Pasen - John Giuliani: Christus vol mededogen

John B. Giuliani: Christus vol mededogen

God van onze voorouders

door Meryl Doney

Tijdens Pasen worden we omringd door beelden, van eigentijdse kruiswegstaties tot de grote werken uit de westerse canon. Ze zijn bekend en, als ik het zeggen mag, zó bekend dat ze ons vaak niet meer stilzetten bij de verbazende realiteit van het Paasgebeuren.

Hier heb je een andere Christus. We herkennen hem aan zijn aureool en handgebaren, hoewel zijn kleding en hele aanzien niet zijn wat we verwachten.

Christus vol mededogen (Compassionate Christ) is een werk van de in januari 2021 overleden kunstenaar en priester John Giuliani. Hij werd geboren in een Italiaans immigrantengezin in de Ameri­kaanse staat Connecticut en studeerde kunst aan het Pratt Institute in New York. Daarna ging hij, geïnspireerd door boeken van Thomas Merton, de opleiding voor het priesterschap volgen en in 1960 kreeg hij de priesterwijding. Hij werkte bijna twintig jaar als leraar en universiteitspastor en stichtte vervolgens een contemplatieve benedictijner gemeenschap. De kunst bleef echter trekken. In 1990 ging hij weer schilderen en studeerde toen bij de Russische icoonschilder Vladislav Andrejev. Het was de tijd waarin Amerika zich voorbereidde op de vijfhonderste verjaardag van de landing van Christophorus Columbus. Giuliani werd diep geraakt door verhalen over het geweld en de onderdrukking die de inheemse volken van Noord- en Zuid-Amerika sindsdien te verduren kregen. Dit bracht een ingrijpende verandering in zijn werk teweeg. Als kunstenaar en priester, en als man van Italiaanse komaf, wilde hij persoonlijk iets ondernemen als genoegdoening voor de gruwelen van het verleden. Hij ging werken aan schilderijen over religieuze onderwerpen waarin het leven en de cultuur van de inheemse volkomen in zijn omgeving naar voren kwamen. Het resultaat was een serie opzienbarende beelden.

Hier zijn, bijvoorbeeld, de drie aartsengelen:

Dit is de heilige familie, verbeeld als een Pueblo-gezin:

Giuliani had een interessante relatie tot de icoontraditie. Het is duidelijk dat hij niet streng volgens de leer van de icoonkunst werkte zoals ontwikkeld in de orthodoxe kerk. Hij paste echter wel veel van de krachtige stijlfiguren uit die traditie toe: de centrale plaats van de figuur en de directe blik, de aureool (hoewel hij meestal geen bladgoud gebruikt) en de emblemen voor de figuren, in dit geval een rijke variatie aan voorwerpen ontleend aan de diverse culturen.

Werkelijk baanbrekend is dit beeld van de Drie-eenheid (The Lakota Trinity). Giuliani kende een priester die grote moeite had om de christelijke leer van de Drie-eenheid over te brengen aan de Lakota-indianen bij wie hij werkte. De serie schilderijen die dit opleverde gaat uit van de verschillende vormen van inheems-Amerikaanse spiritualiteit en cultuur, in dit geval die van de Lakota’s. Jezus is gehuld in een traditioneel overwinningskleed. De adelaar die met opgeheven vleugels over hem waakt stelt de Heilige Geest voor. Over hen buigt zich God de Vader, uitgebeeld als een wijze grootvadergeest, met lang haar en de verentooi van een krijger.

John Christman, redacteur van het Amerikaanse tijdschrift Emmanuel zegt erover: “Het diffuse licht, de uitgestrekte handen van de Vader en de Zoon en het ‘rijm’ van de aureolen in samenhang met hun wijze maar felle gelaatsuitdrukkingen verbeelden een diepe eenheid tussen de Vader, Zoon en Geest. De schilderijen zijn meditatief en geladen met betekenis en bieden een beknopt en indrukwekkend antwoord op de vraag: ‘Wie is God voor ons?’ God is de God van onze voorvaderen, de God die we kennen en de God die het kwaad van deze wereld te boven zal komen.”

In dit triomfantelijke Paasbeeld van Giuliani zien we de opgestane Christus gehuld in het kleed van een Navajo-opperhoofd. Het kleed hangt open waar zijn doorstoken zijde is te zien (helaas nauwelijks te onderscheiden). Onder hem is de overwinningstrommel, beschilderd met de levenscirkel. Tijdens Navajo-ceremonies laat de trommel het vredes- en overwinningslied van de heilige fluit klinken. Christus, die vrede brengt door zijn kruis, heeft de overwinning op de dood behaald en brengt de belofte van eeuwig leven!

*******

John Battista Giuliani (1932-2021): ‘Al ben ik geen Indiaan, ik heb enorm veel respect voor de diverse inheemse culturen van mijn land. Hun opvatting over de natuurlijke wereld en God, hun nadruk op zorg en beheer in plaats van exploitatie van het land stemt wonderwel overeen met de beste christelijke gedachten en tradities. In mijn werk tracht ik de gemeenschappelijke spiritualiteit voor het voetlicht te brengen en zo te laten zien hoe diverse culturen een en hetzelfde mysterie benaderen.’ (Meer op www.jbgicon.com)

John Giuliani studeerde kunst aan het Pratt Institute in New York en werd later tot katholiek priester gewijd. Hij doceerde Latijn, humaniora en Amerikaanse film aan het diocesaan seminarite in Bridgeport, Connecticut, Fairfield University en Sacred Heart University. In 1977 stichtte hij de Benedictine Grange, een kleine kloostergemeenschap in West Redding, Connecticut. In 1990 ging hij weer schilderen en studeerde hij bij de Russische icoonmeester Vladislav Andrejev. Hier vond hij de inspiratie om icoonachtige voorstellingen van Amerikaanse indianen als christelijke heiligen te maken, en beoogde hiermee hun oorspronkelijke spirituele aanwezigheid in beide Amerikaanse continenten te erkennen en eren. Galerie-eigenaar Rey Montez zegt: ‘Dit zijn de gevoeligste en knapste schilderijen die we hier in meer dan twintig haar hebben gehad. Van deze beelden zullen de hardste harten zachter worden.’ Giuliani ontving in 2007 de Moeder Teresa-prijs voor religieuze kunst. Zijn werk is tentoongesteld in de kathedraal van St. John the Divine in New York City, het New Britain Museum of American Art, het Marian Insitute in Dayton, Ohio, het Aldrich Museum in Ridgefield, Connecticut, de lutherse St. Peter’s Church in New York City, de Mariabasiliek in Minneapolis, en de Good Hands Gallery in Sant Fe. Veel van wijn werk is verspreid in privécollecties in de Verenigde Staten.

Meryl Doney is een Britse onafhankelijke kunstcurator. Ze specialiseert zich in tentoonstellingen in kerken en kathedralen, op festivals en andere moeilijke plaatsen. Zij heeft meer dan veertig tentoonstellingen en performances verzorgd, waaronder Moon Mirror door Rebecca Horne in St Paul’s Cathedral en Presence: Images of Christ for the Third Millennium, een serie van dertien verschillende tentoonstellingen waarbij vijftig hedendaagse kunstenaars betrokken waren. Tussen 2006 en 2011 was zij directeur van Wallspace, een ‘geestelijk thuis voor beeldende kunst’ in All-Hallows-on-the-Wall, een kerk in de Londense City.

ArtWay Pasen 2021