ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kerk en kunst
De opwekking van Lazarus van Caravaggio
Woord en beeld bijbelstudie gebaseerd op Johannes 11:1-44 en De opwekking van Lazarus van Caravaggio
Doelgroep Geschikt voor kringen of persoonlijke overdenking
Caravaggio was een van de grootste schilders in de Europese geschiedenis. Zijn composities waren intiem en emotioneel. Zijn grootse gebruik van licht veranderde zijn doeken in ruimten met de krachtige intensiteit van een verlicht toneel. De bijbelse taferelen van Caravaggio weken af van die van zijn tijdgenoten. Hij schilderde vaak karakters die normaal niet werden geschilderd en benadrukte vaak dingen die normaal niet werden benadrukt. Zijn streven om de scènes waarheidsgetrouw en objectief te schilderen was radicaal voor zijn tijd. Hij probeerde de werkelijkheid te schilderen zoals ze is en liet niet na om het gebroken, vergankelijke en zondige karakter van de mensheid te benadrukken.
Deze menselijke gebreken waren ook zichtbaar in Caravaggio’s eigen leven. Hoewel hij een groot geestelijk inzicht had en dit middels zijn kunst communiceerde, kwam hij ook in grote problemen. In 1606 vluchtte hij van Rome naar Napels omdat hij een man had gedood. Vervolgens verliet hij Napels in 1607 om naar Malta te gaan waar hij werd gearresteerd voor een ander incident. Hij zag kans te ontsnappen en vluchtte in 1608 naar Sicilië en van daar naar Napels in 1609. Uiteindelijk kwam hij terug naar Rome in 1610 waar hem door de paus algehele gratie werd verleend.
Doel De ontmoeting van Jezus met Lazarus is misschien wel het beste voorbeeld van Jezus’ actieve ingrijpen in de werkelijkheid om hem heen om hoop te brengen te midden van hopeloosheid. Deze bijbelstudie helpt ons nadenken over deze ontmoeting, waarover we lezen in Johannes 11:1-14 en die door de beroemde Italiaanse kunstenaar Michelangelo Caravaggio op unieke wijze in beeld werd gebracht.
Bijbellezing Lees Johannes 11:1-14. Bespreek de vragen hieronder.
Vragen
1. Wat is het eerste dat je opvalt?
2. Wie zijn de hoofdpersonages in de tekst?
3. Wat zouden ze voelen?
4. Waarom genas Jezus Lazarus niet van ver? (zie vers 4)
5. Waarom waren zijn discipelen bereid hem te volgen?
De verrijzenis van Lazarus door Caravaggio Projecteer het schilderij zo mogelijk op een groot scherm, een computer- of een televisiescherm. Of bekijk het schilderij in een boek. Neem een paar minuten om in stilte naar het schilderij te kijken. Ga het niet meteen bespreken. Door de hele bijbelstudie heen worden vragen gesteld in het zwart, terwijl de antwoorden worden gegeven in blauw. Neem steeds eerst te tijd om na te denken en van gedachten te wisselen, voordat u de verklarende blauwe teksten leest.
Wat is het eerste dat je opvalt?
Probeer de personages in het schilderij te identificeren. Wat denkt u dat ze voelen?
Welke figuur trekt u het meest aan?
Welk vers schildert Caravagggio hier?
Het schilderij is gebaseerd op Johannes 11:44. Lazarus is wellicht de meest opvallende figuur in het schilderij. Hij is naakt en stijf maar leeft. Jezus is ook prominent aanwezig; zijn lichaamstaal is zowel krachtig als gezaghebbend. Het is alsof hij een opdracht uitdeelt waaraan gehoorzaamd moet worden of een werkelijkheid dicteert die tot stand moet komen. Maria en Marta zijn ook aanwezig. Maria houdt het hoofd van Lazarus vast, terwijl Marta achter haar staat. Zij kunnen uit elkaar gehouden worden op basis van de overgeleverde manier van uitbeelding (zoals Maria’s sluier). De joden die bij het wonder aanwezig zijn helpen Lazarus, praten met elkaar en verbazen zich over Jezus.
Als de discipelen protesteren tegen Jezus’ beslissing om naar Judea te gaan, zegt hij eenvoudigweg: ‘Wie overdag loopt, struikelt niet, want hij ziet het licht van deze wereld’ (vers 9). Eerder had Jezus zichzelf al het licht van de wereld genoemd (Johannes 8:12). Hij vervolgt daar: ‘Wie mij volgt loopt nooit meer in duisternis, maar heeft licht dat leven geeft.’ Het volgen van het licht leidt echter wel naar donkere plaatsen, plaatsen van gevaar (zoals de discipelen heel goed weten) en van groot verdriet. Jezus is diep geroerd door de dood van Lazarus. Een van de werkwoorden die wordt gebruikt om zijn reactie te beschrijven is een snuiven als van een paard.
