ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Artikelen
Zie voor mijn creatieve ontdekkingstocht in 2011 mijn blog: http://katrienruitenburg.wordpress.com
Creativiteit is belangrijk - Katrien Ruitenburg
Creativiteit is belangrijk
door Katrien Ruitenburg
Je bent creatief of je bent het niet. Ik kan nu eenmaal niet tekenen. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Woorden die klonken toen ik opgroeide – in de roemruchte jaren ’60, in een uithoek op het platteland en een zware hoek van de protestantse kerk.
Mijn persoonlijke ontdekking is geweest dat iedereen creatief is. Niet allemaal evenveel misschien, of is het zo dat er bij mensen van wie je denkt dat ze niet zo creatief zijn, er toch meer inzit dan er uitkomt? Daar ben ik nog niet uit. Maar God, onze Schepper, is bij uitstek creatief. Hij heeft ons naar zijn beeld geschapen. En wij zijn dus ook creatief. Niet alleen Rembrandt van Rijn, maar ook Richard de Waal. Niet alleen Judith Leijsters, maar ook Jenny Mees.
God heeft oneindig veel in ons gelegd, meer dan we in dit leven kunnen ontdekken. Laat staan verkennen en tot bloei brengen. Maar als God je een talent in handen geeft, zoals in de gelijkenis van de talenten in Matteüs 25, wordt er iets van je verwacht. De knecht die het talent begraaft, is zich wel bewust van het bezit ervan. Het gaat hier niet om iemand die niet weet dat er iets aan hem is toevertrouwd. Nee, welbewust pakt hij het talent op, kijkt er eens naar, en besluit om het in de grond te stoppen.
Mijn eigen gelijkenis zou ongeveer zo luiden: een meisje kreeg talenten van de koning om er mee aan de slag te gaan. De mensen om haar heen vonden het heel goed dat ze haar moeder hielp in huis en haar vader op de boerderij, en dat ze haar best deed op school en leerde naaien. Een voorbeeldig kind. Geen gelukkig kind. Ze voelde zich anders dan de anderen, en hoe ze ook haar best deed om er bij te horen, nooit lukte dat helemaal. Als het stormde, moest ze er uit. Boven op de dijk voelde ze iets dat groter was dan zijzelf, en ze hunkerde naar... ze wist het niet. Voor iedereen die ze kende, was het leven zoals het was genoeg. Waarom voor haar dan niet? Ze ontdekte dat ze van taal hield, van kleuren en vormen. Af en toe pakte ze het talent voorzichtig vast, maar als ze zag dat het begon te groeien, verstopte ze het gauw weer. Het bleef bij het ontdekken en ervaren van kunst van anderen. Muziek. Boeken. Zo groeide ze op, met een niet altijd gevoelde, maar altijd aanwezige tweespalt. Een crisis in haar leven bleek een kans. Toen ze niets meer kon, ontdekte ze dat God nog steeds van haar hield. Dat gaf de doorslag om zichzelf aan God toe te wijden en werk te maken van haar talenten.
Na de crisis in mijn leven leek de passie verdwenen die ik altijd voor schrijven had gehad. Wie was ik? Wat moest ik nu? Ik kreeg in het voorjaar van 2010 het idee dat de sleutel wel eens zou kunnen liggen in het ruimte geven aan mijn creativiteit. Omdat ik iemand ben bij wie het bereiken van doelen staat of valt met gewoontevorming – meer nog dan met motivatie – besloot ik mezelf veel tijd te gunnen om op gang te komen. Pas in 2011 zou ik echt beginnen, en dan een heel jaar voor mijn zoektocht uittrekken. Bijkomend voordeel van beginnen in 2011: ik kon er zo’n mooie slogan mee maken. ‘In 2011 verken ik mezelf.’
De tijd die me nog scheidde van het jaar 2011 zou ik gebruiken voor aanloopjes. Ik had al vaak nagedacht over het bijhouden van een blog. Langzamerhand was de overtuiging gegroeid dat het bijhouden van een blog wel eens iets voor mij zou kunnen zijn. Een blog geeft je veel vrijheid – er zijn geen voorschriften waar je je aan te houden hebt van hoe vaak je iets moet publiceren, aan welke voorwaarden een bijdrage moet voldoen, hoelang een post moet zijn. Een blog geeft tegelijk een vast kader – daar op die plek kun je je verhaal kwijt, en daar wachten lezers op je.
Ik besloot mezelf de tijd te geven aan het idee te wennen. Mezelf te leren zien als iemand met een blog en met het vaste voornemen daar heel regelmatig mee bezig te zijn. Ik wilde een concrete opdracht waar ik mee aan de slag kon. Dat werd één van de ideeën van de Canadese kunstenares (en blogschrijfster!) Keri Smith (zie www.kerismith.com): Verzin 100 toepassingen voor een blikje. Ik begon 100 dagen voor het eind van 2010. Iedere dag maakte ik iets van blik en de foto zette ik op mijn blog. Het was niet moeilijk, maar deze vorm gaf me genoeg uitdaging om er met plezier mee bezig te zijn en te blijven. Dit project gaf me tegelijkertijd de gelegenheid het plaatsen van foto’s onder de knie te krijgen en de mogelijkheden van Wordpress te verkennen.
Ondertussen bereidde ik het project ‘In 2011 verken ik mezelf’ voor. Ik besloot vijf keer per week iets op mijn blog te plaatsen. Ik koos voor een thema per maand, met een bijbehorend boek-van-de-maand om te bestuderen en over te bloggen. Ik vroeg iemand om me kritisch te volgen. Ik stelde doelen op.
