ArtWay nieuwsbrief Pinksteren 2015

Nieuwsbrief Stichting ArtWay – Pinksteren 2015 

door Reinier Sonneveld, bestuurslid 

Op Pinksteren 2015 bestaat onze wekelijkse beeldmeditatie precies 5 jaar. Als u er vanaf het eerste moment bij was, heeft u er al 260 keer van kunnen genieten. Honderden auteurs en kunstenaars werkten belangeloos mee. Hoofdredacteur Marleen Hengelaar-Rookmaaker leidde alles in goede banen. Zo ontwikkelt de website zich tot een formidabele database, die als gids kan dienen in de wereld van de kunst. 

Het beeld en de uitleg van het beeld staan voor ArtWay steeds centraal. Ook in de Bijbel spelen ‘plaatjes’ een veel grotere rol dan we soms denken. Een van de wegen waarlangs de Bijbel ons beelden aanreikt is via het optreden van profeten. We zouden deze profeten vandaag de dag performancekunstenaars noemen.  

In de jaren ’60 van de vorige eeuw zie je de performance als kunstvorm opkomen. Bas Jan Ader die plompverloren in de gracht rijdt (Fall II, 1970). Guido van der Werve die voor een ijsbreker loopt (Nummer acht, 2007). Lars von Trier die zijn vriend uitdaagt copieus te dineren in een sloppenwijk (Obstruction #2, 2005). En waarschijnlijk de beroemdste: Marina Abramović die aan de boog hangt waarop een pijl ligt die op haar hart gericht staat (The Other - Rest Energy, 1980).  

Als ik dat zo over Abramović schrijf, kunt u zich dat moeilijk voorstellen. Als u het filmpje The Other - Rest Energy, 1980 bekijkt, werkt het een stuk beter, niet?  

Dit zal ook de reden zijn geweest dat de Joodse profeten hun performances deden. Hoeveel Israël ook van de naburige volken heeft overgenomen, hierin waren ze uniek, en deze profeten kunnen dus als uitvinders van de performancekunst gelden. Ze deden het ongetwijfeld om de didactische kracht ervan.  

Jesaja loopt drie jaar poedelnaakt rond. Jeremia draagt lange tijd een juk voor koeien. Hosea trouwt tweemaal met een prostituee die van hem wegloopt. Zacharia speelt een korte periode voor herder. Ezechiël gaat het verst. Hij weigert bijvoorbeeld te rouwen als zijn vrouw overlijdt; bakt 390 dagen lang zijn eten op koeienstront; verbrandt stukken afgebrand haar; eet een stuk boekrol op; profeteert tegen bergen; zwijgt jarenlang. 

Ik heb lang zitten zoeken naar een schilderij, ets of glas-in-lood-raam van deze performances, maar deze zijn verdacht zeldzaam. Jesaja krijgt hooguit blote voeten en daar blijft het bij.  

En dat terwijl Jezus deze traditie ferm doorzet en zich daarmee voorstel als een nieuwe Joodse profeet.  

Waarom laat hij zich anders onderdompelen in de Jordaan? Dwaalt hij vervolgens precies veertig dagen door een woestijn? Waarom regelt hij precies twaalf studenten? Waarom houdt hij op een berg een grote toespraak? Loopt hij over water? Geneest hij blinden? Vervloekt hij een vijgenboom? Eet hij een gigantische maaltijd samen met duizenden volgelingen van heinde en verre? Schommelt hij op een ezeltje Jeruzalem binnen? Wast hij de voeten van zijn studenten? Jaagt hij de handelaars op het tempelplein weg? Deelt hij voedsel uit en noemt het zijn eigen lichaam?  

Het is allemaal boordevol betekenis. En dan hebben we natuurlijk nog zijn kleurrijke gelijkenissen, die beeldrijke vertellingen over hoe-de-wereld-ook-kan-werken.  

In een wereld waarin vrijwel alle communicatie vergezeld gaat met beelden, en wij wezens zijn die bovendien zo ‘bedraad’ zijn dat we het snelste via beelden leren, is het voor een kerk eigenlijk onvermijdelijk daarin mee te gaan. De oude profeten begrepen hoe we in elkaar zitten, Jezus begreep het, de katholieke kerk – laten we die oude wijsheid niet overboord gooien. De protestantse woordgerichtheid is nieuwlichterij die momenteel meer kwaad dan goed doet.  

Het is wennen, zeker. Er kan van alles misgaan. En het is verwarrend voor een predikant als blijkt dat het ene plaatje dat hij of zij liet zien, veel beter onthouden werd dan zijn hele betoog, of dat hij of zij telkens alle kinderen ziet wegdwalen naar de pas aangeschafte glas-in-lood-ramen. Maar hé, dit is een luxeprobleem. Ik kan me niet voorstellen dat een predikant er werkelijk bezwaren tegen heeft als zijn toehoorders/toezieners zich meer herinneren van de dienst. 

******* 

Bovenstaande tekst is afgeleid van een column van Reinier Sonneveld in het nieuwe Handboek voor kunst in de kerk.  

Steun ons werk met een gift op IBAN no. NL25INGB0003847269 t.n.v. Stichting ArtWay, Zwolle.  Giften zijn als culturele ANBI aftrekbaar van de belasting.