Antoon - door Paul Van Gestel

Antoon

door Paul Van Gestel

Antoon (Jozef Antoon Gastmans) werd op 21 januari 1943 op de Berg in Meerhout, België geboren. De onderlijning van de o’s verwijst naar de twee ogen, waarmee hij de wereld bekeek. Van jongs af was hij creatief bezig met een bijzonder tekentalent. Antoon ontwikkelde zijn talent verder aan de Vespertekenscholen van Meerhout en Tongerlo, volgde aan de academie van Mol lessen in monumentale kunst en keramiek. Daarnaast volgde hij privélessen bij Victor Braems, een kunstschilder uit Beringen.

Tijdens zijn legerdienst volgde Antoon monumentale kunst aan de Volkshogeschool van Keulen. Sinds 1983 exposeerde hij zijn werk in binnen- en buitenland: van Meerhout tot in Amerika en Japan. Hij raakte internationaal bekend en behaalde heel wat prijzen. In 1961, op achttienjarige leeftijd, vertegenwoordigde hij de Belgische actuele kunst in Nancy in Frankrijk waar hij de tweede prijs schilderen behaalde. Er zouden nog vele prijzen volgen. Opmerkelijk was ook zijn erkenning in de USA. Daar mocht hij de moderne Europese kunst vertegenwoordigen in New York. In 1983 kreeg hij er Le diplome de medaille d'argent.

Antoon ijverde 25 jaar om de drempel tussen bevolking en kunstenaar weg te werken. In 1983 opende hij zijn atelier in de Schoolstraat te Meerhout waar hij gedurende een kwart eeuw open atelier hield. Bezoekers konden kennismaken met de werkplaats en leefwereld van de kunstenaar en de vele werken bewonderen. Omwille van gezondheidsredenen sloot hij in 2009 deze open ateliers af onder massale belangstelling. Antoon overleed op 12 december 2011.

Antoon was een creatieve duizendpoot. Hij was niet enkel een schilder van olieverf- en acrylwerken, maar ook aquarellist, beeldhouwer, graficus en juweelontwerper. Hij hield ervan om te experimenteren. Dankzij zijn zwierig temperament en gedegen vakkennis schrok hij er niet voor terug verschillende materies door elkaar te gebruiken. Schilderijen werden opgebouwd met acryl en afgewerkt met olieverf, beelden werden opgebouwd met allerhande recyclagemateriaal, enzovoort.

Zijn werken getuigen van passie, hij bracht lagen aan op een doek, veegde verf weg tot het werk begon te leven. De lagen kregen niet de tijd om op te drogen maar moesten in elkaar overvloeien. Met felle kleuren werden de laatste accenten aangebracht. Hij mat, sleep, laste, schuurde en paste tot zijn beelden de vormen kregen die in zijn hoofd zaten.

Met zijn kunst wou Antoon zijn bewondering en verwondering doorgeven aan de kijker. Zijn indirecte manier van communiceren valt op. Hij toont hoe hij tegenover de maatschappij stond, wat hij dacht en bedacht als mens en als kunstenaar. Hij was een begeesterd kunstenaar die in een combinatie van verstand, discipline, oorspronkelijkheid, grillige inventiviteit en onversneden realisme zijn betoverende kunstwerken de wereld instuurde.

Opwachtende Christus (1969), Onze-Lieve-Vrouw-Bezoekingskerk, Oosterwijk-Westerlo (BE)

Antoon kreeg in 1969 de opdracht een eigentijdse Christus op de brede ‘gloriebalk’ achter het altaar te ontwerpen. Het werd een expressieve Christus met zeer lange armen en grote handen, de kunstenaar legt hiermede de nadruk op een Christus die al zijn volgelingen wil omarmen en knuffelen. 

BAVO (2002), Patroonheilige van leefgemeenschap Zittaart-Meerhout (BE)

De legenden over de Heilige Bavo vertellen dat hij eerst de rijke ridder Alowien was, die zich bekeerde en al zijn bezittingen wegschonk aan de armenzorg. Daarna werd hij kluizenaar. Kunstenaars vereeuwigden hem als ridder met helm en zwaard, jagend met een valk op de arm, soms ook met een boek. Maar er zijn ook voorstellingen waarbij hij als kluizenaar in een ton leeft. Nog zeldzamer zijn de voorstellingen als kindervriend waarbij hij een kinkhoren toont waaruit de kinderen gewijd water dronken om zich te behoeden tegen de kinkhoest.

Antoon heeft in dit beeld al die attributen verwerkt en de ton laten eindigen in het achterste van een boerenpaard met geknotte staart. Bavo zelf zit in de ton maar ook op het paard. Het beeld van Bavo is gesneden, gehamerd en gelast uit inox. Door het beeld te lassen met kobaltstaven kreeg het geheel een eigen patina. Daardoor is de kleurschakering door de wisselende inval van het licht een uniek en zeer boeiend element.

DE WEVER (2003), Leefgemeenschap Weversberg-Meerhout (BE)

Antoon maakte dit kunstwerk voor de Leefgemeenschap Weversberg, zijn geboorteplaats. In de 19de eeuw leefden er heel wat linnenwevers op de Weversberg zoals de Berg toen voor de eerste maal vermeld werd. Generaties lang waren op deze plaats in Meerhout de meeste thuiswevers geconcentreerd.

Op de zwartgranieten steen werd de beeltenis van pastoor Anthonis gezandstraald. Pastoor Anthonis kwam in 1963 naar de Berg en leefde er drieëndertig jaar lang, tot aan zijn dood in 1996, dag in dag uit voor zijn parochie. Hij ligt aan de basis van de opbouw van de nieuwe Berg. Op zijn werk kan nu de Berg verder weven, verder bouwen.

BRUKEL (1980)
Van Gestel – Destombes, Geel (BE)

Het echtpaar Leopold & Flora Van Gestel–Destombes (mijn ouders) wensten voor hun nieuwbouwwoning een glasraam in de inkomhal. De opdracht aan Antoon bevatte volgende punten: een landelijk agrarisch dorp in de Kempen onder Gods hoede, devotie voor Maria, vader (leraar landbouwschool) en moeder met 6 kinderen (5 jongens en 1 meisje) + een doodgeboren kind.

Antoon stelt in het glasraam Christus centraal op, in het rechtse deel staat de zaaier in het midden van het beeld. Het linkse deel vertoont meerdere items: 6 kinderen in kleur, 1 kleurloos (doodgeboren) kind in moeders armen, bezoek aan een boomkapelletje met Mariabeeldje. Op de achtergrond een mijnsite, medio 20ste eeuw de enige industriële activiteit in de Kempen. 

Flora overleed in 2003, Leopold in 2016, in het voorjaar 2016 werd de woning verkocht, maar het glasraam werd tijdig verwijderd. Na een grondige restauratie en een aangepaste verlichtingsbak prijkt het nu in de werkkamer van ondergetekende.