Wat heeft het project me tot nu toe gebracht? Als ik dit schrijf, is mijn project is in volle gang. Maar nu al tel ik mijn zegeningen. Ik merk dat ik veel minder last heb van faalangst dan aan het begin van het jaar. Ik geniet van het proces, los van het resultaat. Ik trek me minder aan van wat anderen (zouden kunnen) denken. Ik heb minder moeite met deadlines. Ik kan zelfs dingen afronden waar geen inleverdatum voor vastgesteld is, terwijl ik voorheen steevast uitstel aan moest vragen. Ik word vindingrijker. Dat betreft de dingen die ik maak voor en rond mijn blog, maar ook op andere gebieden van mijn leven. Ik bedenk oplossingen en geniet bijvoorbeeld bijzonder van koken-met-wat-er-in-huis-is. Ik heb minder moeite met ‘nee’ zeggen. Niet dat ik voorheen alle verzoeken inwilligde, maar o, wat zat ik ermee als ik niet het zo gewenste antwoord kon geven!
Ik kan me steeds beter houden aan de planning die ik maak. Het helpt mij als ik meteen begin en ophoud. De moeite die ik ermee heb om op te houden met het ene en aan het andere te beginnen, heeft met mijn hang naar erkenning te maken. ‘Als ik dit nu nog afmaak, heb ik een beter gevoel over mezelf.’ ‘Als ik dit kan versturen, krijg ik misschien wel een mailtje met complimenten.’ Het uitstellen van dat bevredigende ‘afmaken’ – ik leer ervan. (Het is iets anders dan iets uitstellen omdat je er geen zin in hebt. Nee, ik heb het hier over stoppen met iets waar je juist lekker inzit.) Op tijd ophouden maakt het ook mogelijk op tijd aan de volgende klus te beginnen, en het geeft me een gevoel van ‘tijd genoeg’. Deze werkwijze kwam ik tegen in het leerzame boekje van Wil Derkse: Een levensregel voor beginners.
Als ik terugkijk in mijn eigen geschiedenis, zie ik dat ik een aantal keer abrupt met iets gestopt ben. Zodra het (de (bij)baan, de cursus, de opleiding) een succes dreigde te worden, stopte ik ermee. Bang voor succes heet dat. Ik heb, ook door het project van dit jaar, geleerd wat ik waard ben. Ik wil geen ander zijn dan wie ik ben. Ik lach vaker – ook om mezelf. Van de kunstenaars die ik geïnterviewd heb, heb ik geleerd dat iedereen anders is en dat er geen geheime handleiding circuleert ‘Zo word ik kunstenaar’. En dat de vraag wat kunst is en wat niet uiteindelijk tot niets leidt.
Wat betreft mijn eigen creativiteit, heb ik geleerd wat me wel aanspreekt en wat niet. Ik houd het graag luchtig en speels. Hoe meer ruimte er is voor het kind in mij, hoe meer er gebeurt. (Ik heb bijzonder genoten van kinderboeken over kunst.) Verder komen, iets maken: het vergt discipline. Maar dan niet in de zin van hard werken en uren maken. Discipline is nodig om tijd vrij te maken, om ruimte in mijn hoofd te scheppen, en daadwerkelijk aan de slag te gaan. En dan komt de rest vanzelf! Ik laat me verrassen door wat ik tegenkom, ik omarm spontane invallen, geniet van het proces, pas mijn oorspronkelijke idee doorlopend aan, probeer nieuwe technieken en materialen (vooral natuurlijke spreken me aan) uit, en laat me verrassen door het toeval...
Het begrip ‘verbinden’ is van groot belang gebleken voor mij. Ik gebruik mijn creativiteit om een verbinding te leggen tussen mensen. Ik vind het prachtig als mijn blog lezers aanzet om zich te verdiepen in het werk van iemand die ik presenteer. Toen ik een winkelmandje had geleend om te gebruiken als mal voor een mand van papier-maché, heb ik het resultaat aan het winkelpersoneel laten zien. Dat was verrukt, en zo’n ontmoeting koester ik. En als ik op ongebruikelijke wijze materialen en technieken verbind, komt er bijzonder werk uit mijn handen.
‘Gewoon doen’ klinkt niet heel bijzonder, maar dat is het voor mij wel. Een idee alleen koesteren is voor mij veilig en overzichtelijk. Het daadwerkelijk uitvoeren is griezelig en onvoorspelbaar. Ik heb ontdekt dat het loont om mijn faalangst onder ogen te zien en de sprong te wagen. Aan de slag gaan, iets uitproberen en dan ontdekken wat er allemaal mogelijk is – geweldig.
De allermooiste ontdekking is die waar ik hierboven over schreef: dat ik niemand anders hoef te zijn dan mezelf. Ik leer mezelf kennen, zoals God me gemaakt heeft. Ik wil nooit meer veranderen omdat wie dan ook dat nodig vindt. Ik wil me toevertrouwen aan de grote Pottenbakker. Hij mag me vormen tot de persoon die Hij voor zich zag toen Hij mij weefde in de buik van mijn moeder.
*******
Boeken waar ik van geleerd heb zijn er veel. Ik noem:
- Creativiteit géén kunst van Lia Nijman en Jenny de Bode.
- Inspiratie en creativiteit; Oefeningen voor elke dag om het artistieke zelfvertrouwen te vergroten van Dory Kanter.
- Julia Cameron: The Artist’s Way, Vind je eigen inspiratie.
Zie voor mijn creatieve ontdekkingstocht in 2011 mijn blog: http://katrienruitenburg.wordpress.com