Wat probeert Caravaggio ons te laten zien met zijn gebruik van licht en donker?
Waar is het schilderij het lichtst en waar het donkerst?
Waarom straalt het licht niet van Jezus af, maar komt het van achter hem?
Waarom zou Caravaggio besloten hebben om Jezus op deze manier te schilderen in plaats van door verdriet overmand?
Caravaggio schildert hier het Jezus’ gezag over de dood in plaats van zijn menselijke reactie op de dood. Jezus’ grootte en postuur, zijn uitgestrekte arm en neerwaarts wijzende hand benadrukken zijn autoriteit. Het donkerste deel van Caravaggio’s schilderij is Lazarus’ graf, de plaats van zijn dood. De lichtbron die Lazarus verlicht komt van achter Jezus en is niet Jezus (de waarheid en het licht) zelf. In dit opzicht wordt Jezus hier weergegeven in zijn menselijkheid, niet in zijn bovennatuurlijke goddelijkheid als bron van licht. Hierdoor schijnt Caravaggio te willen benadrukken dat de opwekking tot stand is gebracht door de Drie-eenheid: uitgevoerd door Jezus naar de wil van de Vader door de kracht van de heilige Geest.
Lazarus zal, ook al is hij opgewekt, uiteindelijk weer sterven. Zij die hem dierbaar zijn zullen dan opnieuw moeten omgaan met het verdriet van verlies en nogmaals gevoelens van pijn en hulpeloosheid moeten doormaken. Dit is echter geen oefening in zinloosheid. De hoop die Christus geeft verwijst altijd naar een nog grotere hoop aan de horizon. Christus gebruikt Lazarus’ dood om nog iets anders duidelijk te maken aangaande zijn identiteit. Hij vertelt Marta: ‘Ik ben de opstanding en het leven. Wie in mij gelooft zal leven, ook wanneer hij sterft, en ieder die leeft en in mij gelooft zal nooit sterven’ (vers 25).
Wat wil Caravaggio ons vertellen over leven en dood door de manier waarop hij de handen en het lichaam van Lazarus heeft geschilderd? Heeft dit ook iets te maken met zijn gebruik van donker en licht?
Lazarus reikt met één hand naar het licht en met de andere naar een schedel. Zo wordt weergegeven dat Lazarus zich bevindt tussen leven en dood. Het lichaam van Lazarus is vormgegeven als een lichaam aan een kruis (armen uitgestrekt, voeten gekruist). Hierdoor maakt Caravaggio duidelijk dat de opwekking van Lazarus vooruitwijst naar de dood en verrijzenis van Christus. De scène is bovendien afgebeeld op een manier die ons doet denken aan de rouwenden onder het kruis.
Jezus roept Lazarus uit zijn graf. Hoewel het vier dagen geleden was dat Lazarus in het graf is gelegd en de stank ondragelijk zal zijn geweest, vraagt hij om de steen weg te halen (vers 39). In Romeinen 8:12-21 vertelt Paulus ons dat zonde verval en is en de dood het ultieme gevolg van de zonde. Jezus is echter bereid de stank te ondergaan, zodat hij Lazarus kan genezen en leven kan brengen waar dood was.
Vroegere tradities toonden Lazarus helemaal levend, zittend in het graf of er buiten staand, maar Caravaggio schildert Lazarus tussen leven en dood in. Waarom denkt u dat hij dit doet? Waarom laat hij mensen Lazarus oprichten?
Door Lazarus in deze tussenpositie af te beelden lijkt Caravaggio het leerstuk van de heiliging erbij te betrekken. Romeinen 8:12-21 vertelt ons dat we leven in een overgangsfase, waarin we voortdurend door de Geest worden geleid van de dood naar het leven. Hoewel we nieuw leven hebben ontvangen door ons geloof in Christus, moeten we steeds weer sterven aan ons oude zondige ik, of in de woorden van Paulus: ‘onze zondige wil doden.’ Gelet op Lazarus verzwakte en stijve lichaam is het onloochenbaar dat hij hulp nodig heeft. Caravaggio beeldt hem waarschijnlijk zo af om de noodzaak van christelijke gemeenschap te benadrukken – we moeten elkaar helpen op onze reis van dood naar leven, omdat we het niet alleen kunnen.
Een vraag tot besluit Is er een graf waaruit Jezus u roept? Is er een deel van uw leven dat u achter een steen verborgen wilt houden?
Samenstelling Albert Wu, student aan Regent College, Vancouver, Canada.