuele luister. Er staan meer dan 130 afbeeldingen in van een breed scala aan kunstenaars, nog in leven of gestorven, christen en niet-christen.

Veel van de verhalen die Revealed van illustraties voorziet zijn verzwegen door mensen die dachten God daarmee een gunst te bewijzen. Volgens hen werpt deze inhoud een smet op de Heilige Schrift. Hierover te beginnen, laat staan er op kunstzinnige wijze de aandacht op te vestigen, opent de weg voor aantijgingen van oneerbiedigheid en gebrek aan respect.

De mensen die de Bijbel schreven hadden deze gewetensbezwaren niet. Zij vertelden onverbloemd en ongekuist het verhaal van Gods handelen met de mensheid. En de juistheid van hun keuzes wordt bevestigd door de manier waarop Revealed door lezers is ontvangen. Het verminderde hun respect voor de Bijbel niet, maar deed dit integendeel het juist toenemen. Paradoxaal genoeg zijn juist de mensen voor wie we de moeilijke passages verborgen hadden gehouden – daarbij de verkeerde indruk wekkend dat de Bijbel niet echt gaat over de wereld zoals die werkelijk is – onder de indruk van de intense eerlijkheid van de onthulde Schrift.

Soms staren de choquerende zaken ons vol in het gezicht aan. Ieder kind kent het verhaal van de Ark van Noach, de drijvende twee-aan-twee dierentuin die door een baardige glimlachende heilige werd verzorgd. Maar de goedaardige oude man op zijn uitpuilende houten boot is maar een deel van het verhaal. Het bijbelse zondvloedverhaal schildert een gruwelijk tafereel van verdrinking en verwoesting. Wat raken we kwijt als we ons te snel haasten naar de regenboog en we de miljoenen negeren die werden weggevaagd door een vloedgolf van wraak?

De kinderverhalen uit vroeger tijden waren verrassend somber (denk bijvoorbeeld aan de sprookjes van Grimm). Maar dat is nu uit de mode. Als wij onze kinderen nu bijbelverhalen vertellen, dan stellen wij ze doorgaans naar onze eigen superieure smaak bij.

En als we het geweld al niet weglaten, dan blijven we toch zeker wel uit de buurt van de seks. In de Bijbel wordt Lot verkracht door zijn dochters. Tamar laat haar schoonvader in de val lopen. Jozef vlucht voor de vrouw van zijn baas die hem tracht te verleiden. Simson verruilt zijn kracht voor het bed van Delila en David – de 'man naar Gods hart' – verwekt een kind bij de vrouw van een ander en vermoordt daarna de man om zijn overspel te verbergen. Toch heeft een verrassend groot aantal mensen die de Bijbel denken te kennen hier geen idee van.

De bedoeling van Revealed is om verrassing op te roepen, zelfs te choqueren – niet om het choqueren zelf, maar om lezers wakker te schudden voor de diepgang en de spanwijdte van de Bijbel. De moderne overtuiging dat de Bijbel een irrelevant en gedateerd boek is, kan het beste door de Bijbel zelf bestreden worden. Inderdaad, het is een oud boek, vol met vreemde culturen, gebruiken en geschiedenissen. Maar het is ook een boek over mensen. Gewone mensen die niet alleen geestelijke wezens zijn, maar ook hebzuchtig, berooid, haatdragend, hoopvol, egoïstisch en seksueel.

Als we alleen de 'veilige' gedeeltes van de Bijbel lezen, beperken we de verbeelding en halen we het mysterie uit het volgen van God. Dan blijven we achter met een irrelevant, flanelbordgeloof vol oppervlakkige spiritualiteit en discipelen die in kamerjas achter een blonde verlosser met blauwe ogen aanlopen. De meeste mensen die de Bijbel irrelevant vinden, zijn zich eenvoudigweg niet bewust dat hij het hele spectrum van het menselijk bestaan schildert en aanspreekt. Als we de Bijbel willen aanvaarden zoals die is, dan moeten we hem beschouwen als één groot samenhangend verhaal, zonder de storende passages weg te laten. Anders verliezen we de rijkdom van dit samengeweven kleed, waarvan iedere streng (of we het ons nu realiseren of niet) is vervlochten met de ander.

