ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kerk en kunst -> Materiaal voor kerkelijk gebruik
B Jaar, herfst 8 - Baccio Baldini De heilige berg
Baccio Baldini: De heilige berg
Wat is het belangrijkste gebod? Jezus antwoordde: ‘Heb de Here, uw God, lief met heel uw hart, met heel uw ziel, met heel uw verstand en met heel uw kracht. En het gebod dat daarna komt, is dit: Heb uw naaste lief als uzelf. Belangrijker geboden dan deze twee zijn er niet.’ We vinden dit antwoord van Jezus verbeeld op deze gravure uit 1477 naar een tekening van Botticelli.
Op de sporten van de ladder waarlangs een monnik omhoogklimt, zijn in het Italiaans allerlei eigenschappen geschreven die je als een uitwerking van het ‘God liefhebben met heel je hart, ziel, kracht en verstand’ zou kunnen beschouwen. Het zijn de vier kardinale deugden (wijsheid, rechtschapenheid, kracht en matigheid), de zeven gaven van de Geest uit Jesaja 11:2 en het ontzag voor God (timore) uit Spreuken 9:10. Ook de liefde (carita) wordt genoemd, dichtbij Jezus aan het kruis.
Onder de monnik zien we een duivels wezen met een grijpvork in zijn hand, die door verblinding (cecita) de jongeman links onderuit probeert te halen. Die citeert echter Psalm 121:1: ‘Ik sla mijn ogen op naar de bergen… Mijn hulp komt van de Heer.’
Kijkt de jongeling naar God in de hemel, de monnik kijkt naar Christus aan het kruis en zegt: ‘Tirami doppo te, trek me achter u aan.’
Een middeleeuws adagium luidt: je wordt waar je naar kijkt. Waar je met affectie, verlangen en devotie naar kijkt – je schat, je ideaal, je idool, je grote voorbeeld, je verlosser – zal je stap voor stap innerlijk gaan veranderen. Ook kunst speelde hierbij een rol, zoals bijvoorbeeld de getijdenboeken voor privédevotie, didactische werken en vooral de verbeeldingen van het leven en lijden van Christus. Het geloof was voor de middeleeuwer niet alleen uit het horen, maar ook uit het zien.
Deze eenvoudige boekcover bevat een schat van informatie over de geloofsbeleving van die tijd. Die lijkt misschien in eerste instantie ver van ons af te staan, maar waarschijnlijk zullen we er ook veel in herkennen. Want ook wij verlangen naar een leven in Gods nabijheid en vragen ons af hoe dat kan. Deze prent wil ons dat laten zien.
Baccio Baldini (Italiaans, c. 1436-1487): De heilige berg, folio 3 van De heilige berg (Monte Sancto di Dio), 1477, zilverstift gravure met inkt op ivoorpapier, ingekleurd met tempera, 25.7 x 18.9 cm.
Bijbellezingen: Leviticus 19:1-2,9-18; Psalm 146; Hebreeën 9:11-14; Marcus 12:28-34
Marleen Hengelaar-Rookmaaker