De Bijbel vertelt een groots episch verhaal, waarvan het grootste deel in beslag genomen wordt door het kwaad, conflicten en verdriet. Juist dit drama maakt het zo'n goed verhaal. Het staat vol met hoop en wanhoop, helden en schurken en, net als in de beste verhalen, overwint uiteindelijk het goede. Die overwinning maakt dat de gelukkige afloop zo ... gelukkig is.

Calvin Seerveld zegt: ‘Om de Bijbel te lezen zoals hij is geschreven, moet je je eigen agenda aan de kant zetten. Je moet in de tekst wonen en kijken naar het hele patroon van de Bijbel van Genesis tot Openbaring. Als je dat doet, zal je ontdekken dat God tegen en met je spreekt.’ Als je de Bijbel zo leest, als één geheel, zullen de schoonheid en kracht van Gods Woord zich gaan openbaren.

Een van de ongemakkelijke verhalen in de Bijbel is dat van de incest van Lot met zijn dochters in Genesis 19:30-38. De kunstenaar die dit verhaal verbeeldde, Tanja Butler, schrijft: ‘Ik vond het dramatische gebaar voor deze scene op een schilderij uit 1563 van Jan Massys. Massys maakte er een erotische scene van met weelderige kostuums en wulpse blikken. Mijn prent toont daarentegen sluwe, desperate vastberadenheid en beschonken zwakheid.’ Hoewel van Lot werd gezegd dat hij een rechtvaardig man was, die werd gered van het oordeel over Sodom, is hij toch schuldig aan schokkende misdaden. Hij stelde de eerbaarheid van zijn dochters bloot aan de mannen van Sodom en in deze passage maken zijn dochters hem dronken, verkrachten hem en verkrijgen kleinzoons via incest. Maar is er iets dat niet kan ten goede kan worden gekeerd? Zelfs in dit verdorven relaas is er hoop. Ruth, een verre nakomeling van Moab, wordt geënt op de lijn van Gods uitverkoren volk en wordt deel van de genealogie van Christus.

De Bijbel aarzelt niet de confrontatie aan te gaan met slechtheid of schoonheid. Gods Woord spreekt ieder gebied van het leven aan, ook de minder toonbare delen. God is God over bergen en dalen, vreugde en verdriet, mooie geboortes en gewelddadige sterfgevallen, het huwelijksbed en de donkere steeg. Als we de ‘ondeugende stukjes’ niet ook willen laten zien, wordt het grote verhaal van de Bijbel nietszeggend en zwak. Het verliest niet alleen zijn kracht, maar ook zijn geloofwaardigheid, verwordend tot een halfslachtig boek met halve waarheden.

*******

‘Revealed maakt duidelijk dat woorden zich niet altijd soepeltjes laten vertalen naar een visuele vorm. Hoe onbeholpen soms ook, de visuele weergave is wel bij machte onze aandacht op te wekken en ons een meer aanschouwelijk beeld te geven van wat de woorden zouden kunnen betekenen. Een geïllustreerde tekst komt zo op een frisse manier voor ons tot leven. Revealed laat zien dat de Bijbel een verzameling verhalen is over zwakheid en falen in plaats van succes. De verrassende afbeeldingen in deze geïllustreerde Bijbel herinneren ons er nogmaals aan dat we gered zijn door genade.’ Joel Sheesley, professor of art aan Wheaton College.

*******

Revealed: A Storybook Bible for Grown-Ups is een paperback, 264 blz, gepubliceerd in 2016 door Square Halo Books. Het boek bevat houtsneden, etsen en linosneden van een breed scala aan kunstenaars, in leven of gestorven, christen en niet-christen. Kunstenaars in dit boek zijn o.a. Hans Burgkmair, Margaret Bustard, Ned Bustard, Tanja Butler, Matthew L. Clark, Lovis Corinth, Erin Cross, Albrecht Dürer, Jean Duvet, Wayne Lacson Forte, Richard Gaston, Eric Gill, Steve Halla, Craig Hawkins, David Busch Johnson, Diego Jourdan Pereira, Edward Knippers, Chris Koelle, Kevin Lindholm, Franz Marc, Chris Stoffel Overvoorde, Steve Prince, Mark T. Smith, Justin Sorensen, Ryan Stander, Rembrandt van Rijn, Henri Van Straten, and Kreg Yingst. 

Ned Bustard is grafisch ontwerper, auteur, illustrator, prentenmaker en creative director van Square Halo Books, Inc.